Türdeş ve türdeş olmayan bulaşıcı hastalık vektörü hayvanların davranışsal bağışıklık sistemi üzerindeki etkilerinin karşılaştırılması
Comparison of the effects of conspecific and heterospecific animal infectious disease vectors on behavioral immune system
- Tez No: 745385
- Danışmanlar: DOÇ. DR. İBRAHİM MERT TEKÖZEL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 84
Özet
Evrimsel psikologlar, fizyolojik bağışıklık sistemini tamamlayıcı bir rolde çalışan ve henüz enfeksiyon gerçekleşmeden önce birçok duygusal, bilişsel ve davranışsal kaçınma tepkisini harekete geçiren bir evrimleşmiş motivasyonel sistemin varlığına işaret etmektedir (Ackerman ve ark., 2018). Davranışsal bağışıklık sistemi (behavioral immune system) adıyla kavramsallaştırılan bu sistemin; kişinin bulaşıcı hastalık tehdidi ile savaşmasında önemli adaptif getiriler sağladığı ve sosyal kategorizasyondan ön yargıya, cinsel tutum ve davranışlardan ahlâki yargılara değin muazzam çeşitlilikte bir sosyal psikolojik doğurgu ile bağlantılı olduğu dikkat çekmektedir (Murray ve Schaller, 2016; Schaller ve Park, 2011). Lakin davranışsal bağışıklık sisteminin, hayvan hedeflerin patojenitesine dair bir duyarlılık barındırıp barındırmadığı ve bunun türdeş hedeflere olana kıyasla ne düzeyde olduğu açıklığa kavuşturulmuş değildir. İnsan bulaşıcı hastalıkları ele alındığında (ör. AIDS, çiçek, hıyarcıklı veba, COVID-19), bunların neredeyse tamamının zoonotik bir kökenden geldiği, yani türler arası aktarım yoluyla diğer hayvan türlerinden insanlara taşındığı saptanmıştır (Wolfe ve ark., 2007). Ancak hayvanlarla ve dolayısıyla potansiyel hastalık vektörleriyle oldukça sık, tekrarlı ve çok boyutlu bir biçimde etkileşen tarım toplumları ile karşılaştırıldığında, avcı-toplayıcı atalarımız ile hayvanlar arasındaki etkileşimin oldukça sınırlı bir bağlamda kaldığı (ör. avlanma ve tesadüfi karşılaşmalar) dile getirilmektedir (Ackerman ve ark., 2021). Dolayısıyla avcı-toplayıcı zihnin barındırdığı anti patojen savunmaların, hayvanları değerlendirmek konusunda yeteri kadar tetikte olmayışının başlıca nedeni olarak bu evrimsel uyuşmazlık (Li ve ark., 2018) gösterilebilir. Teorik altyapısı söz konusu evrimsel uyuşmazlık üzerine inşa edilen mevcut çalışmada (n = 78), ilgili literatürde sıklıkla kullanıldığı görülen nokta izleme görevinden (dot-probe task) yararlanılmış ve seçici dikkat süreçlerinin türdeş ve hayvan bulaşıcı hastalık vektörlerinin varlığında nasıl değişim gösterdiği mercek altına alınmıştır. Sonuçlar incelendiğinde, dikkatin hastalık vektörü hayvanlara kıyasla hastalık vektörü türdeşlere daha fazla yapıştığı; fakat nötr türdeşler ile nötr hayvanlar arasında herhangi bir dikkate bağlı farklılaşma bulunmadığı görülmüştür. Dahası, hastalık vektörü türdeşlerin nötr türdeşlere kıyasla dikkati daha fazla tuttuğu; buna karşın nötr hayvanlarla karşılaştırıldığında hastalık vektörü hayvanlara yönelen bir dikkat yanlılığının mevcut olmadığı saptanmıştır. Öte yandan, patojen tehdidini geçici olarak belirgin kılmak adına gerçekleştirilen deneysel manipülasyonun, herhangi bir farklılaştırıcı etkiye sahip olmadığı tespit edilmiştir. Sonuçlar birlikte değerlendirildiğinde, davranışsal bağışıklık sisteminin türdeş hedeflerin patojenitesine gösterdiği ihtiyatlılığı, hayvan hedeflerin patojenitesi karşısında gösterme kapasitesinden yoksun olduğu ifade edilebilir.
