XVII. yüzyıl Osmanlı tarih kaynağı olarak Ali Ufkî'nin mecmualarında Bağdad seferi türküleri
Türkî-s of Baghdad campaign in the mecmua-s of Ali Ufkî as a primary source of 17th century Ottoman history
- Tez No: 781748
- Danışmanlar: PROF. DR. NİLGÜN DOĞRUSÖZ DİŞİAÇIK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Müzik, Tarih, Music, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Müzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Müzikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 114
Özet
XVII. yüzyılın ilk yarısında, Osmanlı ve Safevi devletleri arasındaki siyasî, dinî ve kültürel mücadelenin bir neticesi olarak 1638'de Osmanlı padişahı Sultan IV. Murad'ın bizzat katılarak tertip ettiği Bağdat seferi esnâsında harekâtı ve savaşı konu alan birçok türkü vücuda getirilmiştir. Âşıklar tarafından söylenen Bağdad türkülerinin onlarcasının güftesi, el yazması cönklere ve mecmualara kaydedilmiş olup bunların dışında, Osmanlı Sarayı'nda bulunmuş olan musikişinas Ali Ufkî, yaşadığı dönemde vuku bulan Bağdad seferi üzerine söylenmiş türkülerin üçünün hem notasını hem de güftelerini kaydetmiştir. Bağdad seferi esnasında söylenmiş türkülerin, döneminin edebi ve tarihi diğer kaynaklarıyla birlikte incelediğimizde birincil kaynak olmaları bakımından oldukça zengin değerlendirmelere ve tespitlere ulaştırabilecek bilgilere hâiz olduklarını ve bu kaynakların Osmanlı tarih kaynağı olarak daha verimli şekilde kullanılması gerektiğini farkettik. Muhtelif kaynaklardan tespit edebildiğimiz türkülerle birlikte tezimizin ana eksenine Ali Ufkî'nin mecmualarındaki Bağdad türkülerini aldık ve bu müzikal eserleri metinsel bakımdan inceleyerek, tarihyazımının bir malzemesi olup olamayacağını değerlendirdik. Ali Ufkî'nin mecmualarındaki türkülerin varlığını da değerlendirerek, kaydettiği Bağdad türkülerini tarihsel zeminde inceleyerek XVII. yüzyıl Osmanlı tarihinin kaynağı olarak nasıl kullanılabileceğine işaret ettik. Böylece Osmanlıların XVII. yüzyılın ilk çeyreğindeki rakiplerinden biri olan Safevilerle olan ilişkilerinde nasıl bir zihin dünyasıyla hareket ettiklerini anlamaya çalıştık. Elimize ulaşan birer tarihsel doküman olan türkü metinlerinin ve diğer birincil kaynakların değerlendirilmesi/tedkik edilmesi ile dönemin olgularının çeşitli cepheleriyle tanınıp anlaşılmasına/çözülmesine katkıda bulunulması amaçlandı. Türkülerin tarihyazımında kullanılmasına ilişkin değerlendirmelerimiz, Bağdad seferi türkülerinin metinlerinden yola çıkarak, Osmanlı ve Safevi münasebetlerine dair fikir verebilecek üç ana başlık altında sunulmuştur. İlk olarak türkülerin Osmanlıların gazâ ve gâzi kavramlarının neler ifade ettiğine ve tarafların dinî rekabetlerine dair çıkarımlar yapılmıştır. İkinci olarak, bizzat katılarak Bağdad seferini yöneten ve“Bağdad Fâtihi”olarak anılan Sultan IV. Murad'ın ve sefer esnasında Safevi hükümdarı olan“Acem Şahı”Safi'nin türkülerdeki imajları incelenmiştir. Son olarak ise seferin hedefi olan, dinî ve siyasi bakımdan oldukça önemli bir yer olan Bağdad şehri ele alınmıştır. Türkülerde Bağdad şehrinin nasıl anıldığı ve algılandığı açıklanmıştır. Ele alıp türküler üzerinden irdelediğimiz bu üç cephe, türkülerin tarih kaynağı olarak nasıl kullanılabileceğine dair yaklaşımlardır.
