Biyopolitika kavramı üzerinden salgın hastalıklar ve mimarlık ilişkisinin okunması

Examining the relationship between epidemic diseases and architecture through the concept of biopolitics

PDF İndir

Tez No: 789527
Yazar: ECEM ALTINTAŞ
Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ERDEM CEYLAN
Tez Türü: Yüksek Lisans
Konular: Mimarlık, Architecture
Anahtar Kelimeler: salgın, pandemi, biyopolitika, biyoiktidar, ekoloji, kentleşme, Covid-19, modernizm, modern mimarlık, hijyen mimarisi, epidemic, pandemic, biopolitics, biopower, ecology, urbanization, Covid-19, modernism, modern architecture, healthy architecture
Yıl: 2023
Dil: Türkçe
Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Bina Bilgisi Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 213

Özet

Salgın hastalıklar insanlık tarihinin çok eski çağlarından beri dünyayı sosyolojik, ekolojik, psikolojik, ekonomik ve fizyolojik olarak değiştirmektedir. Önceki yüzyıllarda çokça göz önünde bulunan bu değişimler ve salgın kavramı, 21.yüzyılda etkisini kaybetmeye başladığı bir dönemde Covid-19 salgınıyla beraber tekrar gündeme gelmiş ve incelenir olmuştur. Günümüzde yaşadığımız pandemiyle salgın etkilerini kendi perspektifimizden bakarak hem bireysel hem de global anlamda gözlemleyebildik. Salgınla mücadeleyle geçen birkaç yılın ardından bu süreç bizi, salgın durumunda gündelik hayatımızı, insan ilişkilerine ve çevreye bakışımızı ve buna bağlı olarak da yapılı çevrenin özelliklerini ve imkanlarını sorgulamaya yönlendirmiştir. Günümüzde ve gelecekte yaşanabilecek salgınları anlamak için geçmişteki salgınlara ve etkilerine bakmak önemlidir. Bu tarihsel okumanın insan bedeni, nüfus ve politika üzerinden yapılması, konunun alt metinlerinin incelenmesi ve salgınlara sadece“kendiliğinden”doğan hastalıklar ya da“tesadüfi”bir şekilde ortaya çıkan durumlar olarak bakılmasının önüne geçmektedir. Bu nedenle tezin 2. bölümünde biyopolitika ve biyoiktidar kavramları, kavramları ortaya atan düşünür Michel Foucault üzerinden araştırılmış ve bu kavramların salgınlar, modern tıp, yönetimsellik, birey ve toplum kavramlarıyla ilişkisi sorgulanmıştır. Bu sorgulamanın sonucunda yıllar içerisinde salgınların ve modern tıbbın gelişmesiyle, iktidarın bireye ve buna bağlı olarak topluma, yönetim anlayışı bağlamında bakışının değiştiği ve bu değişimin günümüzdeki sağlık sistemini, toplumsal yönetimi ve yaşadığımız salgın durumunda salgın yönetimini etkilediği sonuçlarına varılmıştır. Bu kavramlar eşliğinde incelenen 3. Bölümde salgınların, insanlığın yerleşik hayatı benimseyerek tarım toplumuna geçtiği dönemden, modernleşme dönemine ve şimdiki zamana kadar ortaya çıkardığı gelişmeler, tarihi olaylar incelenmiştir. Salgınların sadece fiziksel çevreye ve tasarıma yansımalarına bakmadan önce insanlık tarihine ve dünyaya etkilerinin incelenmesi, konunun çok yönlü ele alınması ve neden-sonuç ilişkisinin kurulması açısından oldukça önemlidir. Bu nedenle 3. Bölüme genel olarak bakıldığında salgınların, dünyanın şimdiki nüfus ve etnik köken dağılımını, Amerika kıtasının tarihini ve keşfedilmesini, sanayi devrimi ve sonrasında modernizm dönemlerini, hijyen mimarisinin ve modern mimarinin ortaya çıkışını, sanat ve edebiyata bakışı ve verilen eserleri değiştirdiğini ve etkilediğini görebiliriz. Ayrıca bu bölümde salgınların ortaya çıkma ve yayılma senaryolarının getirdiği bir gereklilik olarak ekoloji ve salgın ilişkisi de incelenmiş ve salgınların“doğal bir zorunluluk”değil antropojenik faaliyetlerle doğmuş ve yayılmış hastalıklar olduğu görülmüştür. Sanat ve edebiyat ürünlerinin incelenmesi, özellikle modern öncesi dönemde salgınlar ve sebep oldukları tahribatlarla ilgili sınırlı kaynaklar bulunan zaman diliminde, bilgi elde etmek ve yaşanılanları tasavvur etmek için önemli rehberler olmuştur. İncelenen eserler, dönemin salgın sürecini ve psikolojisini anlamamıza yardımcı olmuş ve yüzyıllar önce yaşanılan salgın süreçleriyle günümüzde yaşadığımız salgın dönemi arasında bağ kurmamızı ve zaman farkına rağmen oldukça benzer süreçler olduğunu fark etmemizi sağlamışlardır. Bu bölümde incelenen salgın tarihinin insanlık tarihiyle ilişkisinin sonuçları 4.Bölümde ortaya