Özet (Çeviri)
Evolutionary psychologists point out the existence of an evolved motivational system that functions as a complement to the biological immune system and activates various emotional, cognitive, and behavioral avoidance responses before the infection occur (Ackerman et al., 2018). This motivational system, which is conceptualized as the behavioral immune system, provides important adaptive benefits in combating the threat of infectious diseases and is linked with an enormous variety of social psychological phenomena, from social categorization to prejudice, from sexual attitudes and behaviors to moral judgments (Murray & Schaller, 2016; Schaller & Park, 2011). However, it has not been clarified whether the behavioral immune system is sensitive to the pathogenicity of animal targets, nor to what extent this is relative to that of conspecific targets. When it comes to major human infectious diseases (e.g., AIDS, smallpox, bubonic plague, COVID-19), it has been found that almost all of them are of a zoonotic origin, that is, transmitted from other animal species to humans by interspecies transmission (Wolfe et al., 2007). However, the interaction between our hunter-gatherer ancestors and animals has remained in a very limited context (e.g., hunting and by chance encounters) when compared to agricultural societies that interact with potential disease vector animals in a very frequent, repetitive, and multidimensional way (Ackerman et al., 2021). Therefore, this evolutionary mismatch (Lin et al., 2018) can be considered the main reason why the anti-pathogen defenses of the hunter-gatherer mind are not sufficiently alert to evaluate the infectability of animal targets. In the current study (n = 78), whose theoretical background is built on the evolutionary mismatch hypothesis, the dot-probe task was used and how selective attention processes differentiate in the presence of conspecific and animal infectious disease vectors was examined. The results showed that conspecific disease vectors elicited more attentional adhesion compared to animal disease vectors; however, no attentional differentiation was found between neutral conspecifics and neutral animals. Moreover, conspecific disease vectors held more attention than neutral conspecifics; on the other hand, there was no attentional bias towards animal disease vectors when compared to neutral animals. Nevertheless, experimental manipulation to make the pathogen threat temporarily salient did not have any differentiating effects on the results. Taken all together, it can be inferred that the behavioral immune system lacks the capacity to show similar vigilance to the pathogenicity of animal targets as it does to the pathogenicity of conspecific targets.
Benzer Tezler
- Beslenme ve diyetetik bölümü öğrencileri arasında bulaşıcı olmayan hastalıklar için yaşam tarzı risk faktörlerinin değerlendirilmesi
Evaluation of lifestyle risk factors for non-communicable diseases among nutrition and dietetics students
İPEK ÇİÇEKLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Beslenme ve DiyetetikAydın Adnan Menderes ÜniversitesiBeslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SERAP GÖKÇE ESKİN
- Ağrı yöresinde şap hastalığı tanısı konulan ineklerde A vitamini seviyelerinin araştırılması
Investigation of vitamin A in cattle with food-and-mouth disease in region of Ağri
KENAN ANIĞI
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Veteriner HekimliğiYüzüncü Yıl Üniversitesiİç Hastalıkları (Veterinerlik) Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EBUBEKİR CEYLAN
- Carbon fiber based DNA biosensor design
Karbon fiber esaslı DNA biyosensör tasarımı
ERKAN DOĞRU
Doktora
İngilizce
2017
Biyoteknolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN ATİLLA ARIKAN
PROF. DR. ELİF ERHAN
- Türkiye'de sığır ve koyunlarda görülen yavru atma olgularının karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi
Comparative assessment of the cattle and sheep infectious abortion cases in Turkey
ANIL DEMELİ
Doktora
Türkçe
2017
Veteriner HekimliğiOndokuz Mayıs ÜniversitesiDoğum ve Jinekoloji (Veterinerlik) Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT FINDIK
- Predicting HIV1 drug resistance of reverse transcriptase inhibitors using artificial neural networks
Yapay sinir ağlarını kullanarak ters transkriptaz inhibitörlerinin HIV1 ilaç direncini tahmin etme
SÜMEYYE YILMAZ
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
MatematikYıldız Teknik ÜniversitesiMatematik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT SARI
DR. ÖĞR. ÜYESİ HÜSEYİN TUNÇ