Geri Dön

Beyânülhak Gazetesi'ndeki (1908-1912) siyer ile ilgili yazıların tespit ve tahlili

Finding and analyzing articles regarding sīra (Life of prophet muhammad) in Beyânülhak Gazette (1908-1912)

PDF İndir

  1. Tez No: 731933
  2. Yazar: ERDEM AKÇA
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. FATIMATÜZ ZEHRA KAMACI PEKGEÇGİL
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Tarih, History
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2022
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Marmara Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: İslam Tarihi Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 304

Özet

Hz. Peygamber'in hayatını inceleyen bir ilim dalı olan siyer, erken dönemde teşekkül etmiş İslâmî ilimlerdendir. Teşekkül sürecinde Câhiliye yani İslâm öncesi dönemden başlayarak Hz. Peygamber'in vefatına kadar olan olayları kronolojik olarak açıklayan siyer, tarihî süreçte hadis, tefsir vb. ilim dallarından aldığı malzemeyle Hz. Peygamber'in hem siyasi hem de sosyal hayatını anlatan zengin bir içeriğe kavuşmuştur. Türk-İslâm dünyasının en uzun ömürlü devleti olan Osmanlılara (1300-1922) kadar rivayetlerin derlenmesi ve tasnifi açısından zirve örneklerini veren siyer yazıcılığı, bu dönemde artık daha muhtasar ve daha edebî bir forma kavuşmuştur. Osmanlı döneminde te'lif edilen siyer kitaplarında artık Hz. Peygamber'in hayatının, topluma ders niteliğinde olabilecek vechelerinin nazım ya da nesir yoluyla ama mutlaka edebî bir dille vurgulanması tercih edilmiştir. Kuruluşundan itibaren saltanatla yönetilen, Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferi sonrasında hilâfeti de uhdesine alan Osmanlı, 1876'da ilan edilen Kânûn-i Esâsî ile“anayasalı ve meclisli bir saltanat-hilafet rejimi”hüviyetine bürünmüştür. II. Meşrutiyet (1908-1922) döneminin siyasi, sosyal ve kültürel ortamı içerisinde farklı tandanslara sahip irili ufaklı pek çok cemiyet fikirlerini matbuat yoluyla yaymaya çalışmış, yüzlerce dergi ve gazete yayın hayatına atılmıştır. Bu cemiyetlerden birisi Cem'iyyet-i İlmiyye-i İslâmiyye, yayın organı da Beyânülhak Gazetesi'dir. II. Meşrutiyet döneminin bu son derece aktif ve etkili gazetesinde diğer İslâmî ilimlerin yanı sıra müstakil olarak siyerle ilgili pek çok makale yayınlanmıştır. Gazetenin edebiyata katkısı açısından ya da müelliflerinin hayatındaki yeri ve önemi açısından akademik tezlere konu edinilmesine karşılık siyer ilmi açısından müstakil olarak incelenmediği tespit edilmiştir. Böylece Beyânülhak Gazetesi'ndeki siyerle ilgili yazıların tespit ve tahlilini amaçlayan bu çalışma ortaya çıkmıştır. Gazetede herhangi bir tasnif ya da sıralama olmaksızın dağınık olarak yayınlanan siyer malzemesi öncelikli olarak taranıp tespit edilmiştir. Böylece 9 Ramazan 1326/5 Ekim 1908'de yayın hayatına başlayan ve 24 Zilkade 1330/4 Kasım 1912'de yayın hayatından çekilen 182 sayılık gazetede yayınlanan makalelerin altmışaltısının doğrudan siyerle ilgili bilgi verdiği ve toplam sekiz müellif tarafından kaleme alındığı tespit edilmiştir. Giriş bölümünde tezin konusu, amacı, önemi, yöntemi ve kaynakları ile ilgili verilen bilgilerin ardından, Cem'iyyeti İlmiyye-i İslâmiyye ve Beyânülhak Gazetesi incelenmiş, gazetenin siyere katkısı hakkında bilgi verilmiştir. Kaynaklar kısmında, müelliflerin hayat hikâyelerini incelerken başvurduğumuz kaynak ve araştırmaların yanı sıra