konmuştur. Yapılan sınıflandırma ile salgınların etkileri farklı ölçeklerde incelenmiştir. Bu incelemelerin dördü boyut olarak, biri ise zamansal olarak farklılaşmaktadır. Ortaya çıkan etkiler; salgınların kentsel ölçekteki etkisi, mimari ölçekteki etkisi, mekânsal ölçekteki etkisi, beden üzerindeki etkisi ve ütopya/distopya fikirleri üzerindeki etkisi olarak sınıflandırılmıştır. Farklı zamanlarda gerçekleşen salgınların benzer ölçekteki etkilerinin aynı başlık altında incelenmesi, salgınların sonuçları arasında ilişkiler kurulmasına ve benzerliklerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bu sınıflandırma şeklinin bir diğer faydası, salgınların sonuçlarının beden, fikir, toplum ve kent gibi çok farklı ölçeklerde yansımalarının olabildiğini ve bunların birbirini tetikleyebildiğini fark etmek olmuştur. Sınıflandırmada zamansal ve boyut olarak iki farklı düzlem mevcuttur. Ölçeklere göre yapılan sınıflandırmanın içerisinde geçmişte, -içinde bulunduğumuz pandemi dönemi nedeniyle- günümüzde ve gelecek fikirlerinde meydana gelen değişimler gösterilmiştir. Dolayısıyla bu zaman çizgisi içerisinde geçmiş, şimdiki zaman ve gelecek aynı konu üzerinden incelenmiştir. Tez içerisinde yapılan araştırmaların ve ortaya çıkarılan verilerin bir sonucu olarak salgınların kaderci bir yaklaşımla değil antropojenik sebeplerle ortaya çıktığı ve bu sonuçların tarım toplumuna geçişle başlayarak günümüze kadar devam ettiği görülmüştür. Ekoloji ve insan yerleşimleri arasındaki ilişkinin dengede tutulması sadece canlılar ve doğa için değil insan için de oldukça önemlidir. Salgınların ortaya çıkışındaki en önemli sorun ekolojik dengenin bozulması ve vahşi doğanın sınırlarının ihlal edilmesi olarak görülür. Yapılan incelemelerde salgınların zaman içerisindeki değişimi de ortaya konmuştur. Veba, sıtma gibi modern öncesi dönemi esir almış salgınlar, tedavi yönetimi bilinmediği için farklı dönemlerde yıllar boyunca ortaya çıkmaya devam etmiştir. Sanayi devrimi sonrasında modern dönemde ise salgınların yapısının değiştiği, özellikle 19. ve 20. Yüzyıllarda aynı dönemde çok sayıda salgının ortaya çıktığı ancak tıbbın gelişmesi ve tedavi yönetmelerinin bulunmasıyla salgınların süresinin kısaldığı görülmüştür. Buna rağmen Kolera, Tüberküloz, İspanyol Gribi, AIDS gibi hastalıklar çok büyük yıkımlara sebep olmuş ve bu durum kentleşme ve sanayileşme etkisiyle salgınların ivme kazandığını ve modern tıp ile çözümünün daha kısa sürelerde bulunmasına rağmen öldürücü etkisinin yüksek olduğunu göstermiştir. Modernizm ve salgın ilişkisinin temelinde yatan kentleşme ve sanayileşme ile doğal kaynakların kullanımı, yapılan araştırmalara göre önlemler alınmazsa benzer pandemilerin oluşmasına sebep olmaya devam edecektir. Hayatımıza giren Covid-19 salgınından çıkarılacak bir diğer sonuç ise yaşam tarzlarının değişmeye başlamasıdır. Salgın öncesinde uzaktan çalışma ve uzaktan eğitim sistemlerine ön yargılı bakılırken pandemide zorunlu hale gelmesiyle beraber mobilitenin önemi artmıştır. Birçok şirket kalıcı olarak uzaktan çalışma sistemine geçmiş, bazı eğitim kurumları ve kursların ise yüz yüze eğitimin yanı sıra uzaktan eğitime de imkân verdiği görülmüştür. Günümüzde pandemiyle beraber önemi artan bir diğer kavram ise esneklik olmuştur. Esnek mekanların önemi karantina dönemlerinde daha çok ortaya çıkmış ve farklı kullanımlara göre değişip dönüşebilen yapılar önem kazanmıştır. Ayrıca balkon ve teras gibi doğal ışık ve havayla temasımızın arttığı noktalar da pandemi sırasında tartışılan konulardan olmuştur. Doğal unsurlarla yapılar arasında ilişki kurulması ve bu ilişkinin isteğe göre dönüşerek ve farklı kullanımlara elverişli olması büyük bir avantaj olarak karşımıza çıkmıştır. Görüldüğü gibi pandemi dönemi çalışma ve eğitim sistemlerinin yanı sıra mekân algımızın ve ihtiyaçlarımızın değişmesinde de büyük rol oynamıştır. Tezdeki incelemeler sonucunda varılan bu noktalar, salgınların karakterinin, işleyişinin, sonuçlarının anlaşılması ve en önemlisi önlenmesi için önemlidir. Geçmişten ve günümüzden çıkarılabilecek sonuçlar ile önümüzdeki dönemlerde gerçekleşebilecek muhtemel salgınların ve etkilerinin ön görülebilir olmasına imkân verilebilir.

