17. yüzyıl Osmanlı âlimi Ali Haîfe ve itikâdî kimliği
17th century Ottoman ulama Alî Khalîfa and his theologian personality
- Tez No: 786812
- Danışmanlar: DOÇ. DR. KADİR GÖMBEYAZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Kelâm, Akâid, Osmanlı Dinî Düşüncesi, 17. Yüzyıl, Kadızâdelilier, Ebû Hanîfe, Fıkh-ı Ekber, Vasıyye, Elfâz-ı Küfür, Bid'at, Kalām, Aqāid, Ottoman Religious Thought, 17th Century, Kadizadelis, Abū Ḥanīfa, Waṣiyya, al-Fiqh al-akbar, Alfāz al-Kufr, bid'a
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kocaeli Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 156
Özet
17. Yüzyıl Osmanlılar için artık yükselmenin durduğu ve duraklamanın yaşandığı bir zaman dilimidir. Yaşanan bu duruma yönelik çözüm önerilerine dair dönemin bürokratları ve âlimleri tarafından siyasetnâme/nasihatnâme türünde eserler yazılmış, bunların bir kısmı padişaha sunulmuştur. Öte yandan dinî ilimler sahasında da bazı kişi ve kesimler yaşanan sorunları itikatta ve amelde dinin özünden uzaklaşıldığı ve sonradan ortaya çıkan birtakım unsurların (bid'at) dine sokuşturulduğu şeklinde dinî gerekçelere bağlamış, bu noktada özellikle tasavvuf çevrelerini hedef tahtasına oturtmuşlardır. Söz konusu yüzyılın en önemli dinî hareketliliği olan Kadızâdeliler -Sivâsîler/Halvetîler çekişmesi bu durumu yansıtmaktadır. Kadızâdeliler çizgisinin en güçlü olduğu dönemlerden biri de IV. Mehmed (1058-1098/1648-1687) dönemidir. İşte bu dönemde sarayda bürokratik görevinin yanı sıra akâid ve kelâma dair tercüme ve telif türünde eserler kaleme alan ve eserlerinde kendini Ali Halîfe şeklinde tanıtan bir müellif bu çalışmanın temel konusu kılınmıştır. Böylece hayatı hakkında sınırlı bilginin bulunduğu Ali Halîfe'nin eserleri üzerinden ilmî kişiliği ve itikâdî kimliği ortaya konmaya çalışılmıştır. Gerek eserlerinin konuları ve tercüme için yaptığı eser tercihleri gerekse de eserlerinin muhtevasındaki tasarrufları onun Kadızâdeliler çizgisini sürdüren bir kişi olduğu intıbaını uyandırmaktadır. Eserlerinde yoğun bir Ehl-i Sünnet vurgusu ile Ehl-i Sünnet'in karşıtı (bid'at) olarak nitelediği görüş ve fırkalara karşı reddiyenin baskın olduğu, kelâmdan ziyade akâidi önceleyen ve akâidle sınırlı kalmaya çalışan Hanefî çizgiyi takip ettiği görülmüştür. Bu çalışma ile Osmanlı dinî düşüncesinin en hareketli dönemlerinden biri olan 17. yüzyılda yaşamış ve padişahın sarayında uzun yıllar hizmet etmiş bir Osmanlı âliminin portresi, itikâdî kimliği ve çizgisi belirginleştirilmek suretiyle ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
The 17th century is a period of stagnation and decline for the Ottomans. The bureaucrats and scholars of the period wrote works in the type of nasīhatnāme/siyāsatnāme about the solution proposals for this situation, and some of them were presented to the Sultan. On the other hand, in the field of religious sciences, some people and groups have attributed the problems experienced to religious reasons such as moving away from the essence of religion in belief and practice and introducing some later elements (bid'a) into religion. At this point, they have put particularly Sufi circles on the target board. The conflict between Kadizadelis - Sivasis/Khalwatīs, which is the most important religious activity of the century, reflects this situation. One of the periods when the Kadizadelis' line was strongest was the period of Sultan Mehmed IV. In this period, besides his bureaucratic duty in the palace, an author who wrote scholarly works and made translations on 'Aqāid and Kalām and introduced himself as Alī Khalīfa in his works became the main subject of this study. Thus, the scholarly and theological personality of Alī Khalīfa, the knowledge of whose life is limited, has been tried to be revealed through his works. Both the subjects of his works and his choice of works for translation as well as his statements and explanations in his works evoke the impression that he is a person in the line of Kadızadelis. In his works, it was seen that with an intense emphasis on Ahl al-Sunnah, rejection of the views and sects that he described as the opposite of Ahl as-Sunnah (i.e. bid'a) was dominant, and he followed the Ḥanafī line that prioritized 'aqāid rather than kalām and preferred to remain limited to 'aqāid. With this study, the portrait of an Ottoman scholar who lived in the 17th century, one of the most active periods of Ottoman religious thought, and served in the Sultan's palace for many years, was hopefully revealed by clarifying his theologian personality and line.
Benzer Tezler
- Dünden bugüne rebab ve yeniden ele alınması
Başlık çevirisi yok
M. REFİK KAYA
Sanatta Yeterlik
Türkçe
1998
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiTürk Sanat Müziği Ana Sanat Dalı
DOÇ. M. CAHİT ATASOY
- Cumhuriyetten günümüze Türkiye'de sanat yapıtı piyasası (2 cilt)
Art market in Turkey from republic to present day
MEHMET ÜSTÜNİPEK
Doktora
Türkçe
1998
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiArkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEMRA GERMANER
- İstanbul'da günlük yaşam sahnelerinin Türk resim sanatına yansımaları
Reflections on the Turkish painting art of daily life scenes in Istanbul
EVREN KARAYEL GÖKKAYA
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2012
Güzel SanatlarMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
PROF. AYDIN AYAN
- Dâvud el-Karsî'nin 'Şerhu'l-Velediyyeti'l-Cedîde'adlı eserinin tahlil, tahkik ve tercümesi
Analysis, critical edition and translation of Dâwud al-Qarsî's Sharh al-Waladiyyah al-Jadîdah
ABDULLAH ÖZTOP
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
FelsefeYalova ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ABDULKADİR COŞKUN