İstanbul konut alanlarındaki değişimin yapılı çevre bileşenleri yönünden çözümlenmesi
Analysis of the change in housing areas in Istanbul in terms of the built environment
- Tez No: 777929
- Danışmanlar: PROF. DR. FATİH TERZİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Şehircilik ve Bölge Planlama, Architecture, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 219
Özet
Yapılı çevre kavramı, kentte parçalar halinde tasarlanmış bileşenlerin entegrasyonundan oluşan bütüncül bir kavramdır. Yapılı çevrenin anlaşılabilmesi için onu oluşturan bileşenlerin birbirleriyle olan ilişkilerinin anlaşılması gerekmektedir. Evimizin penceresinden dışarıya baktığımızda gözlemleyebildiğimiz insan yapımı olan tüm nesne ve ortamlar (binalar, yollar, köprüler, açık alanlar, parklar, otomobiller vb.) kentsel yapılı çevrenin bir parçasını oluşturmaktadır. Kentsel yapılı çevreyi oluşturan bileşenleri araştırmacılar tarafından şehir, mahalle, yapı adası, parsel gibi çok çeşitli ölçeklerde ele alınmakta, kentsel örüntü, ulaşım, altyapı, açık ve yeşil alanlar, yoğunluk ve arazi kullanımı gibi bir dizi bileşenle ifade edilmektedir. Kentin yapılı çevresini oluşturan yapılar, yapı grupları ve bunların bir araya geliş biçimleri, yapılar arasındaki boşluklar, yapıların büyüklükleri, yapı sayısı ve yoğunluğuna ek olarak kentte var olan arazi kullanımı kentteki ilişkileri etkilemesi nedeniyle oldukça önemlidir. Kentin biçimlenmesine yön veren bu bileşenler bir araya gelerek kentsel yapılı çevreyi oluştururken, aynı zamanda kentsel açık alanların oluşumunu da yönlendirmektedir. Kentlerde yaşanan hızlı nüfus artışı ve düzensiz yapılaşma yapılı çevre üzerindeki baskıların artmasına ve yapılı çevrenin karakteristiğinin değişmesine neden olmaktadır. Yapılı çevrede meydana gelen bu değişiklikler, kimi zaman yapılı çevrede var olan karakter ve niteliklerin güçlenmesini sağlamakta kimi zaman ise, yapılı çevrede nitelik kaybına ve yapılı çevre kalitesinin bozulmasına neden olmaktadır. 1950'li yıllardan itibaren hız kazanan sanayileşmeye birlikte yoğun bir göç hareketine sahne olan İstanbul'da, göçle gelen nüfusun ihtiyacının karşılanması amacıyla her geçen gün yeni konut alanları açılmış, yeni ulaşım arterleri inşa edilmiş, mevcut arterler genişletilmiş ve kent hızlı bir değişim, dönüşüm ve yoğunlaşma süreci içerisine girmiştir. Bu yılları izleyen süreçte, gecekondulaşma ve kaçak yapılaşmayla birlikte, İstanbul'un makroformu önemli ölçüde değişmeye başlamış, kente yeni göç eden nüfus kentin çeper bölgelerine yerleşerek bu alanlarda düzensiz, her türlü altyapıdan ve yaşam koşullarından uzak kent parçalarının oluşmasına neden olmuşlardır. Hızla gerçekleşen yayılma süreci, kentin doğal yapısında da bozulmaları berberinde getirmiştir. Bu durum, İstanbul'un mekânsal yayılmasının fiziksel çevre ve sürdürülebilirlik konuları bağlamında