Geri Dön

Müşterek bir mimarlık imkanı: Herkes İçin Mimarlık Derneği

A common architecture possibility: Architecture for All Association

PDF İndir

  1. Tez No: 756249
  2. Yazar: İBRAHİM EMRE GÜNDOĞDU
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. NURBİN PAKER KAHVECİOĞLU
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Mimarlık, Architecture
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2022
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 206

Özet

Bu tez çalışması 2000'ler çevresinde mimarlık sahnesinde sesleri daha çok duyulmaya başlayan ve geçmiş örneklerden farklı olarak daha fazla devamlılık kazanmaya başlar gözüken alternatif kolektif mimarlık pratiklerini incelemektedir. İncelemenin ana örneği tez yazarının da aktif bir parçası olarak konuya içeriden baktığı Herkes İçin Mimarlık Derneği'dir. Bu içeriden bakışı dengeleyen bir unsur olmanın yanı sıra, tezin kuramsal çerçevesini de oturtan kavram ise müşterekler olmuştur. Müşterekler, alternatif kolektif mimarlık pratiklerinin küresel çaptaki alternatif hareketlere bağlanarak amaçlarını daha kapsamlı sorgulamalarını sağlayan ve yapılarını güçlendirebilecek bir kavram olarak öne çıkmaktadır. Bu pratikler dönüşümünü amaçladıkları hakim üretim ve yaşam biçimleri üzerinde anlamlı bir şekilde etki edebilmek için mimarlık alanı içine sıkışmamalı ve çok farklı biçim ve zamansallıklarda olabilecek olsa da süreklilik arz eden tutum ve politikalara sahip olmalıdırlar. Tez çalışması bu tutum ve politikalar için olası yolları araştırmaya çalışıp, ele aldığı örnekler itibarıyla pratiklerin mevcut durumlarını ve geleceğe yönelik imkanlarını sorgulamaktadır. Tezin kuramsal çerçevesinin oluşturan müşterekler kavramı tarihsel durumundan başlayarak ele alınmaya başlanmıştır ancak, tarihsel boyutundan öte özellikle 1990'lar ile birlikte müşterekler siyasetinin ivmelenen 'alter-küreselleşme' hareketleri için nasıl besleyici bir fikirsel altlık oluşturduğu ön plana çıkarılmıştır. Müştereklerin hem tarihsel hem güncel ele alınışında kaynaklar meselesi ön plana çıkmaktadır. Bu kaynaklar sadece maddi kaynaklar ile sınırlı kalmayıp, müştereklerin oluşturulması gereken yapılar olduğu da düşünüldüğünde 'gayrimaddi emek' ya da başka türlerde tanımlanabilecek geniş bir yelpazede çeşitlenmektedir. Kaynakların çeşitliliği üzerinden ele alınış tezin müştereklere ve mimarlık alanına bakarken kullandığı ana hatlardan biri olmuştur. Hakim neoliberal politikalarının nasıl tanımlandığı ve buna karşı pozisyonların nasıl alındığına bakılırken de, neoliberal politikalara mimarlık alanına yansımalarına dair eleştiriler ve müşterekler tartışmasını mimarlık alanına doğru çeken söylemler, kuramsal çerçevenin mimarlık alanı ile birleşmesini sağlayan bir geçiş oluşturmaktadır. Kuramsal çerçevenin ana bileşeni olarak müşterekler yer alırken, mimarlık alanına doğru çerçeve genişlediğinde, alanın içindeki katılımcılık tartışmalarının geçmişinden başlanarak bugüne gelinen bir yol izlenmiştir. Katılımcı mimarlık tartışmaları, 20. yüzyıldaki sürecinde ilk etapta başarısızlıkla sonuçlanmış örnekler veren, akabinde gelen 'star mimar' özneler dönemini engelleyememiş çabalar olarak görülebilir. Ancak bu tekil öznelliklerin mimarlık alanı ile sosyal ve çevresel açılardan Dünya için zararlı olduğu görüldüğünden beri mimarlık alanı birlikte üretimlere doğru yönünü çevirmiştir. Günümüzde ana akım mimarlık içinde de birlikte üretmek, hatta bazen katılımcılık kullanılabilir yöntemler olabilmekteyken; alternatif kolektif pratikler, mimarlığın kimler