Şevkutarab Makamı'nın tür, biçim ve kuram analizi

Genre, form and theory analysis of the Maqam Şevkutarab

PDF İndir

Tez No: 766496
Yazar: UMUT MEHMET ŞENTÜRK
Danışmanlar: PROF. DR. MUHARREM HAKAN CEVHER
Tez Türü: Yüksek Lisans
Konular: Müzik, Music
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2022
Dil: Türkçe
Üniversite: Haliç Üniversitesi
Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Türk Müziği Ana Sanat Dalı
Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
Sayfa Sayısı: 168

Özet

Bu çalışmada, öncelikle günümüzde kullanmış olduğumuz makam teriminin anlamına ve tarihsel gelişim sürecine değinilmekte olup makam teriminin kullanılmaya başlandığı günden bugüne kadar olan süreçte bu terimin müzik bilimciler için ne ifade ettiğine değinilmiştir. Bu terimi kullanan ve geniş bir coğrafyada yer alan bu müzik bilimcilerin musikimiz tarihinin en eski dönemlerinde yazılmış olan nazari eserlerine de değinilerek, en eski zamanlardan günümüze gelene kadar musikimizin nasıl bir dönüşüm ve değişim sürecinden geçtiği ana hatlarıyla değerlendirilmeye çalışılmıştır. Araştırmamızda makam terimi hakkında benzer ve farklı görüşlere sahip kuramcıların yapmış oldukları makam tanımlarına değinilmekte ve musiki kültürünün özünde yatan gerçeğe dikkat çekilmektedir. Bu gerçek, musiki ve makam terimlerinin sadece birer ses frekansı veya alışkanlıklar silsilesi olmadığıdır. Gök bilimi ve matematik ile adeta iç içe geçmiş olan bu musiki kültürünün yıldızlar ile tarifi bizlere bu musikinin esasen doğanın harikulade bir yansıması durumunda olduğu, bir bütünlüklü sistem olarak doğanın olağan akışının bir parçası olduğunu göstermektedir. Zira hepimizin bir parçası olduğumuz bu tabiat ile insan arasındaki ilişki tarihin kendisi kadar köklü ve eski bir ilişkidir. Antik Yunan döneminde felsefenin başlangıcındaki isimlerin bugünün anlamıyla“doğa filozofları”olarak adlandırılması bunun bir kanıtıdır. Doğanın bir“bütünlük”içerisinde olduğu gerçeği ile, her bir parçanın bir diğeri ile olan esaslı ilişkisi, yeri geldiğinde makul değişiklikler yapmayı gerektirir. Hayatın olağan akışı içerisinde sayabileceğimiz bu değişikliklerin köklü değişimlere sebebiyet vermeden yine doğadan ilham alarak hayatın ve onun bir parçası olan kültürün devamını sağlayabilmek adına ölçülü olmayı gerektirir. Doğanın aklını ve işleyişini keşfedip kavrayamamak ise doğanın olağan akışının bozulmasına ve beraberinde insanın hayatının olağan akışının da bozulmasına sebebiyet vermektedir. Hayatın olağan akışının içerisinde dönüşümüne devam etmekte olan, fakat dönemin şartlarıda göz önünde bulundurulduğunda, tarihsel sürecin ayak izlerini takip etmeye çalıştığımız bu çalışmamızda, kanaatimizce semitik kökenlerinin oldukça zengin olduğu ve farklı coğrafya kültürlerinide kendi içinde harmanlayarak değişimine ve dönüşümüne devam eden makam musikisi kültürünün en eski parçalarından biri olan 1. ve 2. çeşit Şevkutarab makamının öncelikle kelime anlamına ve ardından tariflerine değinilmiştir. Yeni bir kültür hareketi ve motivasyonu ile makamları tarif etme çabası, bazı makamların yapısını tamamen değiştirmiş, bazılarını ise kullanılamaz hale getirmiştir. Bu kullanılamaz makamlar arasında yerini alan Şevkutarab makamının köklerine indiğimizde ise birbirinden farklı iki makamın birleştirilmiş olduğunu görmekteyiz. Yapmış olduğumuz bu tespit sonrasında ise birinci ve ikinci çeşit Şevkutarab makamının geleneksel ve bugünkü tarifleri birbiriyle kıyaslanmış ve bu tariflerin icrada karşılığınının olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. 1. ve 2. çeşit Şevkutarab makamının yapısını daha iyi anlayabilmek ve bıraktıkları işitsel etkileri mukayese edebilmek adına seyir ve karar sesleri itibariyle benzer özellik taşıyan diğer makamlar da çalışmamızda incelenmiştir. Araştırmamızda yer alan tüm eserlerin günümüz nota sistemine çevirilerinin doğruluğunun tasdik edilerek denetim kurulundan geçmesi sebebiyle TRT Klasik Türk Musikisi repertuvarı arşivi kaynak olarak seçilmiştir. İncelemiş olduğumuz tüm Şevkutarab eserlerin bestekârlarının bestelerinde kullanmış olduğu seyir, usul ve geçki analizleri dikkatle incelenmiş ve yorumlanmıştır. Bu inceleme sonrasında bestekârların tercih etmiş olduğu usul ve makam geçkilerinin istatistiksel verileri grafikler halinde sunulmuş olup, bu yöntem ile bestecilerin Şevkutarab makamının geleneksel seyrinin tarifine ne kadar uyduğunun ve makamın bestekârlar tarafından ne kadar anlaşılmış olduğunun tespiti amaçlanmıştır. Araştırmamızda birinci ve ikinci çeşit Şevkutarab makamı eserlerine ulaşmak amacıyla kaynak olarak kullandığımız TRT Klasik Türk Musikisi repertuvarına ait eserlerin notalarının arşivlenmesi esnasında yapılmış olan hatalara da eser analizlerinde değinilmiş ve bu makamda bestelenmiş olan tüm eserlerin bu eserlerdeki makamsal geçki tutarlılığı tespit edilmiştir. Tüm bu analizler yorumlanarak makamın ortaya çıkış tarihinden itibaren uğramış olduğu değişimin ve tahribatın tespiti amaçlanmıştır.