müelliflerin siyerle ilgili makaleleri kaleme alırken başvurdukları kaynaklar da tespit edilip incelenmiştir. Giriş bölümünde son olarak Beyânülhak Gazetesi'nde siyerle ilgili yazıları yayınlanan sekiz müellifin hayat hikâyelerine yer verilmiştir. Tarama ve tespit çalışmalarının ardından makale içerikleri tasnif ve değerlendirme yöntemleri bir arada kullanılarak bir yandan kronolojik sıraya yerleştirilirken bir yandan da tahlile tabi tutulmuştur. Kronolojik sıralamada Câhiliye dönemi ön plana çıktığından bu dönem Mekke için ayrı, Medine ve Yemen için ayrı olmak üzere üç bölüm halinde detaylı bir şekilde incelenmiştir. Câhiliye'nin Mekke vechesi, Mekke tarihi ve Hz. Peygamber'in soy geçmişi açısından önemli bir dönüm noktası sayılan Kusay b. Kilâb öncesi ve sonrası olarak ikiye ayrılarak incelenmiş ve tezin ilk iki bölümünü oluşturmuştur. Tezin üçüncü bölümü Câhiliye dönemi Medine ve Yemen tarihine ayrılmıştır. Dördüncü bölüm Hz. Peygamber'in bi'setten sonraki hayatına ayrılırken son bölümde Beyânülhak müelliflerinin tarih, siyer ve yardımcı ilimlere dair verdikleri usul bilgileri ile Hz. Peygamber'le ilgili müsteşrik iddialarına verdikleri cevaplar incelenmiştir. Makaleler tahlil edilirken doğrudan alıntılama ve hikâye etme üslupları bir arada kullanılmıştır. Müelliflerin ağdalı bir dil kullanmalarından ötürü alıntılama sırasında metinler latinize edilmemiş, sadeleştirilmiş ve yapılan sadeleştirmeler tırnak içerisinde gösterilmiştir. Sadeleştirme sırasında transkripsiyon işaretleri kullanılmamış, sadece“elif/ayn”ayırımına dikkat çekilmiştir. Araştırmamızda dipnot ve kaynakça isnâd atıf sistemine göre düzenlenmiştir. Makaleler incelendiğinde gazetede en çok siyer konulu yazı yazan müellifin Tâhirülmevlevî olduğu ve özellikle Câhiliye dönemini son derece detaylı olarak ele aldığı anlaşılmaktadır. Ömer Hayri Efendi ile Nevşehirli Hayreddin Efendi onu takip etmişlerdir. Mezkûr iki müellifin özellikle Câhiliye dönemi ile ilgili tartışmalı bazı konuları Arap dili, mantık, kelam ve usul çerçevesinde inceleyip müsteşriklerin Hz. Peygamber'le ilgili iddialarına karşılık verme noktasında ön plana çıktıkları tespit edilmiştir. Müelliflerin II. Meşrutiyet döneminin siyasi hadiselerini yorumlarken siyer konularına atıf yaptıkları, erken dönem siyer-megâzî kaynakları yerine muahhar İslâm tarihi kroniklerine başvurdukları dikkatleri çekmektedir. Osmanlı öncesi rivayet ağırlıklı siyer yazım üslubu ile Osmanlı dönemine has menkıbevi-edebî siyer yazım üslubunu birleştirerek hem rivayetlere geniş bir şekilde yer verdikleri hem de menkıbevi-edebî yazım tarzından vazgeçmedikleri görülür. Öyle ki gazetede klasik siyer-megâzî yazıcılığında muhtasar olarak ele alınan Medine ve Yemen'in İslâm öncesi tarihi dahi oldukça detaylı bir şekilde incelenmiştir. II. Meşrutiyet döneminde yayınlanan Beyânülhak Gazetesi'nin siyer yazıcılığına sağladığı katkılar arasında müelliflerinin müsteşrik ve müstağriplere verdikleri cevaplar da önemli bir yerde durmaktadır. Sonuç olarak özellikle Tâhirülmevlevî'nin katkılarıyla II. Meşrutiyet döneminde yayınlanan Beyânülhak Gazetesi'nde siyerin Câhiliye dönemine dair bilgilerinin son derece detaylı bir şekilde ele alındığı, siyerle ilgili konulara atıfla dönemin siyasi hadiselerinin yorumlandığı ve Hz. Peygamber'in hayatı ile ilgili iddialar ortaya koyan müsteşriklerle yerli müstağriplere cevaplar verildiği tespit edilmiştir.