için, kimlerle, nasıl, neler ile yapıldığı konusunda ana akımdan farklılaşan saiklerle yol almaktadır ve kendileri doğrudan dile getirmediğinde bile dönüşüme yönelik politik angajmanlarla hareket etmektedirler. Tez çalışması bu kimi zaman örtük politik angajmanları müşterekler siyaseti üzerinden değerlendirmeye çalışmıştır. Müşterekler ve devamında katılımcı mimarlık tartışmaları üzerinden kurulan kavramsal çerçeveden sonra tezin ana değerlendirme örneğine geçmeden önce, kavramsal çerçeveyi örneklerle desteklemek adına kaynak, eğitim ve organizasyon başlıklarında Dünya ve Türkiye'den 12 alternatif pratik değerlendirilmiştir. Herkes İçin Mimarlık Derneği bir önceki bölümde yapılan kategorizasyon içerisindeki aynı konulara değinilecek şekilde söylem, yapı ve eylem başlıkları altında, tezin kuramsal çerçevesi açısından ve diğer benzer örneklerle de kıyaslanarak incelenmiştir. Söylem başlığında derneğin ürettiği metinlerden faydalanılırken, yapı başlığındaki incelemeler üyeler, katılımcılar ve kullanıcıları içerecek biçimde dernek işlerine dahil olan bileşenlere ayrı ayrı bakılarak yapılmıştır. Eylem başlığındaki örnekler ise, tezin kuramsal çerçevesiyle birlikte değerlendirilmesi anlamlı bulunan, zaman içerisinde derneği söylem, yapı ve eylemleri üzerinde etkili olduğu düşünülen işler arasından seçilmiştir. Derneğin incelenmesinde tez yazarının 10 yıllık periyoddaki deneyimi, incelemeleri ve araştırmalarından yola çıkılırken, karşılaştırma örneklerinde de yazılı, görsel kaynak kullanımının yanı sıra tez yazarının bu pratiklerle doğrudan temasları bulunmuştur. Kavramsal çerçeve ve alternatif kolektif mimarlık pratiklerinin bu çerçeve uyarınca değerlendirilmesinden sonra sonuç bölümünde öncelikle Herkes İçin Mimarlık Derneği müşterekler açısından ele alınmış, ardından mimarlık müştereklerinin yapıları için öneriler ile tez sonlandırılmıştır. Herkes İçin Mimarlık katılımcılık söylemini kurulduğu günden bu yana, anlamını kaybetmeyecek şekilde kullanmamaya belirgin bir hassasiyet gösterek dile getirmiş ancak yine söylemlerinde kendini doğrudan bir müşterek olarak tanımlamamıştır. Bundan sonraki süreçte derneğin müşterek tanımını kullanıp kullanmaması en kritik mesele olarak görülmemekle birlikte, mimarlık üretimini mimarlık alanı içine sıkışmadan, toplumsal meseleleri dert edinen bir şekilde yapmayı başlangıçtan itibaren ifade eden ve uygulamaya çalışan bu yapı için, müşterekler siyasetinin ve yapılarının farkında olmak ve bu yönde hareket etmek, amaçlarını kuramsal ve pratik açılardan sağlamlaştıracaktır. Alternatif kolektif pratiklerin ise mimarlık alanı içerisinde katılımcı söylemleri tekrar, ancak anlamlarını açarak ve uygulama sahalarını genişleterek geliştirdikleri görülmüştür. Mesleki sorumluluk kaygılarıyla eşdeğer biçimde mesleki tahakküm kurmamayı amaç edinen bu pratikler için, bazılarının söylem ve eylemlerinde de gözlemlenen, farklı pozisyonları yatay hiyerarşik düzlemlerde bir araya getiren 'şenlikli' üretim biçimlerinde çalışmak müşterekliğe giden yolda önemli gözükmektedir. Bu üretim biçimleri mimarları yine bir çok farklı durumu içerisinde bulundurabilecek, kendi içinde ve mimarlık alanı dışıyla da ortaklaştıran imkanlar sağlayan 'tasarımcı-inşacı' kimliklere doğru yaklaştırmaktadır. Tez çalışması son sözü olarak, bu kimliklerle oluşan ve sürdürülen müştereklerin, çevrenin, toplulukların, sosyal ve ekonomik hayatın giderek artan krizlerle boğuştuğu bir çağda, bu sorunlara karşı verilen mücadelelere dahiliyetler ve yeni bir Dünya yaratmak için gerekli olduğunu dile getirmektedir.