Özet (Çeviri)
In the year 1638, in which the Ottoman Sultan Murad initiated a campaign on the Safavid Baghdad, the Ottoman Ashik poets had focused on producing a series of türkî-s aka ballads about the battles taking place on the way and during the siege of the city. These productions were crucial as they were propagating the imperial might and inspiring people to fight against the archenemy whom the Ottomans have already been fighting for a century. The lyrics of these Ashik folk songs are found in various ancient oriental manuscripts called Cönk-s and Mecmua-s. Apart from them, Ali Ufki Bey, the Ottoman Polish musician, who lived in the Topkapı Palace during the campaign, compiled three of such popular türkî-s and notated them in his unique manuscript work. While studying the campaign of Baghdad, we recognized that the folkloric literary productions about the campaign present a historiographic opportunity to further the studies on the history of the Ottoman Empire and specifically that of the war. We placed Baghdad folk songs that we obtained from various sources at the center of the thesis and especially focused on those that came from Ali Ufkî's Mecmua-yı Saz u Söz. We examined these musical works textually and evaluated if they could be used as a primary source. In the thesis, the reader would find the comparison of the Ottoman chroniclers and Ashik poets at the time, in terms of the historical information they provided to their audiences. These productions helped me to highlight how general Ottoman public opinion of Safavids was shaped by agents from different social backgrounds. It is also regarded that such literary productions from that time can be quite helpful in revealing factual truths, apart from their ability for observing subjective stances against the 'other'. My evaluation of folk songs as primary sources rather gives way to three subheadings related to the Ottoman-Safavid relationship. Firstly, the social, cultural and religious implications of the terms gaza and ghazi as they were addressed in türkî-s were handled and we made some deductions about the sectarian rivalry prevailing at the time. Secondly, the propagated images of the Sultan Murad as“the conqueror of the Baghdad”and Shah Safi as“Shah of Ajam”were examined and how imperial claims were being advocated was illustrated. Lastly, we assessed the description and perception of the city of Baghdad and qualities attributed to it by Ashik poems. With this novel approach, we aimed to place the elements of Ottoman music into Ottoman history-writing and contribute to the studies of 17th-century Ottoman music as well.
Benzer Tezler
- Pétervárad 1694. Évi Török Ostroma Nyugati és Oszmán Források Alapján
Doğu ve batı kaynakları temelinde Osmanlıların 1694 petrovaradin kuşatması
HÜSEYİN ŞEVKET ÇAĞATAY ÇAPRAZ
- La Vie artistique litteraire culturelle et sociale l'Izmir en langue Française (du XVII'eme siecle a nos jours)
Fransızca'da İzmir'in sanatsal edebi kültürel ve toplumsal yaşamı (XVII'inci yüzyıldan günümüze)
HASAN ZORLUSOY
Doktora
Fransızca
1993
Fransız Dili ve EdebiyatıDokuz Eylül ÜniversitesiFransız Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EROL KAYRA
- Tarihi bir kaynak olarak Cafer Paşa hikâyesi (inceleme-transkripsiyon)
Cafer Pasha story as a historical source (research-transcription)
AHMET UĞUR
- Balıkesir tereke kayıtları üzerinde bir değerlendirme (1670-1700)
A commentary on the tereke records of Balıkesir (1670-1700)
İLKER ER
- Egemenlik öncesinde devlet ve siyaset: XVII. yüzyıl Osmanlı nasihatnamelerinde siyasal meşruiyet
State and politics before sovereignty: Political legitimacy in 17th-century Ottoman mirrors for princes
NURİ FUDAYL KICIROĞLU
Doktora
Türkçe
2024
Siyasal Bilimlerİstanbul ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞEGÜL KOMSUOĞLU