Özet (Çeviri)

Sīra, a scientific discipline studying the life of Muhammad The Prophet is one of the Islamic sciences generated in the early period. In its process of formation, sīra studying and describing the events in chronological order, starting from Djāhiliyya that is the pre-Islamic period and ending with the death of Muhammad The Prophet, has attained throughout the historic process, an affluent context narrating Prophet Muhammad's life, both political as well as social enriched by material taken from Prophet Muhammad's sayings (hadith), Quranic interpretation (tafsir) and such other disciplines. Scripture of sīra displaying its ultimate specimen in terms of compiling and categorizing hearsays until the Ottomans as the longest lived state of the Turco-Islamic World (1300-1922), culminated in the latter period in a more laconic and literary form. It was henceforth preferred in such sīra books compiled in the Ottoman era, focusing on aspects of the life of the Prophet which could serve as lessons to the social community in the form of either prose or verse, but absolutely in a literary rhetoric. Ottomans governed under a sultanate ever since its constitution and assuming the Caliphate following Egyptian Excursion of Selim The Resolute, adopted the identity of a“sultanate-caliphate regime incorporating institutional law and assembly of ministers”via Kânûn-i Esâsî (Constitutional Law) declared in 1876. Within the political, social and cultural ambient of the IInd Constitutional Monarchy (1908-1922) era, several associations from large to small, possessing diverse tendencies attempted to disseminate their ideas and opinions via press, where hundreds of magazines and newspapers made their introduction to the World of publishing. One of these associations was Ḏj̲emʿiyyet-i ʿIlmiyye-i Islāmiyye (Islamic Sciences Society) with its publication of Beyânülhak Gazette. On this extremely active and influential journal of the Constitutional Monarchy Era, further to other Islamic sciences, it was separately published a multitude of articles regarding sīra. Despite the fact that such gazette was subject matter of theses in respect of its contribution to literature or its place and essence in the lives of its authors, it has been detected that it was not studied independently from the point of view of sīra discipline. Thus, this study targeting finding and analyzing the articles on Beyânülhak Gazette concerning sīra. Sīra material published on such gazette in a disorderly manner without any sorting or sequencing, was primarily screened and detected. Thereby, it was found out and detected that sixty-six of those articles published on the journal's 182 issues, started its publication life on 9th Ramaḍān 1326/October 5th, 1908 and receding from publication on 24th D̲h̲u'l-Ḳaʿda 1330/ November 4th, 1912, were provided data and particulars directly related to sīra, which were written by eight authors in total. Following particulars given in the introduction part regarding the subject of thesis, its purpose, essence, method and sources, it was studied Ḏj̲emʿiyyet-i ʿIlmiyye-i Islāmiyye (Islamic Sciences Society) and Beyânülhak Gazette, where information is given about the contribution of the said gazette towards sīra. In the part dedicated to the sources, besides and further to such sources and researches referred to while studying the biographies of the authors, it was also determined and reviewed such sources referred to by the authors while writing these articles. It was included at the end of the introduction the biographies of those eight authors whose articles about sīra were published on Beyânülhak Gazette. Following screening and detection works, by combined usage of categorization and assessment methods, article contents were both put in chronological order and at the same time subjected to analysis. As Djāhiliyya era turned out to be prominent in such chronological sequencing, this era was studied in detail under three sections, each dedicated respectively to Mecca, Medina and Yemen. Djāhiliyya's Mecca aspect was studied by separating into two as pre- and post-Ḳusayy b. Kilāb, considered as an important milestone regarding history of Mecca and Prophet Muhammad's lineage, constituting the first two parts of the thesis. Third part of the thesis is reserved for the history of Medina and Yemen in the Djāhiliyya era. While the fourth part is dedicated to the life of the Prophet after having been“sent”, in the last part it is studied such methodology data provided by the authors of Beyânülhak about history, sīra and auxiliary disciplines as well as responses towards claims posed by orientalists concerning Prophet Muhammad. While analyzing these articles, it was jointly used the styles pertaining to direct citation and narration. Due to the fact that the authors originally used lexiphanic language, in the course of citation the texts were not“latinized”, but rather simplified and such simplifications were given in-between quotation marks. Transcription marks were not used in the course of such simplification process, it was noted only the differentiation between“alef/ʿayn”. In our survey, footnotes and sources are arranged in accordance with ISNAD reference system. When the articles were reviewed, it was seen that the major author with articles concerning sīra was Tâhirülmevlevî, who particularly elaborated the Djāhiliyya era in utmost detail. He was followed by Ömer Hayri Efendi and Nevşehirli Hayreddin Efendi. It is determined that the said two authors particularly studied certain conflicted issues concerning Djāhiliyya era within framework of Arabic language, logic, kalam and methodology, standing out in respect of responding to the claims of orientalists about the Prophet. It is noteworthy that while the authors were construing the political incidents of the IInd Constitutional Monarchy Era, they made references to sīra matters, referred to deferred Islamic history chronics rather than sīra-mag̲h̲āzī sources. It is seen that by combining the pre-Ottoman hearsay dominant sīra writing style with such epic-literary sīra writing style unique to the Ottoman era, they both prided amply for hearsays and also refrained from abandoning the epic-literary writing style. To such an extent that in the gazette, classical sīra-mag̲h̲āzī writing, even Medina and Yemen's pre-Islamic history handled briefly, was reviewed in quite comprehensive detail. It could also be listed amongst such contributions provided to sīra writing by Beyânülhak Gazette published in the IInd Constitutional Monarchy Era, it takes an essential place the responses made by the authors to the orientalists and western-oriented people. In conclusion, it has been found out particularly by the contributions provided by Tâhirülmevlevî, on Beyânülhak Gazette published in the IInd Constitutional Monarchy Era, data and particulars with respect to sīra's Djāhiliyya era were considered in particular detail, political incidents of the period were construed in reference to matters concerning sīra and it was included responses to the orientalists as well as local western-oriented people raising claims about the life of Prophet Muhammad.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    795213