Özet (Çeviri)

Epidemics have been changing the world sociologically, ecologically, psychologically, economically and physiologically since ancient times in human history. These changes and the concept of pandemic, which were widely considered in the previous centuries, came to the agenda again with the Covid-19 outbreak in a period when it started to lose its effect in the 21st century. With the pandemic we are experiencing today, we have been able to observe the effects of the pandemic from our own perspective, both individually and globally. After a few years of fighting the pandemic, this process has led us to question our daily life, our view of human relations and the environment in the event of a pandemic, and accordingly, the characteristics and possibilities of the built environment. In order to understand current and future pandemics, it is important to look at past pandemics and their effects. Doing this historical reading through the human body, population and politics prevents examining the subtexts of the subject and looking at epidemics only as“spontaneous”diseases or situations that occur“coincidentally”. For this reason, in Chapter 2 of the thesis, the concepts of biopolitics and biopower are explored through the thinker Michel Foucault, who introduced the concepts, and the relationship of these concepts with the concepts of epidemics, modern medicine, governmentality, individual and society is questioned. As a result of this inquiry, it has been concluded that with the development of epidemics and modern medicine over the years, the power's view of the individual and, accordingly, society in the context of the understanding of governance has changed and that this change has affected today's health system, social governance and epidemic management in the current epidemic situation. In Chapter 3, which is examined in the light of these concepts, the developments and historical events caused by epidemics from the period when humanity adopted settled life and transitioned to agricultural society to the modernization period and the present time are examined. Examining the effects of epidemics on human history and the world before looking only at their reflections on the physical environment and design is very important in terms of addressing the issue in a multidimensional way and establishing a cause-and-effect relationship. Therefore, when we look at Chapter 3 in general, we can see that epidemics have changed and influenced the current population and ethnicity distribution of the world, the history and discovery of the American continent, the industrial revolution and later the modernism periods, the emergence of hygiene architecture and modern architecture, the view of art and literature and the works given. In addition, this chapter also examines the relationship between ecology and epidemics as a necessity brought about by the scenarios of the emergence and spread of epidemics, and it is seen that epidemics are not a“natural necessity”but diseases that are born and spread by anthropogenic activities. The analysis of works of art and literature have been important guides for obtaining information and envisioning what was experienced, especially in the pre-modern period, when there were limited resources on epidemics and the destruction they caused. The works examined have helped us understand the epidemic process and psychology of the period and have enabled us to establish a connection between the epidemic processes experienced centuries ago and the epidemic period we are experiencing today and to realize that despite the time difference, they are quite similar processes. The results of the relationship between the history of epidemics examined in this chapter and the history of humanity are presented in Chapter 4. With the classification made, the effects of epidemics were examined at different scales. Four of these examinations differ in size and one in temporal terms. The resulting effects are classified as the impact of epidemics on the urban scale, the impact on the architectural scale, the impact on the spatial scale, the impact on the body and the impact on the ideas of utopia/dystopia. Analyzing the effects of epidemics that took place at different times on a similar scale under the same heading has led to the establishment of relationships and the emergence of similarities between the consequences of epidemics. Another benefit of this way of classification was to realize that the consequences of pandemics can have repercussions at very different scales such as body, idea, society and city, and that these can trigger each other. There are two different planes in the classification: temporal and dimensional. Within the classification according to scales, changes in the past, in the present - due to the pandemic period we are in - and in future ideas are shown. Therefore, within this timeline, the past, present and future are analyzed through the same subject. As a result of the research conducted and the data uncovered in the thesis, it has been seen that epidemics are caused not by a fatalistic approach but by anthropogenic reasons and that these results have continued until today, starting with the transition to agricultural society. Keeping the relationship between ecology and human settlements in balance is very important not only for living creatures and nature but also for humans. The most important problem in the emergence of epidemics is seen as the disruption of the ecological balance and the violation of the boundaries of wild nature. The changes in epidemics over time have also been revealed in the studies. Epidemics such as plague and malaria, which captured the pre-modern period, continued to occur for years in different periods because treatment management was unknown. In the modern period after the industrial revolution, it was observed that the structure of epidemics changed, especially in the 19th and 20th centuries, many epidemics occurred in the same period, but the duration of epidemics shortened with the development of medicine and the discovery of treatment management. Nevertheless, diseases such as Cholera, Tuberculosis, Spanish Flu, AIDS have caused great destruction, and this situation has shown that epidemics have gained momentum with the effect of urbanization and industrialization, and although the solution is found in shorter periods with modern medicine, its lethal effect is high. Urbanization and industrialization and the use of natural resources, which lie at the basis of the relationship between modernism and pandemics, will continue to cause similar pandemics if measures are not taken according to research. Another conclusion to be drawn from the Covid-19 pandemic that has entered our lives is that lifestyles have started to change. While remote working and distance education systems were viewed with prejudice before the pandemic, the importance of mobility has increased as it became mandatory in the pandemic. Many companies have permanently switched to a remote working system, and some educational institutions and courses have been seen to offer distance education as well as face-to-face education. Another concept that has increased in importance with the pandemic has been flexibility. The importance of flexible spaces became more evident during the quarantine periods, and structures that can change and transform according to different uses have gained importance. In addition, points such as balconies and terraces, where our contact with natural light and air increases, have also been among the issues discussed during the pandemic. Establishing a relationship between natural elements and buildings, and the fact that this relationship can transform and transform according to demand and be suitable for different uses has emerged as a great advantage. As can be seen, the pandemic period has played a major role in changing our perception of space and our needs as well as working and education systems. These points reached as a result of the examinations in the thesis are important for understanding the character, functioning, consequences and, most importantly, prevention of epidemics. With the results that can be drawn from the past and the present, it may be possible to predict the possible epidemics and their effects that may occur in the coming periods.

