Büyük Selçuklular döneminde Mu'tezile ekolü
Mu'tazila sect in Great Seljuk period
- Tez No: 775500
- Danışmanlar: PROF. DR. OSMAN AYDINLI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Büyük Selçuklu, Mu'tezile, Amîdülmülk el-Kündürî, Nizâmülmülk, Abbâsîler, Great Seljuk State, Mutezila, Amîdulmulk al-Kundurî, Nizamulmulk, Abbasiden
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Mezhepleri Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 330
Özet
Bu tezde Büyük Selçuklar döneminde Mu'tezile'nin inişli-çıkışlı serüveni ele alınmıştır. Bu bağlamda Büyük Selçuklu devleti ile Abbâsî devleti arasındaki iletişim ve bu iletişimin neticesinde Büyük Selçuklu devletinin kurulduğu coğrafyada güçlenerek tarihteki yerini alması irdelenmiştir. Büyük Selçuklu devletinin özellikle kuruluş aşamasında Mu'tezile ekolü, hem sultanlar hem de vezirler mahareti ile desteklenmiş ve devletin resmi mezhebi hüviyetine kavuşmuştur. Devlet desteği ile gücünü artıran Mu'tezile, muhaliflerine karşı uyguladığı baskıcı politikalar sebebiyle ilerleyen dönemde hem devlet hem de kamuoyu desteğini kaybetmiş, bir süre tekrar toparlanma sürecine girmişse de bu durum uzun soluklu olamamış, neticede ekol tüm etkisini kaybetmiştir. Giriş bölümünde tezin metodu ve kullanılan kaynakların kısa bir analizi yapılmış, ardından Mu'tezile ekolünün doğuş ve gelişim sürecine değinilerek bu süreçte Usûl-i Hamse'nin etkisi açıklanmaya çalışılmıştır. Birinci bölümde Mu'tezile ekolünün Selçuklular dönemindeki yükselişi ele alınmış, Mu'tezile'nin diğer mezheplerle olan birlikteliği ve onlara karşı mücadelesi irdelenmiş, özellikle vezir Amîdülmülk Kündürî'nin Mu'tezile lehine uyguladığı politikalar değerlendirilmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde Mu'tezile karşıtı mezheplerin Mu'tezile ile olan mücadelesi, bu mücadelede öne çıkan Eş'arî-Şâfiî müelliflerin çabaları ve neticede Sultan Alparslan'ın iktidarı ile Mu'tezile'nin güçten düşmesi ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise öncelikle Mu'tezile'nin Horasan ve Mâverâünnehir bölgesine çekilmesi ve başta Hanefîlik olmak üzere diğer mezheplerle olan ilişkisi ele alınarak birtakım sonuçlara varılmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
In this thesis, the full journey with ups and downs of Muʿtazila in the Great Seljuk Empire has been analyzed. In this context, the communication between the Great Seljuk Empire and Abbasi State has been scrutinized and as a result of this communication, the Great Seljuk Empire's strengthening in the geography where the Empire was established and thereby taking its place in the history are examined. Especially in the founding stage of the Great Seljuk Empire, the Mu'tazila Sect was supported by both Sultans and Viziers and became the official sect of the state. The Mu'tazila, which gained power by state support, lost both state and public support due to the oppressive policies on dissidents. Although the sect proceeded to recover from this period of predicament, this situation did not last long and eventually it lost all its effect on the Empire. In the Introduction, a brief analysis was made of the method of the thesis and the utilised source materials, then by touching on the birth and development of Mu'tazila, the effect of Usûl-i Hamse (5 Principals of Belief in the sect Mu'tazila) on this process was intended to be explained. In the first part, the rise of Mu'tazila in the Seljuk Period was assessed, the unity of Mu'tazila with other sects and its challenge against them were analyzed and especially the policies implimented by Vizier Amîdülmülk Kündürî in favor of Mu'tazila was intended to be evaluated. In the second part, the struggle of the anti-Mu'tazila sects with Mu'tazila, the efforts of the prominent Eş'arî-Şâfiî authors in this struggle, and ultimately the rulership of Sultan Alparslan and Mu'tazila's fall from power were evaluated. In the third part, the recess of Mu'tazila to the districts Khorasan and Transoxiana, its relationship with other sects, particularly Hanafism, are discussed and some conclusions are contemplated to be arrived.
Benzer Tezler
- Büyük Selçukluların ilk döneminde Şafii-Eş'arilerin Hanefî-Mu'tezilî geleneğe bakışı
The view of the Shafi-Asharis to the Hanafi-mutazilitradition in the fi̇rst period of the Great Saldjuks
ŞEYMA BATTAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN AYDINLI
- Büveyhîler ve Selçuklular döneminde Hûzistân Eyaleti (945-1194)
The province of Khuzestan in the period of Buyids and Seljuks (945-1194)
İSMET BURAK BATIR
- Ebû İshâk Saffâr El-Buhârî'ye göre İslâm mezhepleri
Islamic sects according to Abu Ishaq Saffâr Al-Bukhary
ABDULLAH DİNÇ
Doktora
Türkçe
2018
DinKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET AK
- Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey döneminde Mu'tezile
Mu'tazi̇lah in the period of Tughrul Beg who is the Sultan of Great Seljuk State
ABDULLAH ÖMER YAVUZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DinErciyes ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUHARREM AKOĞLU
- Selçuklular Döneminde Bağdâd'da mezhep mücadeleleri (1055-1152)
Sectarian struggles in Baghdad during Seljuks Period (1055-1152)
SUAT KAYMAK
Doktora
Türkçe
2022
TarihMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYDIN USTA