Teistik evrimde anakronizm sorunu: Câhız ve İbn Miskeveyh örneği
The problem of anachronism in the theistic evolution: The case of al-Jahiz and Ibn Miskawayh
- Tez No: 734188
- Danışmanlar: PROF. DR. RECEP ALPYAĞIL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Felsefe, Religion, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 185
Özet
Evrim teorisi, din ve bilim ilişkisi bağlamında çağdaş din felsefesinin en önemli konularından biridir. Din ve bilim arasında uzlaşmacı bir zemin sağlamak için ileri sürülen teistik evrim düşüncesi farklı yaklaşımlarla desteklenmeye çalışılmıştır. Bu yaklaşımlardan biri de teistik evrime tarihsel bir köken bulma arayışlarıdır. İslâm düşüncesi özelinde de Darwin'den önce yaşamış alimler tarafından evrim benzeri fikirlerin ileri sürüldüğü son 150 yıldır çeşitli yazarlarca dile getirilmiştir. Câhız ve İbn Miskeveyh de, görüşleri evrim teorisi ile irtibatlandırılan isimlerdendir. Bu çalışmamızda Câhız ve İbn Miskeveyh'in, modern bir kuram olan evrim teorisiyle ilişkilendirilen görüşlerini ele alacağız. Câhız, döneminin bilgi birikimine uygun bir şekilde kendisinden önce de bilinen“hibrit türleşme”,“metamorfoz”,“çevrenin fiziksel görünüm üzerindeki etkisi”gibi tabii olayların yanı sıra“mesh”gibi teolojik karakterdeki konuları da Kitâbü'l-Hayevân isimli eserinde dile getirmiştir. Onun bu aktarımları bazı açılardan evrim teorisiyle ilişkilendirilmiştir. Halbuki bahsi geçen konuların -modern döneme has biyolojik evrim teorisinin tanımı göz önüne alındığında- evrimsel bir mesele olarak değerlendirilmesi pek muhtemel görünmemektedir. Aynı şekilde İbn Miskeveyh'in de varlıkların mertebelerine ilişkin görüşleri -tıpkı Câhız'da da olduğu üzere- bazı yazarlarca fiziksel bir evrimsel süreç olarak yorumlanmıştır. Ancak bahsi geçen hiyerarşi, Orta çağ düşünce dünyasında etkin bir şekilde kullanılan ve kökenlerini Platon ve Aristo'da bulduğumuz büyük varlık zincirinin bir ifadesidir. Dolayısıyla nübüvveti ve vahyin keyfiyetini temellendirmek maksadıyla varlıkları, tekâmül eden nefsin idrak güçlerinden aldıkları paya göre hiyerarşik olarak bir sıradüzenine tabi tutan İbn Miskeveyh'in görüşlerini, evrimsel bir okumaya tabi tutmak anakronik bir okuma olacaktır. Bu çalışmamızda farklı perspektiflerden, ilgili iki alimin bağlam dışı bir okumaya tabi tutulmuş görüşlerini etraflı bir değerlendirmeye tabi tutacağız.
Özet (Çeviri)
One of the most important subjects of contemporary philosophy of religion is the theory of evolution. The idea of theistic evolution has been used to provide a basis for the reconciliation of religion and science. One of these approaches includes seeking a historical basis for theistic evolution. Specific to Islamic thought, the idea that Muslim scholars did, in fact, discussed ideas similar to Darwinian evolution before Darwin has been argued by some contemporary writers over the last 150 years. Al- Jāḥiẓ and Ibn Miskawayh are also two scholars whose ideas have been associated with evolution. In this work, we will put forward the argument that the ideas of Al- Jāḥiẓ and Ibn Miskawayh were out of context and anachronistically read into the theory of evolution. Al- Jāḥiẓ discussed some issues which were known before him, such as“hybrid speciation”,“metamorphosis”, and“environmental impacts on physical appearances”as well as“miskh”which is a theological concept in his famous book Kitāb al-Ḥayawān (The book of living). These issues are anachronistically associated with evolution theory. Given the definition of the biological evolution peculiar to the modern age, however, these issues cannot be understood as evolutionary cases. In the same way, Ibn Miskawayh's opinions on the ranks of beings have been also interpreted by some writers as a physical evolutionary process just like in the case of Al- Jāḥiẓ. But the hierarchy in question is an expression of the great chain of being which was used effectively in the middle age thoughts and its roots are in Plato's and Aristotle's works. Therefore, it would be the anachronistic approach to read Ibn Miskawayh's opinions, which are indeed put forward to make ground for prophecy by ordering the beings according to their receiving the capacity of the evolving soul, into biological evolution. In this work, we will examine both scholar's opinions which are read into the evolutionary process in-depth review.
Benzer Tezler
- Teistik kader algısının problemlerle başa çıkma tutumu üzerindeki etkisi: Bolu ili örneği
The effect of the theistic fatalism perception on the attitude of coping with problems: Bolu example
MEHMET BAYIR
Doktora
Türkçe
2021
DinBolu Abant İzzet Baysal ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ABDULLAH DURAKOĞLU
- İbn Rüşd'ün teistik delillere yaklaşımı
Ibn Rushd's aprroach to proofs for the existence of god
ADEM AKMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinAnkara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ENGİN ERDEM
- Ruh-beden ilişkisi bağlamında teistik-materyalizm
Theistic-materialism in terms of mind-body relationship
AYKUT ALPER YILMAZ
Doktora
Türkçe
2020
DinAnkara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RECEP KILIÇ
DOÇ. DR. ZİKRİ YAVUZ
- İmam hatip lisesi öğrencilerinin deizm algısı (Denizli ili örneği)
İmam hatip high school students' perception of deism (Denizli province example)
HALİL GACEMER
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinSüleyman Demirel ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE SIDIKA OKTAY
- Francis Collins and the possibility of theistic evolution
Francis Collins ve teistik evrimin imkanı
NAGİHAN ERKILIÇ
Yüksek Lisans
İngilizce
2018
Dinİstanbul ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RECEP ALPYAĞIL