Özet (Çeviri)

This thesis examines alternative collective architectural practices that started to be heard more in the architectural scene around the 2000s and seem to gain more continuity, unlike previous examples. The main example of the thesis is the Herkes İçin Mimarlık Derneği (Architecture for All Association), which is a platform established in Istanbul and where student volunteers and professionals can come together and bring social problems encountered in the country and the world in a creative way to the agenda, raise awareness about these problems and act to produce solutions from the fields of architecture and design. As a member, the author of this thesis looks at the subject from an insider point of view as an active part the association. In addition to being an element that balances this insider view, the concept that also establishes the theoretical framework of the thesis has been the commons. The commons stands out as a concept that enables alternative collective architectural practices to question their aims more comprehensively by connecting them to alternative movements on a global scale and that can strengthen their structures. In order to have a meaningful impact on the mainstream production and lifestyles that they aim to transform, these practices should not be confined to the field of architecture and should have attitudes and policies that exhibit continuity, even though they may be in very different forms and temporalities. The thesis study tries to explore possible ways for these attitudes and policies, and questions the current situations and future possibilities of the practices in terms of the examples it deals with. The concept of the commons, which constitutes the theoretical framework of the thesis, has been started to be discussed starting from its historical situation, but beyond its historical extent, it has been highlighted how the politics of the commons constitutes a nurturious intellectual base for the accelerated 'alter-globalization' movements, especially with the 1990s. The issue of resources comes to the fore in both historical and contemporary treatment of the commons. Considering that these resources are not only limited to material resources, but also that they are structures that need to be created, they vary in a wide range that can be defined as 'immaterial labor' or other types. Dealing with the diversity of sources has been one of the main lines of this thesis when looking at the commons and the field of architecture. While looking at how the dominant neoliberal policies are defined and how positions are taken against it, the criticisms of the reflections of neoliberal policies on the field of architecture and the discourses that pull the commons discussion towards the field of architecture constitute a transition that allows the theoretical framework to merge with the field of architecture. While commons is the main component of the theoretical framework, when the framework expands towards the field of architecture, a path has been followed, starting from the past of the discussion of participation in the field and reaching the present. Participatory architecture discussions can be seen as efforts that produced unsuccessful examples and failed to prevent the period of 'star architect' subjects that followed in the 20th century. However, since these singular subjectivities were seen to be harmful to the field of architecture and to the world in social and environmental terms, the field of architecture has turned towards co-production. Today, co-production and sometimes even participation can be used as tools for mainstream architecture; alternative collective practices are driven by motives that differ from the mainstream in terms of for who, with whom, how and with what architecture is done, and they act with political engagements for transformation even when they do not express themselves directly political. This thesis has tried to evaluate these sometimes implicit political engagements through the politics of the commons. Before moving on to the main evaluation example of the thesis, after the conceptual framework established through the commons and then participatory architecture discussions, 12 alternative practices from the world and Turkey were evaluated in the titles of resources, education and organization in order to support the conceptual framework with examples. The examples under title resources are John Turner, Elemental, Wikihouse and FICA; under the title education are METU Summer Practices, Rural Studio and MEF University Design and Build Studion; under title organization are USINA, Constructlab, studioBasar, Assemble and Duzce Hope Homes. Herkes İçin Mimarlık has been examined in terms of the theoretical framework of the thesis and by comparing it with other similar examples, under the headings of discourse, structure and action, addressing the same issues in the categorization made in the previous section. While the texts produced by the association were used in the discourse title, the analyzes in the structure title were made by looking at the components involved in the activities of the association, including members, participants and users. The examples in the action title were chosen among the works that were found meaningful to be evaluated together with the theoretical framework of the thesis, and which were thought to have an impact on the discourse, structure and actions of the association over time. In the examination of the association, the thesis author's experience, studies and researches over a period of 10 years were taken into consideration, and for the comparison examples, besides the use of written and visual sources, the thesis author's direct contacts with these practices were found. After the conceptual framework and alternative collective architectural practices were evaluated in accordance with this framework, in the conclusion part, Herkes İçin Mimarlık was first evaluated in terms of the commons, and then the thesis was concluded with suggestions for the structures of the architectural commons. Herkes İçin Mimarlık has used the discourse of participation with a particular sensitivity not to lose the meaning of it since the day it was founded, but again, it has not directly defined itself as a common in its discourses. Although it is not considered as the most critical issue whether the association uses the definition of the joint in the next process, it is necessary to be aware of the politics and structures of the commons and act in this direction for this structure, which expresses and tries to implement architectural production in a way that is concerned with social issues without being stuck in the field of architecture, and this will consolidate its aims in theoretical and practical aspects. For alternative collective architecural practices, it has been seen that they have developed participatory discourses within the field of architecture, but by opening their meanings and expanding their application fields. For these practices, which aim not to establish professional domination as equivalent to professional responsibility concerns, working in 'convivial' production forms that bring together different positions on horizontal hierarchical planes, which is observed in the discourse and actions of some, seems important on the way to commonality. These forms of production bring architects closer to 'designer-builder' identities, which can accommodate many different situations and provide opportunities for them to share with themselves and outside the field of architecture. This thesis has tried to reveal that the commons formed and sustained by these identities are necessary to create a new World and to be involved in the struggles against these problems in an age where the environment, communities, social and economic life are struggling with increasing crises.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    563460

