Karadeniz bölgesi geleneksel konutlarında kapı tokmaklarının tasarım ve cinsiyet bağlamında incelenmesi (Kastamonu ve Safranbolu örneği)
Investigation of door knockers in traditional houses of black sea region in terms of design and gender (the case of Kastamonu and Safranbolu)
- Tez No: 742715
- Danışmanlar: PROF. DR. ADNAN TEPECİK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, İç Mimari ve Dekorasyon, Art History, Interior Design and Decoration
- Anahtar Kelimeler: Kültür, Tasarım, Geleneksel Konut, Kapı Tokmak ve Halkaları, Toplumsal Cinsiyet, Kastamonu, Safranbolu, Traditional House, Door Knockers and Rings, Gender
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Başkent Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 192
Özet
Kastamonu ve Safranbolu kentlerinin taşınmaz kültürel varlıkları olan geleneksel konutlar, Anadolu'nun kent kültürünü günümüzde yaşatan önemli mimari yapılardır. Küçük ölçekli kültürel öğeler olan kapı tokmak ve halkaları ise bir iletişim aracı olarak kullanılmış ve konuta gelen misafirin, evdekilere geldiğini“çıkardıkları ses”aracılığıyla duyurmaya ve tutup çekerek kapatmaya yaramışlardır. Yani kapı tokmakları, fonksiyonel yönünün yanı sıra estetik de bir değer oluşturmuşlardır. Kapı halka ve tokmakları, her dönem farklı form, malzeme, süsleme ve üretim teknikleri ile değişkenlik göstermiş olup; konut, cami, han ve medrese gibi çeşitli yapıların kapılarında yer almıştır. Ayrıca geçmişin önemli tanıkları olan kapı tokmaklarının, somut ve soyut kültürel miras olarak şekillenmesinde; toplumun yaşayışının, inançlarının, gelenek ve göreneklerinin, ekonomisinin, estetiğinin, sanatının, sosyokültürel değerlerinin ve toplumsal cinsiyetin de büyük bir etkisi olmuştur. Özellikle, toplumsal cinsiyet kavramı sebebiyle kapı tokmak ve halkalarının kapı üzerindeki konumu, kullanım amacı ve fonksiyonu, baştan tanımlamıştır. Bu bağlamda bu çalışmada; kapı, tokmak ve halkaların, tarihsel gelişimi ile tokmakların işlevi, sembolik, mitolojik yönlerine ve anlamlarına bakılarak, sosyokültürel bir analiz yapılmıştır. Sonrasında Safranbolu ve Kastamonu kentlerinde bulunan geleneksel konutların üzerinde inceleme yapılarak; toplumsal cinsiyetin, biçim olarak kapı tokmak ve halkaları üzerindeki yansımaları ve sosyolojik olarak etkileri ele alınmıştır. Devamında Karadeniz Bölgesi'nin Safranbolu kentinde Bağlar Bölgesi, kent merkezi ve Yörükler Köyü; Kastamonu kentinde ise kent merkezinde bulunan tokmak türleri, biçim, bezeme, imal ve süsleme tekniği bakımından incelenmiş ve elde edilen sonuçlar neticesinde araştırmada incelenen kriterler bağlamında, bulunan halka ve tokmaklar ana ve alt gruplara ayrılarak listelenmiş ve tipolojileri çıkarılmıştır. Yapılan araştırma sonucunda, geleneksel konutlar üzerinden örneklendirilerek kapı tokmak ve halkalarının tasarım ve cinsiyet ile olan ilişkisiyle ilgili ulaşılan araştırma verileri ele alındığında; toplumsal cinsiyet olgusunun, sosyolojik açıdan ve biçim bakımından tokmakları etkilediği sonucuna varılmıştır. Ancak toplumsal cinsiyetin biçim olarak etkisinin; Safranbolu ve Kastamonu'nun konutlarında bulunan el biçimli kapı tokmakları dışında, incelenen bölgedeki her tokmak ve halkaya yansımadığı görülmüştür. Cinsiyetin, kapı tokmak ve çekeceklerine sosyolojik bakımından yansımaları ise; ev sahibinin sosyal statüsünü, ekonomik durumunu, kültürel kimliğini ve medeni durumunu ifade etmesi ile olmuştur. Yani kapı tokmak ve çekecekleri hem somut hem de soyut yönüyle Anadolu toplumunda büyük bir yer edinmiş ve sözsüz iletişimde önemli bir simge olmuştur.
