Keban Baraj Gölünde seviye değişikliği ve antropojen etkileri
Level change and anthropogenic effects in Keban Dam Lake
- Tez No: 770844
- Danışmanlar: DOÇ. DR. HALİL GÜNEK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Coğrafya, Geography
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Coğrafya Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Fiziki Coğrafya Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 75
Özet
Keban Baraj Gölü; Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Fırat Bölümünde yer almaktadır. Göl Fırat Nehri üzerinde hidroelektrik enerjisi üretmek amacıyla 1965-1975 yılları arasında Keban Barajının kurulmasıyla ortaya çıkmıştır. Baraj gölünün güney ve doğusunda Elazığ ili, kuzeyinde Tunceli ve Erzincan illeri, batısında ise Malatya ili yer almaktadır. Türkiye'nin Atatürk Baraj Gölünden sonra en büyük yapay gölüdür. Enerji açısından Türkiye'nin ilk dev yatırımlarından olan Keban Barajı kurulduğu dönemde Türkiye'de üretilen elektriğin %20'sini tek başına karşılamıştır. Keban Baraj Gölünde elektrik üretiminin yanı sıra; o yörede yaşayan insanlar su ürünleri avcılığı, tarım faaliyetlerini de sürdürmektedir. Ayrıca feribotla Tunceli'nin Çemişgezek ve Pertek ilçelerine göl üzerinden ulaşım sağlanmaktadır. Dünya da ve Ülkemizde son yıllarda etkisi daha çok hissedilen küresel iklim değişikliği nedeniyle yaşamın devamlılığı açısından büyük öneme sahip su kaynakları giderek risk altına girmekte ve yok olmaktadır. Çalışma alanı olan Keban Baraj Gölüde bu durumdan etkilenmiştir. Ülkemiz için değerli olup, birçok yönden ülke ekonomisine katkısı olan Keban Baraj gölünün gerek doğal gerekse beşeri faktörler nedeniyle seviyesinde değişiklikler yaşanmaktadır. Yaşanan seviye değişikliklerini ortaya çıkarmak, ileride oluşacak sıkıntıları en aza indirmek amacıyla Keban Baraj Gölünde 1985-2020 yılları arasında meydana gelen alansal değişimi LANDSAT uydu görüntüleriyle tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlar bilimsel ve coğrafi metotlar içinde yorumlanıp grafik ve haritalarla açıklanmıştır. Baraj gölünün alansal seviye değişimi üzerinde doğal faktörlerin yanında antropojenik faktörler de etkili olmuştur. Keban Baraj Gölünün 1985-2020 yılları arasında alansal değişiminin tespiti için yapılan analiz sonuçlarına bakmış olduğumuz zaman; 1985-2020 yılları içinde en yüksek alanın görüldüğü yıl 1987 iken en düşük alanın görüldüğü yıl ise 2001 yılıdır. 20.06.1987 yılında (maksimum seviye) gölün seviyesi 845 m olup, kapladığı alan 66.936,1 Ha iken; 06.03.2001 yılında ise (minimum seviye) gölün seviyesi 823 m olup kapladığı alan 42.096,8 Ha 'dır. Maksimum (1987) ile minimum (2001) seviye arasında yükselti farkı 22 m olup buda yaklaşık 24.839,3 Ha'a denk gelmektedir. Alansal değişim farkının en net görüldüğü alanlardan olan Elazığ Uluova civarında 6 km gibi bir fark ortaya çıkmıştır. Alansal değişim farkının bu kadar fazla olması beraberinde riskleride getirmektedir. Örneğin; enerji üretiminde problemlerin yaşanmasının yanı sıra geçimini balıkçılıkla, tarımla sağlayan yöre halkı için tehlike oluşturmaktadır. Baraj Gölünün bazı yıllarda (1992-2001) aylık alansal değişim analiz sonuçlarına göre ise yağışların arttığı, karların eridiği aylarda seviye yükselirken, yağışların azaldığı kurak aylarda ise seviyede düşmeler yaşanmaktadır. Keban Baraj Gölünün uzun yıllar (1985-2020) içinde seviyede düzenli bir gidişat bulunmamaktadır. Bazı yıllar seviyede yükselme görülürken, bazı yıllar da ise düşüşler görülmektedir. Göl seviyesinin bu kadar fazla değişmesinde iklim ve antropojenik faktörlerin (barajlar ve tarımsal sulama) büyük etkisi bulunmaktadır. Suyun kaynağı olan yağışların arttığı yıllarda, aylarda baraj seviyesinde yükselmeler görülürken, yağışın azaldığı kurak yıllarda, aylarda ise baraj seviyesinde