    Hem bir vaad, hem bir buhran: İstanbul'da kentsel eşikleri aramak

    Not only a promise, but also a crisis: Looking for thresholds in Istanbul

    CEYDA PEKTAŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Mimarlıkİstanbul Bilgi Üniversitesi

    Mimarlık Tarihi, Teorisi ve Eleştirisi Bilim Dalı

    DOÇ. DR. CAN ALTAY

  2. Tez No

    513618

    Sokak pazarının poetikası: Geçici yapının zamansallığı üzerine fenomenolojik bir inceleme

    Poetics of the street market: A phenomenological study on temporality of ephemeral structures

    HAKAN TÜZÜN ŞENGÜN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. HÜSEYİN LÜTFÜ KAHVECİOĞLU

  3. Tez No

    865745

    Konutun toplumsal boyutu ve paylaşımlı konut: Konut alanlarında kamusal-özel alan etkileşimi

    Social aspect of housing and collaborative housing: Public-domestic space interaction in residential areas

    UFUK KÜÇÜKYAZICI

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. YASEMİN ALKIŞER BREGGER

  4. Tez No

    850149

    Kırılgan mimarlık: Mimarlığın altyapısal failliğine dair bir araştırma

    Vulnerable architecture: A research on architecture's infrastructural agency

    ÖYKÜ ŞİMŞEK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. SIDIKA ASLIHAN ŞENEL

  5. Tez No

    640793

    1950-1980 dönemi Ankara'da gelişen apartman tipi konut üretiminde ara mekan kavramı

    The concept of intermediate space in the production of apartment housing developed in Ankara the period between 1950 and 1980

    EDA BALABAN VAROL

    Sanatta Yeterlik

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    İç Mimari ve DekorasyonHacettepe Üniversitesi

    İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. GÜLÇİN CANKIZ ELİBOL

Geri Dön