Kentsel morfolojide 'kalıcılık kuramı': Arcadius Forumu'nun izlerinin okunması
'Persistence theory' in urban morphology: reading the traces of the Arcadius Forum
- Tez No: 748610
- Danışmanlar: PROF. DR. NEVZAT OĞUZ ÖZER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Bina Bilgisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 155
Özet
Arcadius Forumu, Bizans Dönemi'nde, Mese üzerinde yer alan en önemli meydanlardan biridir. Bu Forum Bizans Dönemi'nden günümüze oldukça büyük bir değişime uğramıştır. Osmanlı Dönemi'nde Avrat Pazarı olarak kullanılmış, bir süre pazar olarak da olsa meydansı bir işlev üstlenmiştir. Fakat bu bölgenin şehir merkezinden ve ticari alanlardan uzakta kalması, ayrıca onu besleyen Theodosius Limanı ve Davutpaşa İskelesi'nin işlevini yitirmesi bu bölgenin eski önemini kaybetmesine neden olmuştur. Bunun sonucunda Arcadius Forumu'ndan geriye kalan kentsel boşluk ve sütunu yerleşim dokusunun içinde kalmaya başlamıştır. Forumun sütununa ait kaide şu anda Cerrahpaşa adlı semtte, dik bir yamacın sonundaki düz alanda, konut dokusunun arasında sıkışmış halde Haseki Kadın Sokağı'ndadır. Kendisine ait başka bir maddi veri bulunmamaktadır. Maddi verilerin bu kadar yetersiz olduğu ve konutlarla dolu olan bir bölgede, arkeoloji biliminin uyguladığı metotları kullanmak imkansızlaşmıştır. Bunun için başka bir yöntem bulunmak istenmiştir. Kalıcılık kuramı tarihsel süreçte dönemlerin birbirine bağlı olduğunu, bu yüzden de kentteki herhangi bir öge yok olsa bile, izleriyle varlığını sürdürebileceğini savunmaktadır. Yani geçmişin bugünde yaşadığını ve gelecekte de yaşayacağını söylemektedir. Sonuç değil süreç odaklı bu kuramda, mimari bir ürün inşa edildiğinde artık fiziksel bağlamın bir parçası olmakta ve etrafındaki ve sonradan üzerine yapılacak olan yerleşimin biçimlenmesini etkilemektedir. Birinci bölümde amaç, hipotez, kapsam, yöntem ve literatür taraması anlatıldıktan sonra, ikinci bölümde kuramsal zemin olarak kalıcılık kuramından bahsedilmiştir. Öncelikle bu kuramın öncülerinden bahsedilmiş, tarih içindeki gelişimi ve mimariye yansımaları anlatılmıştır. Sonrasında bu kuramla ilgili somut çalışmalar araştırılmış ve bu veriler tezin metodunu oluşturmakta kullanılmıştır. Bu bağlamda morfoloji biliminden, özellikle itaat nosyonundan yararlanılmıştır. Üçüncü bölümde, Arcadius Forumu üzerinde derinleşmeden önce bu yapıya öncülük eden biçimsel modeller incelenmiş ve fiziksel bağlamı yani İstanbul'un morfogenetik yapısı ve forumla ilişkisi analiz edilmiştir. Öncelikle dünya üzerindeki diğer forum örneklerine bakılmış ve forumun kent düzeni içerisindeki yerinden bahsedilmiştir. Daha sonra İstanbul'un Bizans Dönemi ve Osmanlı Dönemi'nde belirli bir karakteristik kent dokusuna sahip olup olmadığı, karşılaştırılarak incelenmiştir. Dördüncü bölümde öncelikle, Arcadius Forumu'nun İstanbul'daki konumundan, tarihsel sürecinden bahsedilmiş ve günümüzdeki durumu analiz edilmiştir. Sonrasında forumun sınırlarını bulmaya yönelik çift yönlü kent okuması gerçekleşmiştir. İlk aşamada, Osmanlı Dönemi ve günümüz haritalarından yararlanarak alan analizi yapılmıştır. Bu analizler zaman zaman gravürlerle desteklenmiştir. Kalıcılık kuramı çerçevesinden bakıldığında, Arcadius Forumu'nun da süreç içerisinde yok olduktan sonra, sınırlarıyla belirlediği boşluğun biçiminin, sonradan üzerine ve çevresine inşa edilen konut dokusunun biçimini etkilediği düşünülebilir. Forumun sınırlarını bulabilmek için günümüzdeki bu izler morfolojik analizlerle ve itaat nosyonu yardımıyla okunmaya çalışılmıştır. İkinci aşamada ise forumun işlevsel özelliklerinden ve biçimsel modellerinden yola çıkarak, bir önceki aşamada ortaya çıkarılan alandaki izlerle örtüştürülmüştür. Beşinci bölümde, yapılan analizler değerlendirilmiş ve Arcadius Forumu'na ait spekülatif bir restitüsyon çalışması yapılmıştır.
