Saltovo-Mayatsk kültürü
Saltovo-Mayatsk culture
- Tez No: 758836
- Danışmanlar: PROF. DR. DİNÇER KOÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Saltovo-Mayatsk Culture, Khazar Khaganate, Bulgars, Alans, Khazar Debate
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 305
Özet
XX. yüzyılın başlarında günümüzde Ukrayna ve Rusya Federasyonu'nun batısındaki Don Nehri ve Seversky Donets havzasında yapılan arkeolojik çalışmalar bu bölgede VIII-X. yüzyıllar arasında yaşamış yüksek ve zengin bir kültürün varlığını gösterdi. İlk bulgular Ukrayna'nın Saltov ve Rusya Federasyonu'nun antik Mayatsk yerleşimlerinde bulundu. Don Nehri'nin aşağı havzasında Rostov Bölgesi Sağ Kıyı ve Sol Kıyı Tsimlyansk (Sarkel) antik yerleşimlerindeki arkeolojik kazıların sonucunda buluntuların aynı kültür dairesine ait olduğu anlaşıldı ve ilk bulgulara ve buluntuların bulunduğu bölgeye ithafen kültüre Saltovo-Mayatsk kültürü ismi verildi. Arkeolojik bulgular üzerindeki kapsamlı incelemeler bu kültürün Hazar Kağanlığı nüfusu tarafından yaratıldığını onayladı. VI. yüzyılın sonunda Göktürk Kağanlığı'nın batı uzantısı olarak Kuzey Kafkasya'da ortaya çıkmış, VII. yüzyıldan itibaren Doğu Avrupa bozkır kuşağını egemenliği altına almış olan Hazarlar VIII. yüzyılda bölgede güçlü bir askeri ve politik hakimiyet kurdular. Saltovo-Mayatsk kültürü bütün Hazar Kağanlığı nüfusunu aynı kültür çemberi altında birleştiren temel özelliklere sahipti. Bu özelliklerden en önemlisi kültür topraklarının her bölgesinde kale duvarlarında, taşlarda, seramiklerde, kemik objelerde ortaya çıkan bazı işaretler, tamgalar, runik yazılar veya harflerdi. Bu runik harflerin, tamga ve işaretlerin analojilerine Sibirya ve Altaylarda Türk boylarına ait abidelerde rastlanıldı. Kültürün diğer önemli özellikleri mezar bulguları ve seramiklerdi. Savaşçı mezarlarında ortaya çıkan silahlar, kemer takımları, at koşum takımları, beraber at gömüleri ve ziyafet yemekleri kültürü tanımlayan özellikler içeriyordu. Saltovo-Mayatsk seramiklerinin ilginç bir şekilde Kağanlık coğrafyası boyunca fiziksel özellikleri aynıydı ve bazısının üzerlerinde belli tamgalar bulundu. Orman-bozkır kuşağı ağırlıklı olarak katakomb mezarlar, dolikosefal gömülerle ve Alan nüfusuyla, güneyde bozkır kuşağı ise basit yuvarlak veya dikdörtgen çukur mezarlar ve ağırlıklı Bulgar nüfusuyla tanımlandı. Özellikle Don ve Donets Nehri vadileri boyunca gelişen Hazar Kağanlığı nüfusunun yarattığı Saltovo-Mayatsk kültürü, yaratıcılığın ve yeteneğin geliştiği bir medeniyet olarak tanımlandı. Ayrıca bu bölgedeki onlarca Hazar kalesi, Orta Çağ'ın başlarında güçlü ve gelişmiş bir devlet sisteminin ve güvenlik ağının varlığını göstermiştir. Bütün bu sistem ve içindeki muhteşem kültür 965 yılında Rus Prensi Svylatoslav ve ordusu tarafından yıkıldı ve yok edildi. Anahtar Kelimeler: Saltovo-Mayatsk Kültürü, Hazar Kağanlığı, Bulgarlar, Alanlar, Hazar Sorunu.
Özet (Çeviri)
At the beginning of the XX. century, archaeological studies in the Don River and Seversky Donets basin in today's Ukraine and the west of the Russian Federation demonstrated the existence of a high and rich culture that lived in this region between the VIII-X. centuries. The first findings were explored in Saltov, Ukraine and the ancient Mayatsk settlements of the Russian Federation. As a result of archaeological excavations around the Right Bank and Left Bank Tsimlyansk (Sarkel) ancient settlements of the Rostov Region in the lower Don River basin, it was concluded that all the findings belong to the same cultural circle and the culture was named Saltovo-Mayatsk Culture in honor of first findings and the regions where these findings were found. Comprehensive studies of archaeological findings confirmed that the culture was created by the population of the Khazar Khaganate. Khazars, who emerged in the North Caucus as the western extension of Göktürk Kaganate at the end of VI. century, dominated the Eastern Europe steppe belt starting from VII. century and they established a strong military kaganate in the VIII. century throughout the region. The Saltovo-Mayatsk culture had the distinctive features that united the entire population of the Khazar Khaganate under the same cultural circle. The most important of these features were some signs, stamps, runic writings or letters that appeared on castle walls, stones, ceramics, bone objects in every region of the Cultur's lands. Analogies of these runic letters, stamps and signs were found in the monuments of Turkish tribes in Siberia and Altai. Other important features of the culture were burial finds and ceramics. Weapons, belt sets, horse harnesses, horse burials and banquet meals unearthed in warrior tombs had some certain features that defined the culture. The physical properties of Saltovo-Mayatsk ceramics were the same throughout the Khazarian geography, and some of the ceramics was marked with certain tamgas. The forest-steppe zone was defined mainly by catacomb tombs, dolichocephalic burials and the population of the Alans, while the steppe zone in the south was defined by simple round or rectangular pit tombs and predominantly Bulgarian population. The Saltovo-Mayatsk culture of Khazarian Kaganate, which especially prospered along the Don and Donets river valleys, described as a civilization in which creativity and skill flourished. Also, dozens of Khazarian fortresses in the region showed the existence of a strong and developed state system and security net in the early Middle Ages. This whole system and the magnificent culture were demolished and destroyed by the Russian Prince Svylatoslav and his army in 965.