düşüşler görülmektedir. Yapılan seviye analizi ile toplam yağışlar birlikte ele alınıp karşılaştırıldığında alansal değişim ile yağışlar arasında doğru orantı olduğu ortaya çıkmıştır. Ancak bazı yıllar yağışların artmasına rağmen seviyede düşüşler görülmektedir. Burada ise antropojenik etkiler devreye girmektedir. Fırat Nehri üzerinde çesitli amaçlara hizmet etmek amacıyla inşaa edilen barajlarda su toplanmaya başlanması o yıl içinde (Örn; 2014) yağışların yüksekliğine rağmen gölün seviyesinde düşmelere neden olmaktadır. Ayrıca insanların göl kıyısında yaptığı tarım sonucu suyun bilinçsizce kullanılması, göl kıyısında veya seviye çekildiğinde kullanılan atıklar hem seviyeyi etkilerken hemde suyun kirlenmesine neden olan antropojenik faktörlerdendir. Ülkemiz açısından büyük değere sahip olan Keban Baraj Gölünde, gelecek yıllarda suya özellikle tatlı suya olan ihtiyacın giderek artması, yapılan yatırımların boşa gitmemesi kısacası maddi manevi büyük zararlara, kayıplara maruz kalmamak için kısa sürede önlem alınarak insanlar daha fazla bilinçlendirilmelidir.
Özet (Çeviri)
Keban Dam Lake; It is located in the Upper Euphrates Section of the Eastern Anatolia Region. The lake emerged with the establishment of the Keban Dam between 1965-1975 in order to generate hydroelectric energy on the Euphrates River. Elazığ province is located in the south and east of the dam lake, Tunceli and Erzincan provinces in the north and Malatya province in the west. It is the largest artificial lake in Turkey after Atatürk Dam Lake. One of Turkey's first giant investments in terms of energy, Keban Dam alone met 20% of the electricity produced in Turkey when it was established. In addition to electricity generation in Keban Dam Lake; The people living in that region also carry on fishing and agricultural activities. In addition, there is a ferry to the Çemişgezek and Pertek districts of Tunceli over the lake. Due to the global climate change, the effect of which has been felt more in the world and in our country in recent years, water resources, which are of great importance for the continuity of life, are increasingly at risk and disappear. Keban Dam Lake, which is the study area, was also affected by this situation. Keban Dam Lake, which is valuable for our country and contributes to the country's economy in many ways, is experiencing changes in its level due to both natural and human factors. In order to reveal the level changes experienced and to minimize the problems that will occur in the future, the spatial change that occurred in the Keban Dam Lake between 1985 and 2020 was determined by LANDSAT satellite images. The results obtained are interpreted in scientific and geographical methods and explained with graphics and maps. In addition to natural factors, anthropogenic factors were also effective on the areal level change of the dam lake. When we look at the results of the analysis made to determine the spatial change of Keban Dam Lake between 1985 and 2020; While the year with the highest area in 1985-2020 was 1987, the year with the lowest area was 2001. In 20.06.1987 (maximum level), the level of the lake was 845 m and the area it covered was 66,936.1 Ha; In 06.03.2001 (minimum level), the level of the lake is 823 m and the area it covers is 42,096.8 Ha. The elevation difference between the maximum (1987) and the minimum (2001) level is 22 m, which corresponds to approximately 24.839.3 Ha. Around Elazig Uluova, which is one of the areas where the spatial change difference is most clearly seen, a difference of 6 km has emerged. The fact that the spatial change difference is so large brings risks with it. For example; In addition to experiencing problems in energy production, it poses a danger to the local people who make their