Özet (Çeviri)
Arcadius Forum is one of the most important places on the Mese road during the Byzantine Period. This Forum has changed a lot, from the Byzantine Period to the present. It was used as the Avrat Market during the Ottoman Period and continued to exist as a square for a while. But this area was far from the city center and commercial areas. In addition, Theodosius Port and Davutpaşa Pier lost their function. Therefore, this region could not preserve its former importance. As a result, the urban void and column that remained from the Arcadius Forum began to disappear into the settlement pattern. The pedestal of the column is currently in the district called Cerrahpaşa, on the flat area at the end of a steep slope, on Haseki Kadın Street. There is no other material data. It has become impossible to use the methods applied by the science of archeology in a region where the material data is so inadequate and full of houses. There is another method for this. Persistence theory states that periods are interconnected in the historical process and that the past determines the future. Therefore, even if any element in the city disappears, it can survive with its traces. In other words, it says that the past lives in the present and will live in the future. In this theory, which is process-oriented rather than result-oriented, when an architectural product is built, it now becomes a part of the physical context and affects the shaping of the settlement around it and later on. After the purpose, hypothesis, scope, method and literature review are explained in the first part, the theory of permanence is mentioned as the theoretical ground in the second part. First of all, the pioneers of this theory are mentioned, its development in history and its reflections on architecture are explained. Afterwards, concrete studies related to this theory were researched and these data were used to form the method of the thesis. In this context, the science of morphology, especially the notion of obedience, was used. In the third chapter, before researching the Arcadius Forum, the formal models leading to this structure were examined and its physical context, namely the morphogenetic structure of Istanbul and its relationship with the forum, were analyzed. First of all, other forum examples in the world were examined and the place of the forum in the urban order was mentioned. Then, whether Istanbul had a certain characteristic urban texture in the Byzantine and Ottoman Periods was compared and examined. In the fourth chapter, first of all, the location and historical process of the Arcadius Forum in Istanbul were mentioned and its current situation is analyzed. Afterwards, a two-way city reading was held to find the boundaries of the forum. In the first stage, an area analysis was made by using Ottoman Period and today's maps. These analyzes were supported from time to time by engravings. From the perspective of the theory of permanence, it can be thought that the form of the void determined by the borders of the Arcadius Forum, after its destruction in the process, affected the form of the housing texture that was built on and around it. In order to find the boundaries of the forum, these traces of today were tried to be read with the help of morphological analyzes and the notion of obedience. In the second stage, based on the functional features and formal models of the forum, it was compared with the traces in the area revealed in the previous stage. In the fifth chapter, the analyzes were evaluated and a speculative restitution study of the Arcadius Forum was carried out.
Benzer Tezler
- Mimaride geçicilik için bir değerlendirme: YAP İstanbul modern örneği
An evaluation for ephemerality in architecture: YAP Istanbul modern
GİZEM GÜZELSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İPEK AKPINAR AKSUGÜR
- Quantitative analysis of urban morphology: Exploring ethnic urban formations and structure in the city of İzmir
Kentsel morfolojide niceliksel çözümlemeler: İzmir kentinde etnik kentsel form ve yapının incelenmesi
SABRİ ALPER
Doktora
İngilizce
2009
Şehircilik ve Bölge Planlamaİzmir Yüksek Teknoloji EnstitüsüŞehir Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEMAL ARKON
- Kapalı konut siteleri ve Göktürk mahallesi örneğinde mekan örüntüsünün dönüşümü
Gated housing enclaves and transformation of spatial pattern based on Gokturk neighborhood
MURAT BERK EVREN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FİGEN GÜL KAFESCİOĞLU
- Parselden mimari cepheye: Balat'ta cephe tipolojisi
From parcel to architectural facade: Facade type in Balat
ENNUR İNCESAKAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TAN KAMİL GÜRER
- Tarihi kent dokularında turizm potansiyeli olan alanların space syntax yöntemi ile değerlendirilmesi: diyarbakır suriçi örneği
Evaluating areas with tourism potential in historic urban fabrics using the space syntax method: the case of Diyarbakir Sur içi
SİBEL AKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MimarlıkDicle ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BERİVAN ÖZBUDAK AKÇA