    Türkiye İslamcılığı'nın gelenek meselesine bakışı: Sırât-ı Müstakîm/Sebîlürreşâd ve Beyânülhak dergileri örneği

    Turkish Islamism's view on traditional issue: The example of Sırât-ı Müstakîm/Sebîlürreşâd and Beyânulhak journals

    ŞAHİDE NUR DEMİRBİLEK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    DinMarmara Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEHMET ALİ BÜYÜKKARA

  2. Tez No

    867526

    II. Meşrutiyet Dönemi İslamcı düşünürlerde ilerleme fikri: Sıratımüstakim-Sebilürreşad Mecmuası örneği

    Political views of Ulema in the Second Constitutional Monarcyperiod: The case of the Beyanülhak Journal

    ABDULLAH ÖZÇELİK

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    Siyasal BilimlerSakarya Üniversitesi

    Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. NEBİ MİŞ

  3. Tez No

    595986

    Beyânu'l-hakk ve Kur'ân yolu tefsirlerinin Ulûmu'l-Kur'ân açısından değerlendirilmesi

    The comparison of Beyânu'l-hakk and Kur'ân yolu tafsirs in point of Ulûmu'l-Kur'ân.

    MERYEM OKUDAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    DinOndokuz Mayıs Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEHMET OKUYAN

Geri Dön