living from fishing and agriculture. According to the monthly spatial change analysis results of the Dam Lake in some years (1992-2001), while the level rises in the months when the precipitation increases and the snow melts, there is a decrease in the level in the dry months when the precipitation decreases. For many years (1985-2020), Keban Dam Lake does not have a regular course in the level. In some years, there is an increase in the level, while in some years there is a decrease. Climate and anthropogenic factors (dams and agricultural irrigation) have a great impact on the change in the lake level so much. In years when precipitation, which is the source of water, increases, increases are observed in the dam level in months, while decreases in dam level are observed in dry years and months when precipitation decreases. When the level analysis and total precipitations are considered together and compared, it has been revealed that there is a direct proportionality between the areal change and precipitation. However, in some years, despite the increase in precipitation, there is a decrease in the level. Here, however, anthropogenic effects come into play. The beginning of water collection in the dams built on the Euphrates River to serve various purposes causes a decrease in the level of the lake despite the high rainfall in that year (eg, 2014). In addition, the unconscious use of water as a result of agriculture by people on the lake shore and the wastes used on the lake shore or when the level is drawn are anthropogenic factors that both affect the level and cause pollution of the water. In the Keban Dam Lake, which has a great value for our country, the need for water, especially fresh water, will increase gradually in the coming years, so that the investments made are not wasted, in short, in order not to be exposed to great material and moral damages and losses, people should be more conscious by taking precautions in a short time.
Benzer Tezler
- A Dissolved oxygen model for reservoirs and lakes with higly varying imputs and outputs
Girdi ve çıktıları büyük ölçüde değişkenlik gösteren göl ve rezervuarlar için bir çözünmüş oksijen modeli
LABEEB MUKHALLALATI
Doktora
İngilizce
1994
Çevre MühendisliğiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SELÇUK SOYUPAK
- Keban baraj gölünde yaşayan Barbus rajanorum mystaceus (Heckel, 1843) ve capoeta trutta (Heckel, 1843)'nın mortalite ve yaşama oranlarının belirlenmesi
Determination of living rates and mortality of Barbus rajanorum mystaceus (Hackel, 1843) and capoeta trutta (Heckel, 1843) living in Keban dam lake
OYA IŞIK
Yüksek Lisans
Türkçe
1994
Su ÜrünleriFırat ÜniversitesiSu Ürünleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. DURSUN ŞEN
- Keban baraj gölünde yaşayan aynalı sazan (Cyprinus Carpio L. 1758')da kemiksi yapılardan karşılaştırılmalı yaş tayini
Compared age determination on bony structures of mirror carp (Cyprinus carpio L. 1758) inhabiting Keban dam lake
DERYA ŞEN
- Keban Baraj Gölünde yaşayan Luciobarbus esocinus türünün hastalığa dirençli gen bölgesinin ve genetik karakterizasyonunun araştırılması
İnvestigation of disease resistant gene region and genetic characterization of Luciobarbus esocinus species living in Keban Dam Lake
BUSE FİDAN ÖZCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Su ÜrünleriFırat ÜniversitesiSu Ürünleri Yetiştiriciliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SİBEL KÖPRÜCÜ
DOÇ. DR. ŞÜKRÜ ÖNALAN
- Keban baraj gölünde (Elazığ) farklı tip sepetlerle balık avcılığı denemeleri
Fish catching trials by fish pots in Keban dam lake (Elaziğ)
TUNCAY ATEŞŞAHİN
Doktora
Türkçe
2014
Su ÜrünleriFırat ÜniversitesiSu Ürünleri Avlama ve İşleme Teknolojisi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDAL DUMAN