Özet (Çeviri)

In this study (theses), not only the meaning and historical evolution of the word“maqam”is studied in various dimensions but also what it means for many musicologists from the past until today is described in brief. Meanwhile, efforts of those musicologists' and musicians' compositions -that were created in such a huge geography- are also studied roughly and those compositions are also evaluated to study how they evolved in time. In addition to above, core aspects of the term“maqam”are described and the truth in this core is revealed in detail. This truth is a simple representation of the fact that music and maqam do not only represent a sequence of sounds and repititions and habits that one's ear is used to hear. It is quite astonishing to find vivid similarities yet connections in between this specific music culture and astrology. This, in many ways, justifies why many philosophers from the ancient times are called“philosophers of nature”. By understanding the fact that nature, in many ways, are connected to each other, inevitably pushes man to adjust himself to the nature itself as it evolves and changes. These changes can mostly be reasonable and sometimes unrecognizable to prevent us to not to shake us out from our everyday lives however, during the times of uncertainty and chaos in nature, it truly mesmerizes how it also pushes us to our limits of patience and endurance. Not having the ability to recognize how nature speaks and gives signals to us may most probably hinder us to make necessary adjustments to our everyday lives. First and second type of the maqam Şevkutarab were analyzed in detail in this study with clear evidences of the evolution of the maqam by time and geography which also caused erosions to the purity of its nature. The reason why TRT Turkish Classical Music Repetoire is chosen as the one and only source is because of its officially approved legitimacy and commonly acceptance from the masses. In this study, composers' choice of interpreting this maqam in his own methods and transitions in between are presented in graphics to represent how well the maqam Şevkutarab was understood. In this research all revisions of maqam Şevkutarab were studied from the archives of TRT Turkish Classical Music Repertoire. By this means, major mistakes in interpretations whilst making of this achieve are shed to light in brief.

Benzer Tezler

Tez No
754413
Mevlevi ayini besteciliğinde hoca-talebe etkileşimi: Dede Efendi, Zekâi Dede, Ahmed Irsoy örneği
Composition of the Mevlevi ayin interaction with the teacher-student: Example of Dede Efendi, Zekai Dede, Ahmed Irsoy
ÖMER FARUK BAYRAKCI
Doktora
Türkçe
2022
Din Marmara Üniversitesi
İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET HAKKI TURABİ

Geri Dön