Psikolojik belirtilerin riskli davranışlarla ilişkisinde içselleştirilmiş ve sosyal damgalanma, kontrol odağı, umut ve öz-şefkatin etkisi: Türkiye üniversite örnekleminde bir inceleme
The effect of internalized and social stigma, locus of control, hope and self-compassion on the relationship of psychological symptoms with risky behaviors: A study in a Turkish university sample
- Tez No: 777363
- Danışmanlar: PROF. DR. İHSAN DAĞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Klinik Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 233
Özet
Psikolojik belirtilerle sıklıkla birlikte gözlenen ve beliren yetişkinlik açısından önem arz eden (Arnett, 2018; Üner ve ark., 2018) riskli davranışların önlenmesi için, davranış düzeyiyle ilişkili sosyodemografik ve psikolojik etmenlerin bir arada incelenmesi önerilmektedir (Hayes ve ark., 2011). Mevcut çalışma Jessor'un Problem Davranış Kuramı temelinde (Jessor, 2016; 2017) riskli davranışların psikolojik belirtilerle ilişkisinde psikolojik destek almaya yönelik içselleştirilmiş ve sosyal damgalanma algılarının aracılık rolleri ile kontrol odağı, umut ve öz-şefkat bireysel etmenlerinin düzenleyici rollerini inceleyerek olası müdahalelere zemin hazırlamayı amaçlamaktadır. Türkiye'deki 18-30 yaş aralığında (Ort. = 21.34 , SS = 2.75) 258'i (52,7) kadın ve 232'si (47,3) erkek olmak üzere 490 lisans öğrencisine çevrimiçi anket yöntemiyle ulaşılarak Demografik Bilgi Formu, Riskli Davranışlar Ölçeği-Üniversite Formu (RDÖ-ÜF), Kısa Semptom Envanteri (KSE), Psikolojik Yardım Alma Nedeniyle Sosyal Damgalanma Ölçeği (PYANSDÖ), Psikolojik Yardım Alma Nedeniyle Kendini Damgalama Ölçeği (PYANKDÖ), Kontrol Odağı Ölçeği (KOÖ), Sürekli Umut Ölçeği (SUÖ) ve Öz-Duyarlık Ölçeği (ÖDÖ) uygulanmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkiler Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon analizi, cinsiyet farkları T-testleri, yordayıcı etkileri Hiyerarşik Regresyon, aracılık ve düzenleyicilik rolleri ise SPSS PROCESS basit aracı ve düzenleyici değişken analizleriyle incelenmiştir. İntihar eğiliminde cinsiyet farkı gözlenmezken, antisosyal davranışlar, madde, alkol, sigara kullanımı, okul terki ve sağlıksız beslenme gibi diğer riskli davranışların erkeklerde; psikolojik belirti toplam puanı ile birlikte hostilite dışındaki anksiyete, olumsuz benlik, depresyon ve somatizasyon alt puanların kadınlarda daha yaygın olduğu görülmüştür. Psikolojik belirtiler ve riskli davranış ilişkilerinde alkol, sigara kullanımı, intihar eğilimi ve okul terkinde sosyal damgalanmanın; madde kullanımında kendini damgalamanın; beslenmede her ikisinin pozitif yönde aracılık ettiği görülmüştür. Bulgular ilgili alanyazın ışığında tartışılmıştır. Çalışma sonucunda riskli davranışlara karşı koruyucu çalışmalarda sosyal ve kendini damgalamanın önüne geçmek adına psikolojik yardım almayı normalleştirmenin yararlı olabileceği; intihar eğilimi, antisosyal davranışlar ve okul terkini önleyici müdahalelerde ise umut ve öz-şefkate odaklanılması önerilmiştir.
Özet (Çeviri)
Prevention of risky behaviors, often observed with psychological symptoms is important for early adulthood (Arnett, 2018; Üner et al., 2018) and it is recommended to consider relevant sociodemographic and psychological factors (Hayes et al., 2011). Based on Problem Behavior Theory (Jessor, 2016; 2017) this study investigated the mediating roles of (internalized and social) stigma perceptions and the moderator roles of individual factors (locus of control, hope, and self-compassion) in the relationship between risky behaviors and psychological symptoms. Demographic Information, Risky Behaviors Scale-University Form, Brief Symptom Inventory (BSI), Stigma Scale for Receiving Psychological Help (SSRPH), Self Stigma of Seeking Psychological Help (SSSPH), Locus of Control (LoCS), Continuous Hope (CHS) and Self-Compassion Scales (SCS) were applied online to 490 undergraduate students, 258 (52.7%) female and 232 (47.3%) male, in the 18-30 age range (Mean = 21.34 , SD = 2.75) in Turkey. Pearson Correlation tests were used to analyze relationships between variables, T-tests were used for gender comparisons, predictive effects were investigated by Hierarchical Regression, and mediation and moderator roles were examined with PROCESS SPSS tool. While no gender difference was observed in suicidality, other risky behaviors as antisocial behaviors, substance, alcohol, smoking, school dropout and unhealthy diet were higher in males whereas psychological symptom total score and sub-scores other than hostility such as anxiety, negative self, depression and somatization were higher in females. Social stigma mediated the relationship between psychological symtoms and alcohol, cigarette use, suicidal tendency and school dropouts; while self-stigmatization only mediated in substance use; and both were found to mediate in unhealthy diet. The findings are discussed in the light of the relevant literature. Results indicate normalizing psychological support can be protective by preventing social and self-stigmatization. It has been suggested to focus on hope and self-compassion in interventions to prevent suicidal tendencies, antisocial behaviors and school dropout.
Benzer Tezler
- Yeme bağımlılığı ve dürtüsel davranış arasındaki ilişkinin incelenmesi
An investigation of the relationship between food addiction and impulsive behavior
HATİCE ALTAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Psikolojiİstanbul Gelişim ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜZİN MUKADDES SEVİNÇER
- Kadınlarda yeme bozuklukları belirtilerinin algılanan ebeveynlik biçimi, duygu düzenleme güçlüğü, psikolojik iyi oluş ve yeme tutumları ile ilişkileri
The relationships of eating disorder symptoms with perceived parenting styles, difficulties of emotion regulation, psychological well-being and eating attitudes in females
ŞEYMA ALTINEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
PsikolojiMaltepe ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ KUNTAY ARCAN
- Duygu düzenleme güçlüğü, yeme stilleri ve mükemmeliyetçilik özelliklerinin yeme bozukluğu belirtileri ile ilişkisinin incelenmesi
An analysis of the relationship of difficulties in emotion regulation, eating styles and perfectionism attributes with the symptoms of eating disorders
NİLGÜN KILIÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Beslenme ve DiyetetikMaltepe ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ KUNTAY ARCAN
- COVID-19 tedavisi alan hastalarda; dispne ağırlığı ile depresyon ve anksiyete belirtilerin arasında ilişki var mı?
In patients requesting COVID-19 treatment;is there a relationship between the wei̇ght of dyspnea and the symptoms of depression and anxiety?
MAHMOUD Y.M. SHALABI
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2022
Göğüs HastalıklarıSelçuk ÜniversitesiGöğüs Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. RECAİ ERGÜN
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtileri gösteren temel eğitim öğrencilerinde içe yönelim ve dışa yönelim sorunlarının bazı sosyo-demografik değişkenlere göre incelenmesi
The investigation of internalizing and externalizing problems of secondary school students with symptoms of attention deficit and hyperactivity according to some socio-demographic variables
NESLİHAN TORTOP
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Eğitim ve ÖğretimBeykent ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ALİ DAYİ