Benzer Tezler

Tez No
799578
Michel Foucault'da biyopolitika çerçevesinde salgın dönemi
The pandemic period in the framework of biopolitics in Michel Foucault
OZANCAN DERNEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Felsefe Kırıkkale Üniversitesi
Felsefe Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEMA ÖNAL
Tez No
686460
Michel Foucault-Giorgio Agamben ve Thomas Hobbes'un iktidar anlayışlarının biyopolitik paradoks bağlamında değerlendirilmesi
Michel Foucault-evaluation of Giorgio Agamben and Thomas Hobbes understanding of power in the context of biopolitical paradox
MÜSLÜME KIZMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Felsefe Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi
Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NECATİ DEMİR
Tez No
874848
COVİD-19 pandemisi sürecinde biyopolitika: Güvenlik ve dijitalleşme
Biopolitics during the course of COVID-19: Security and digitalization
EMRE BERK ERDEM
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Siyasal Bilimler Balıkesir Üniversitesi
Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞENİZ ANBARLI BOZATAY
Tez No
712537
Eşikteki enfekteler: Biyopolitik uygulamalar bağlamında mülteciler ve zombiler
Infects on the threshold: Refugees and zombies in the context of biopolitical practices
İBRAHİM BİNGÖL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Felsefe Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Felsefe Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EREN RIZVANOĞLU
Tez No
633723
Diverse landscapes, diverse works: Reframing the urban transformation of Çinçin through muhtars, houseworkers, the usta, and the kabadayı
Muhtelif işler muhtelif peyzajlar: Çinçin'in kentsel dönüşümünü muhtarlar, ev işçileri, usta ve kabadayı üzerinden yeniden çerçevelemek
GÜLŞAH AYKAÇ
Doktora
İngilizce
2020
Mimarlık Orta Doğu Teknik Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜVEN ARİF SARGIN

Geri Dön