yeniden sorgulanmasını gerektirmektedir. Dolayısıyla, İstanbul bugün kapasitesinin çok üstüne nüfus ve yapı yoğunluğunu barındırmakta, sürdürülebilir gelişimden uzak bir yapılaşma süreci yaşamaktadır. Bu çalışma, 1950'li yıllardan itibaren değişim, dönüşüm ve yoğunlaşma süreci içerisinde giren İstanbul'da farklı niteliğe sahip konut alanlarında (düzenli, düzensiz, tarihi konut, toplu konut ve düzenli, düzensiz ve toplu konut gibi birden fazla gelişme türünü bir arada barındıran karma konut dokularında) 2005 yılından günümüze kadar olan yaklaşık son 15 yıllık süreçte, meydana gelen değişimin, yapılı çevre unsurları bakımından çözümlenmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada, 2005 yılında yapılan İstanbul'da Konut ve Yaşam Kalitesi Araştırması kapsamında tasarlanan ve İstanbul Metropoliten Alanı sınırları içindeki konut alanlarından seçilen doku örnekleri kullanılmıştır. 2005 yılına ait araştırma projesine ait örneklem alanlarda (100 ve 200 m. yarıçaplı daire içerisinde kalan 900 adet konut dokusunda) yapılaşma katsayıları, toplam açık alan oranı, toplam yaşanabilir alan oranı gibi yapılı çevreye ilişkin özellikler ölçülerek İstanbul'un farklı niteliğe sahip konut dokularında (düzenli yapılaşan konut dokuları, düzensiz yapılaşan konut dokuları, çoklu gelişme türüne sahip dokular, tarihi konut dokuları, toplu konut dokuları) yapılı çevre karakteristiği çözümlenmiştir. Böylelikle, gerek İstanbul'un her iki yakasında gerekse farklı ilçe ve mahallelerinde yapılaşma yoğunlukları, açık alan oranları ve yaşanabilir alan oranları kapsamında yapılı çevre kalitesi araştırılmıştır. Dolayısıyla, bu tez çalışmasında, 2005 yılına ait araştırma projesi kapsamında tasarlanan örneklem alanlarında, 2021 yılı verileri kullanılarak güncel bir çözümleme yapılmış ve İstanbul konut alanlarında yaklaşık son 15 yılda meydana gelen ortaya koyulmuştur. Çalışma sonucunda, İstanbul'da 2005 yılından bu yana inşaat yoğunluğunun ilçelerin büyük çoğunluğunda (özellikle kentin çeperinde yer alan ilçelerde) artış gösterdiği ve buna paralel olarak kentin açık alanlarında ciddi azalmaların gerçekleştiği tespit edilmiştir. Konut alanlarında meydana gelen değişikliklerin, çoğunlukla düzensiz (plansız) ve karma (düzenli, düzensiz ve toplu konut alanlarının bir arada bulunduğu konut alanları) gelişim gösteren konut alanlarında gerçekleştiği görülmüştür. Yaklaşık son 15 yıllık süreçte, İstanbul'da inşaat yoğunluğunun artmasına paralel olarak; konut alanlarında açık alanlar ile inşaat yoğunluğunu ilişkilendiren açık alan indeksi ve yaşanabilir alan indeksi değerlerinde ciddi bir azalmanın yaşandığı ve dolayısıyla açık alan-yoğunluk dengesinin giderek bozulduğu, konut alanlarının sağlıksız yaşam çevrelerine dönüştüğü ve İstanbul il genelinde mevcutta yetersiz olan açık alanların daha da yetersiz hale geldiği görülmüştür.
