Divriği kalesi kazısı boyalı kazıma teknikli özel bir grup: Motif ve kompozisyona göre değerlendirilmesi
Excavation of divrigi castle a special with painted scraging technique group: Evaluation according to motif and composition
- Tez No: 721435
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MERYEM ACARA ESER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Divriği Kalesi, Seramik, Boyalı Kazıma, Orta Çağ, Türk-İslam, Memlûk, Divrigi Castle, Ceramics, Painted Sgraffito, Middle Age, Turkish-Islamic, Memluks
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 372
Özet
Tezin konusunu, Divriği Kalesi kazısında 2007-2018 yılları arasında ele geçen bir grup sırlı seramik oluşturmaktadır. Divriği; Sivas'ın güneydoğusunda, Doğu Anadolu bölgesinin Yukarı Fırat bölümünde İç Anadolu sınırına yakın kesiminde, Fırat nehrinin kollarından biri olan Çaltı ırmağı ile birleşen derenin vadi tabanında ve yamaçlarında yer alır. Tarihi kaynaklar ve arkeolojik veriler ile Bizans döneminden itibaren yerleşim alanı olan kalede Selçuklu, Beylikler (Mengücekoğulları'nın Divriği kolunun başkenti), Memluk ve Osmanlıların hakim olduğu bilinmektedir. Tespit edilen kültür varlıkları, özellikle Türk hâkimiyetinde olduğu yüzyıllarda yoğunlaşmaktadır. Tezin konusunu oluşturan sırlı seramikler, 12- 14. yüzyıllar arasında Türk dönemi seramiklerinde yoğun olarak kullanılan ve Anadolu'da birçok kazı alanında tespit edilen boyalı kazıma tekniği ile bezenmiştir. Ancak, ince cidarlı olması, hamur, sır kalitesi ve üslup özellikleri ile farklılık göstermektedirler. Katalogda tanıtılan 221 parça seramikten 41'i ağız, 21'i kaidedir. Çoğu gövde parçası olan seramikler kâse, tabak ve testi (?) formundaki kaplara aittir. Kalede; Sultan Kapısı, Mağara Bölgesi, Bayrak Bölgesi, Sur Dibi, Sarnıç Bölgesi ve Ana Kapı'da ele geçen seramiklerin yoğun olarak bulunduğu yer ise Sultan Kapısı'dır. Tezde incelenen, farklı özelliklere sahip bu özel grup, motif ve kompozisyona göre gruplandırılarak detaylı tanıtılmış, Anadolu ve Anadolu dışındaki benzerleri ile karşılaştırılarak değerlendirilmiş ve tarihlendirme önerisi yapılmıştır. Özellikle, Mısır ve Suriye bölgesindeki Memlûk seramik ve maden örnekleri ile motif, kompozisyon ve üslup benzerlikleri tespit edilen seramiklerin, Anadolu'daki benzerlerine Kemah, Harput, Malatya ve Hasankeyf'te rastlanmıştır. Söz konusu seramikler ticaret veya hediye yolu ile Anadolu'ya gelmiş olabileceği gibi sipariş üzerine Anadolu'da üretilmiş de olabilir. Divriği Kalesi'nde henüz kazılmamış alanların bulunması ve belki de diğer yerleşimlerden yayınlanmamış olası örneklerin varlığı göz önüne alındığında, üretim yeri konusunda daha kesin bilgilere ancak Anadolu örneklerinin çoğalması ile varılabileceğini göstermektedir.
Özet (Çeviri)
The thesis deals with a group of glazed ceramics which were found in the Divrigi Castle excavation between the years 2007-2018. Divrigi is located in the southeast of Sivas, in the region close to the Central Anatolia border in the Upper Euphrates River area of the Eastern Anatolian Region and valley floor and hillsides of the creek which meets Caltı Stream which is one of the tributaries of Euphrates River. In the castle, which has become a settlement areas since the Byzantine period as understood from historical sources and archaeological data, it is known that Seljuks, Beyliks (the capital of the Divrigi branch of the Mengujeks), Mamluks and Ottomans were dominant. The identified cultural heritages in particular belong to centuries in which the castle was under the dominion of Turks. The glazed ceramics, which constitute the subject of the thesis, are decorated with the painted sgraffito technique which was used frequently in the Turkish period ceramics between 12-14th centuries and seen in numerous excavation areas in Anatolia. However, they display certain differences from the other ceramics due to being thin walled, their glaze quality and style. 41 of the 221 ceramics introduced in the catalog are rims and 21 are bases. The ceramics which are mostly pieces of the main body belong to containers in bowl, plate and jug form. In the castle, Sultan Gate, Cave Area, Flag Area, Bottom of the Fortification Wall, Cistern Area and the Main Gate are the places where the ceramics were found in large numbers. This special group dealt with in the thesis with different characteristics were introduced in a detailed manner as they were grouped according to motif and composition, evaluated in comparison to similar samples found in Anatolia and outside Anatolia and suggestions were made for dating. In Anatolia, similar samples to the ceramics, which in particular carry similarities with the Mamluks ceramics and metal samples in the Egypt and Syria regions in terms of motif, composition and style, were found in Kemah, Harput, Malatya and Hasankeyf. The ceramics in question might have reached Anatolia through trade or as gifts but they might have been produced in Anatolia as well as made to order products. When it is taken into consideration that there are still areas which have not been excavated yet in Divrigi Castle and that there might be unpublished samples from other settlement areas, it xviii can be stated that more accurate information about the place of production can be reached only if more Anatolian samples are found.
Benzer Tezler
- Divriği Kalesi kazısı metal buluntuları (2006-2018)
Metal finds from Divriği Castle excavations (2006-2018)
DERYA ACAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Sanat TarihiSivas Cumhuriyet ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MERYEM ACARA ESER
- Divriği kalesi kazısı alçı buluntuları (2010-2016)
Divriği castle external grade finds (2010-2016)
DİDEM ÖZ YÜNT
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Sanat TarihiSivas Cumhuriyet ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EBRU BİLGET FATAHA
- Divriği Kalesi kazısı lüle buluntuları (2006-2017)
The pipes at Divrigi Castle excavation (2006-2017)
YUNUS BUDAKTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Sanat TarihiSivas Cumhuriyet ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDAL ESER
- Divriği Kalesi arkeolojik alanının jeofizik yöntemlerle araştırılması
Investigation of Divrigi Castle archaeological area with geophysical methods
FATİH İNAÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Jeofizik MühendisliğiCumhuriyet ÜniversitesiJeofizik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ÖZCAN BEKTAŞ