Menâkıb-ı Akşemseddîn [Bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük]
The Menakib-i Akşemseddin [Concordance and functional dictionary]
- Tez No: 736111
- Danışmanlar: PROF. MUSTAFA GÜNEŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kütahya Dumlupınar Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 534
Özet
Bilge şahsiyetlerin başından geçen harikulade olayları anlatan menkıbeler, tarihimizin ve edebiyatımızın önemli kaynakları arasında yer almaktadır. Bu tür eserler, ilgili tasavvufî topluluğun eğitim ve tanıtımını sağlamak gayesiyle oluşturuldukları için halkın anlayacağı sade bir Türkçe ile kaleme alınmışlardır. XV. yüzyıl Türk kültür ve edebiyat tarihinin önemli şahsiyetlerinden olan Akşemseddîn'in adı, kaynaklarda Şemseddin Muhammed b. Hamza olarak geçmektedir. Göynüklü Emir Hüseyin Enîsî'nin yazdığı Menâkıb-ı Akşemseddîn; bilgin, mutasavvıf, doktor ve şair olan Akşemseddîn'in hayatını anlatır. Bunun yanı sıra eser, Akşemseddîn'in Hz. Ebubekir'e kadar uzanan şeceresi, tasavvuf silsilesi, kerâmetleri, halîfeleri, ailesi ve yakın çevresindeki insanlar hakkında da bilgiler içermektedir. Bu özellikleri açısından tarih çalışmalarında kaynak olma özelliği taşıyan Menâkıb-ı Akşemseddîn, edebiyatımız açısından da değerli görüldüğü için bu çalışmada eserin söz varlığının ortaya çıkartılması amaçlandı. Bu amaç doğrultusunda eserin bağlamlı dizin ve işlevsel sözlüğünün oluşturulmasına karar verildi. Eserin söz varlığı oluşturulurken TEBDİZ sistemine Menâkıb-ı Akşemseddîn'in çeviri yazılı metni yüklendi. Akabinde metindeki kelime ve kelime gruplarının bağlamdan hareketle anlamları sisteme tek tek işlendi. Bu çalışmada Menâkıb-ı Akşemseddîn'in anlam dünyası ve kelime hazinesi ortaya çıkartılarak dönem sözlüğünün oluşturulmasına katkı verilmesi amaçlandı.Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde menkıbe türü ve menâkıbnâme edebiyatımız hakkında genel bilgiler verildi. Birinci bölümde Menâkıb-ı Akşemseddîn'in yazarı, konusu, telif sebebi, nüshaları ve eser hakkında yapılan çalışmalar ile Akşemseddîn'in hayatı ve eserleri hakkındaki bilgilere yer verildi. İkinci bölümde Menâkıb-ı Akşemseddîn'de yer alan şahsiyetler, tasavvufî terimler, kerâmetler, eser adları, şiirler ve çeşitli kelime grupları tespit edilerek bunlar hakkında gerekli açıklamalar yapıldı. Böylece eser hakkında ayrıntılı bir inceleme yapılması amaçlandı. Çalışmanın ekler bölümünde ise Menâkıb-ı Akşemseddîn'in TEBDİZ projesi kapsamında bağlamsal dizini oluşturulup işlevsel sözlüğü meydana getirilmiştir. Çalışma dijital ortama da aktarılarak araştırmacıların istifadesine sunulmuştur.
Özet (Çeviri)
Legends which tell the wonderful events of the wise personalities, are among the important source of our history and literature. Since, such works were created by the aim of providing education and introduction of the related sufi community, were written with simple Turkish that the public could understand The name of Akşemseddîn who is important figures of the 15th century Turkish culture and literature history, is mentioned in the sources as Şemseddin Muhammed bin Hamza. Menâkıb-i Akşemseddîn, written by Emir Huseyin Enisi from Göynük; tells the life of Akşemseddin who was a scholar, sufi, doctor and poet. In addition, the work contains information about Aksemseddîn's genealogy dating back to Hz. Ebu Bekir, his sufism line, miracles, Calips, family and people around him. In terms of these features, Menâkıb-i Akşemseddîn which has the feature of being an important source in history research, is also seen valuable in terms of our Sufi literature, so it is aimed to reveal the vocabulary of the work in this study. For this purpose, it was decided to create a contextual index and functional dictionary of work. While creating the vocabulary of the word, the translated text of Menâkıb-i Akşemseddîn was uploaded to the TEBDIZ system. Then, the meanings of the words and word groups in the text were processed into the system one by one, based on context. In this study, it is aimed to contribute to the creation of the term dictionary by revealing the semantic world and vocabulary of Menâkıb-i Akşemseddîn. The study consists of three parts. In the introductions, general information about the type of legend and our literature of menâkıbname was given. In the firs part, the author of Menâkıb-i Akşemseddîn, its subject, the reason for copyright, its copies and studies about the word and information about Akşemseddîn's life and works are given. In the second part, the personalities, sufi terms, miracles, poems and metaphorical expressions in Menâkıb-i Akşemseddîn were determined and information about them was given. In this way, it's aimed to make a detailed examination about work. In the appendix of the study, the contextual index was created in the scope of TEBDİZ project of Menâkıb-i Akşemseddîn and functional dictionary was created. The study was transfered to the dijital environment and presented to researchers.
Benzer Tezler
- İlyas İbn İsa: Hayatı, eserleri ve düşünceleri
Ilyas Ibn Isa: His life, works and thoughts
ZEYNEP AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinBursa Uludağ Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. M. ASIM YEDİYILDIZ
- Menakıb-ı Mahmut Paşa
Başlık çevirisi yok
NEŞE ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Türk Dili ve EdebiyatıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALİL ERSOYLU
- Menakıb-ı Şeyh Şa'ban-ı Veli
Başlık çevirisi yok
ALİ OKUMUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN KAMİL YILMAZ
- Menakib-i Dükçi İşan isimli eser ve tahlili (Giriş-inceleme-metin-sözlük)
Menakib-i Dükçi İşan and it's analysis (Introduction-analysis-text-dictionary)
MEHMET ÇEVİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıFatih ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NODİRKHON KHASANOV
- Menâkıb-ı İbrâhim-i Gülşenî ışığında İbrahim Gülşenî'ye bağlı bir Akkoyunlu kazaskeri: Kadı İsa Savecî
Qādī Īsā al-Sāwajī: an Aqquyunlu qādīʻaskar obedıent to Ibrāhīm al-Gulshanī in the lıght of Menākıb-i Ibrāhīm-i Gülşenī
SİBEL ÇAVUŞOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Tarihİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ERTUĞRUL İSMAİL ÖKTEN