Özet (Çeviri)
The concept of the built environment is a holistic concept consisting of the integration of components designed in parts in the city. In order to understand the built environment, it is necessary to understand the relationships between the components that make it up. All human-made objects and environments (buildings, roads, bridges, open spaces, parks, cars, etc.) that we can observe when we look out of the window of our house form a part of the urban built environment. The components that make up the urban built environment are handled by researchers at various scales such as city, neighborhood, building block, parcel. At the same time, the urban pattern is expressed with components such as transportation, infrastructure, open and green spaces, density and land use. The buildings that make up the built environment of the city, the building groups, the way the building groups come together, the spaces between the buildings, the size of the buildings, the number of buildings and the density of the buildings, the land use function, are very important because they affect the spatial organization of the city. While these components, which shape the city, come together and form the urban built environment, they also form urban open spaces. Rapid population growth and irregular construction in cities cause the pressures on the built environment to increase and the characteristics of the built environment to change. While these changes in the built environment sometimes strengthen the character and qualities of the built environment, sometimes they cause loss of quality in the built environment and deterioration of the quality of the built environment. Since the 1950s, industrialization has accelerated in Istanbul and there has been an intense migration along with it. In order to meet the housing needs of the immigrant population in Istanbul, new housing areas were opened, new transportation arteries were built, and existing transportation arteries were expanded. Thus, the city of Istanbul has experienced a rapid process of change, transformation and concentration. In the period following these years, with the increase in the number of slums and illegal structures, the macroform of Istanbul began to change significantly. The population immigrating to the city settled in the periphery of the city and caused the formation of settlement areas with unplanned urban development, inadequate infrastructure and poor living conditions in these areas. Therefore, this situation brought about the rapid spread of the city and deterioration in the natural structure of the city. This situation necessitates questioning the spatial expansion of Istanbul in the context of physical environment and sustainability issues. Therefore, Istanbul today has a population and building density far beyond its capacity and is experiencing a construction process that is far from sustainable development. This study focuses on mixed housing in different residential areas (regular, irregular, historical housing, mass housing and mixed housing, which combines more than one type of development such as regular, irregular and collective housing) in Istanbul, which has been in the process of change, transformation and concentration since the 1950s. It aims to analyze the changes that have occurred in the last 15 years, from 2005 to the present, in terms of built environment elements. In the study, the sample areas used in the Housing and Quality of Life Research in Istanbul project conducted in 2005 were used. These sample areas were selected from the residential areas within the boundaries of the Istanbul Metropolitan Area within the scope of the research project. Within the scope of this thesis, the characteristics of the built environment such as the construction coefficients, the total open area ratio, the total habitable area ratio were measured in the sample areas of the research project belonging to the year 2005 (in the 900 residential textures within the circle with radius of 100 and 200 m). The built environment characteristics of Istanbul in different types of housing patterns (regularly built housing patterns, irregularly built housing patterns, multi-development patterns, historical housing patterns, mass housing patterns) are analyzed. Thus, the quality of the built environment was investigated within the scope of construction densities, open area ratio and livable area ratio in different districts and neighborhoods of Istanbul. Therefore, in this thesis study, an analysis was made in the sample areas designed within the scope of the research project in 2005, using the data of the year 2021. The change that has occurred in the residential areas of Istanbul in the last 15 years has been revealed. As a result of the study, it has been determined that the construction density in Istanbul has increased in the majority of the districts (especially in the districts located at the periphery of the city) since 2005, and in parallel with this, serious decreases have occurred in the open areas of the city. It has been observed that the changes in the housing areas mostly occur in the housing areas that develop irregularly (unplanned) and mixed (housing areas where regular, irregular and mass housing areas are combined). In the last 15 years, parallel to the increase in construction density in Istanbul; It has been determined that there is a serious decrease in the values of the open area index and livable area index, which relates open areas to the construction density in residential areas, and that the open area-density balance in Istanbul is gradually deteriorating, and residential areas turn into unhealthy living environments. In this process, it has been determined that the currently insufficient open spaces throughout the province of Istanbul have become even more inadequate.
Benzer Tezler
- System agency for bottom-up design: The use of computational design systems for Middle Eastern architecture
Tümevarımcı tasarım için sistem modeli: Hesaplamalı tasarım sistemlerinin Ortadoğu mimarlığındaki kullanımı
NOUR ABUZAID
Yüksek Lisans
İngilizce
2018
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MERYEM BİRGÜL ÇOLAKOĞLU
- Evin anlamı ve kentlileşme süreçleri
The Meaning of the home and processes of urbanization
ARDA İNCEOĞLU
- Mekansal belleğin ortaöğretim binaları bağlamında irdelenmesi
Analysis of spatial memory in the context of secondary schools
ZEYNEP TARÇIN TURGAY
- Reducing in-vehicle communication overload and enhancing efficiency in autonomous and electrical vehicles
Otonom ve elektrikli araçlarda araç içi iletişim yükünü azaltma ve etkinliğini artırma
YUNUS KAĞAN ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Elektrik ve Elektronik Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiElektrik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET CANSIZ