Özet (Çeviri)
Traditional houses, which are the immovable cultural assets of the cities of Kastamonu and Safranbolu, are important architectural structures that keep the urban culture of Anatolia alive today. Door knockers and rings, which are small-scale cultural items, were used as a means of communication, and they were used to announce the arrival of the guest to the house through the“the sound they make”and to close it by holding and pulling. In other words, doorknobs have created an aesthetic value as well as their functional aspect. Door rings and knockers have varied in each period with different forms, materials, decorations and production techniques; It is located at the doors of various buildings such as residences, mosques, inns and madrasas. In addition, in shaping the door knockers, which are important witnesses of the past, as tangible and intangible cultural heritage; society's life, beliefs, customs and traditions, economy, aesthetics, art, socio-cultural values and gender have also had a great impact. In particular, due to the concept of gender, the position, purpose and function of the door knockers and rings on the door have been redefined. In this context, in this study; A socio-cultural analysis has been made by looking at the historical development of doors, knockers and rings, the function of knockers, their symbolic, mythological aspects and meanings. Afterwards, the traditional houses in the cities of Safranbolu and Kastamonu were examined; The reflections and sociological effects of gender on door knockers and rings as a form have been examined. Then, in the city of Safranbolu in the Black Sea Region, Bağlar Region, the city center and Yörükler Village; In the city of Kastamonu, the types of knockers in the city center were examined in terms of form, decoration, manufacturing and decoration techniques, and as a result of the results obtained, in the context of the criteria examined in the research, the rings and knockers found were listed by dividing into main and subgroups and their typologies were deduced. As a result of the research, when the research data obtained about the relationship between door knockers and rings with design and gender, exemplified by traditional houses; It has been concluded that the phenomenon of gender affects the knockers in terms of sociological and form. However, the effect of gender as a form; Except for the hand-shaped door knockers found in the houses of Safranbolu and Kastamonu, it was observed that it was not reflected in every knocker and ring in the studied area. The sociological reflections of gender on door knockers and drawers; it was by expressing the social status, economic status, cultural identity and marital status of the host. In other words, door knockers and rings have gained a great place in Anatolian society with both their tangible and intangible aspects and have become an important symbol in nonverbal communication.
Benzer Tezler
- Doğu Karadeniz bölgesi geleneksel konutlarının iyileştirilmesine yönelik yapım sistemi ve malzeme kullanımı analizi - örnek konutların mevcut durum değerlendirmesi
Material usage and construction system redevelopment analyses of Eastern Black Sea region traditional housing - current situation assesment of sample housing
DENİZ ESKİÇIRAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİHAL ARIOĞLU
- Bir gecekondu iyileştirme stratejisi olarak katılım: Trabzon Zafer mahallesinde bir örnek çalışma
Başlık çevirisi yok
CEM YURDSEVEN
Yüksek Lisans
Türkçe
1993
MimarlıkKaradeniz Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞENGÜL Ö. GÜR
- Sürdürülebilirlik bağlamında mimari tasarıma yaklaşımlar ve gelenekselden günümüze Karadeniz Konut Mimarisi
In the context of the sustainability, an architectural design approach to turkish Black Sea housi̇ng architecture from traditional to present
SAMET KARAALİOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MimarlıkMaltepe ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HÜLYA COŞKUN
- Doğu Karadeniz bölgesi denizcilik folkloru üzerine bir araştırma
Başlık çevirisi yok
YASEMİN MİRAZLI SARAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Halk Bilimi (Folklor)Ege ÜniversitesiTürk Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. METİN EKİCİ
- Tarihi Akçaabat Ortamahalle evlerinin kültürel mirasın sürdürülebilmesi amacıyla yapım sistemi ve yapı malzemesi açısından incelenmesi
The examination of historical Akcaabat Ortamahalle houses in terms of construction system and construction materials with the purpose of the sustainability of cultural heritage
BAŞAK BETÜL KARABULUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LEYLA TANAÇAN