Geç Hitit krallıklarında tanrıçaların temsili
The representation of goddesses in the Neo-Hittite kingdoms
- Tez No: 735048
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ALİ ÇİFÇİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 92
Özet
Bu çalışmada, Geç Hitit krallıklarında tapınım gören tanrıçaların stel ve ortostat ikonografileri dönemin şehir içi peyzajı bağlamında incelenmiştir. Stel ve ortostatlar üzerinde tasvir edilen tanrıçların bu dönemde mezar stelleri olarak adlandırılan rölyefler üzerinde işlenen figürlerle başta atribüleri olmak üzere ortak özellikler gösterdikleri tespit edilmiştir. Çalışma kapsamında toplamda 20 eser belirlenmiş ve ele alınmıştır. Bunlardan dokuzu şehir içinde sergilenen ortostatlardır. Diğer 11 eser ise steldir. Karkamış ve Tavşantepe stelleri in situ olarak ortaya çıkarılmış ancak, diğerlerinin ise nasıl bir kompleksten geldikleri tespit edilememiştir. Kazılar ile ortaya çıkarılan bu iki eserden yola çıkarak stellerin hem şehir içinde hem de krallıkların stratejik alanlarında sergilenmiş olabileceğini söylemek mümkündür. Tanrıçaların, Geç Hitit krallıklarının siyasi ideolojisine göre değişime uğrayan bağlamlarda temsil edildiği görülür. Arslantepe'de MÖ 12. yüzyıla tarihlendirilen Aslanlı Kapı kompleksinde Hitit sanatsal ve ideolojik bağlamıyla temsil edilirken, Zincirli ve Karkamış'ta MÖ 9. yüzyılda değişen sosyo-politik ve sosyo-kültürel olgularla, av ya da savaş sahnelerinin başında, kralın kendi egemenliğini ve erkliğini vurgulayan bir anlatı içinde temsil edilir. Bu anlatıda tanrıçalar, tanrılarla beraber önder pozisyonunda görülmektedir. Tanrıçaların ikonografik özelliklerine bakıldığında, ayakta ya da otururken tasvir edildiği görülür. Tüm tanrıçaların bir elinin göğüs hizasında bükük diğer elinin ise yüz hizasında yukarı kalkık olarak betimlendiği görülür. Sadece Karkamış steli ve H.U.D. III ortostatında ön cephe tasviri var. Giyim kuşamları, mezar anıtlarında görülen kadınlarla koşuttur. Dönemin modasına göre plili, saçaklı ya da düz kıyafetler ile tasvir edildiğini söyleyebiliriz. Tanrıça Şauşga kuş, Kubaba ve Hepat ise aslan ve cin-demon gibi koruyucu varlıklar ile tasvir edildiği görülmektedir. Tanrıçalar ayna, başak, asa, lotus, iğ-öreke, nar, içki kabı ve güneş kursu gibi atribülerle tasvir edilir. Geç Hitit şehirleşme ideolojisinin bir parçası olan anıtsal sanat içinde tanrıça tasvirlerinin yanı sıra mezar anıtları da görülmektedir. Ata kültünü ön plana çıkaran mezar anıtlarının tanrı-tanrıça alayından hemen sonra tasvirleri mevcuttur. Bu tasvirlerde Tanrıçalar için kullanılan ayna, iğ-öreke ve başak gibi atribülerin, mezar anıtlarında tasvir edilen kadın ve erkek figürlerinde de kullandığı tespit edilmiştir. Aynı zamanda, tanrı ve tanrıça tasvirlerini içeren sahneler ile anıtlarda kadın ve erkek tasvirlerinde cinsiyet hiyerarşisi ve duruş pozisyonları arasında ciddi benzerlikler görülmektedir. Bu çalışmada da tanrıçaların şehir içinde hangi bağlamlarla tasvir edildiği, kadın tasvirleri ile olan benzerlikleri ve cinsiyet normları ile nasıl temsil edildiği incelenmiştir. ANAHTAR KELİMELER: Tanrıçalar, Geç Hitit, Hepat, Şauşga, Kubaba
Özet (Çeviri)
In this study, the stele and orthostat iconographies of the goddesses worshiped in the Neo-Hittite kingdoms are examined in the context of urban landscape of the period. It has been shown that the goddesses depicted on stelea and orthostats have common feature, especially attributes, with the figures engraved on the reliefs called funerary stalae of the period. This research is dealing with 20 Neo-Hittite period stelae and orthostats. Nine of these are orthostat blocks that are exhibited in the city and preside over a narrative. The other 11 reliefs are stelae. The Karkamış and Tavşantepe stelae were unearthed in situ, but the context of the other could not be determined. The two stelae that were unearthed during the archaeological excavations indicate that those kingdoms. It is evident that the goddesses were represented in context that changed according to the political ideology of the Neo-Hittite kingdoms. While the Aslanlı Kapı complex, which dates back to the 12th century BC in Arslantepe, represented the Hittite period artistic and ideological context, the Zincirli and Karkamış represented changing socio-political and socio-cultural phenomena of the 9th century BC where the narrative presiding over hunting or war scenes and emphasizing the king's own sovereignty and power. In this new narrative, the goddesses are seen in a leadership position. When we look at the iconographic features of the goddesses, it is seen that they are depicted standing or sitting. All goddesses are depicted with one hand bent at chest level and the other hand raised at face level. Only the Karkamış stele and the H.U.D. III ortostat has a depicted of the façade. Their clothing is parallel to the women seen in the funerary monuments. According to the fashion of the period, we can say it is depicted with a bird, and Kubaba and Hepat with protective animals such as a lion and genii-demon. The goddesses are depicted with attributes such as a mirror, wheat stalk, bunch of grapes, lotus, spindly, pomegranate, drinking bowl, and sun disc. As part of the Neo-Hittite urbanization ideology, the goddess depictions were seen both in ortostat and funerary monuments. Attributes such as mirrors, spindles and wheat stalk, and a bunch of grapes that are used for goddesses have also been found to be used in female and male figure değicted on funerary monuments. At the same time, there are also simikarities in terms of the gender hierarchy and posture position between the depictions of god and goddesses and men and women depicted in the city of the Iron Age, their similarities to female depiictions, and how it is represented by gender norms. KEYWORDS: Goddesses, Neo- Hittite, Kubaba, Shausga, Hepat
Benzer Tezler
- Geç Hitit, Yeni Asur ve Urartu uygarlıklarında ziyafet/yemek sahneleri
The banquet/dinner scenes in the Late Hittite, New Assyrian and Urartu civilization
İSMAİL COŞKUN
Doktora
Türkçe
2018
ArkeolojiVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RAFET ÇAVUŞOĞLU
- Mö 1. binyıl Anadolu sanatında çocuk ve annelik temsili
Representation of children and motherhood in the millennium BC Anatolian art
NİLSU İRGİN
- Geç Hitit krallıklarından Gurgum'un tarihi, tarihi coğrafyası ve çevre kültürlerle etkileşimi
The history and historical geography of the neo-Hittite kingdom of Gurgum and its interactions with neighbouring cultures
İREM ELÇİ
- Güneydoğu Anadolu'da MÖ 1. Bin Yılda Geç Hitit Kentleri
Late Hittite Cities in Southeast Anatolia in the 1st Millennium BC
PELİN KÖLE
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
ArkeolojiDokuz Eylül ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMET UHRİ