Қaзaқcтaндaғы дiни бiлiм мeн дiн caяcaтының қaлыптacу тapиxы (1920-2013 жж.)
Kazakistan'ın Din Eğitim Tarihi ve Din Siyaseti (1920-2013)
- Tez No: 795593
- Danışmanlar: PROF. DR. HAZRET TURSUN, PROF. DR. KEMALBEK BERKİMBAYEV, PROF. DR. ŞEFAETTİN SEVERCAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Eğitim ve Öğretim, Tarih, Religion, Education and Training, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2015
- Dil: Kazakça
- Üniversite: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi
- Enstitü: Yurtdışı Enstitü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tarih Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 152
Özet
ÖZET“Kazakistan'ın Din Eğitim Tarihi ve Din Siyaseti (1920-2013)”konulu PhD Doktoru ilmi derecesini almak için hazırlamış olduğum diploma tezi, çağımızda her zaman gündem konusu olabilen ve hiçbir zaman önemini yitirmeyecek mümbit bir konudur. Din konusu dünyadaki bütün devletler, toplumlar ve bireyler için siyasi ve sosyal adaleti sağlama bakımından önem arz eden etkenlerden birisi ve en önemlisidir. Kazakistan Cumhuriyeti laiklik ilkesini benimseyerek din siyasetini buna göre şekillendirmeye çalışmakta ve dünya arenasında din konusunda uluslararası meselelerde öncülük etmekte olan bir ülke olarak tanınmaya başlamıştır. Bu nedenle konunun ilmi olarak ele alınması metodolojik bir yöntemle incelemesi ve konunun hem ulusal hem de uluslararası bilim camiası ile paylaşılması konunun önemini daha da arttırmaktadır. Araştırmacı olarak araştırmanın amacını net olarak ortaya koymaya çalıştım, konuyu ele alırken günümüz ilmi araştırma yöntemlerini kullanarak derinlemesine ele almaya gayret gösterdim. Üç bölümden oluşan diploma tezinin içeriği konuyla doğrudan ilintili olup birbirini tamamlamaktadır.“Din Eğitimi, Din Siyaseti ve Din Eğitiminin Tarihi Evreleri ”başlıklı ilk bölümünde Kazakistan'daki din eğitiminin tarihi arşiv kaynaklarından faydalanılarak ele alınmış ve değerlendirmelere tabi tutulmuş olup ülkedeki din eğitiminin gelişim evreleri ile yöntemleri açıkça ortaya konmuştur. Doktora tezinin ikinci bölümünde ise din eğitiminin gelişmesinde emeği geçen Kazak aydınlarının devletin izlemiş olduğu din siyaseti karşısındaki tutumları incelemiş ve konuyla ilgili yeni fikirler öne sürülmüştür. Diğer bir taraftan ikinci bölümün ikinci alt başlığında günümüz bağımsız Kazakistan'da halihazırda uygulamada olan din eğitim sistemi derinlemesine incelemeye tabi tutulmuştur. Kazakistan Cumhuriyetinin din politikası dinler arası barışa yönelik olması hasebiyle meseleyi işlevsel hale getirmek için Kazakistan'ın üslendiği bu misyonu ilmi olarak ele alarak kaynaklar ışığında ortaya koymaya çalışılmıştır. Kazakistan'daki din eğitiminin günümüzdeki durumu ile onun gelecekteki perspektifi hakkında değerlendirmeler yapılmıştır. Araştırmada asıl konuya bağlı kalınarak Kazakistan'daki yüksek eğitim kurumları ile beraber başka devletlerin yüksek eğitim kurumlarının dini eğitim tecrübelerini karşılaştırma olanağı bulunulmuş ve değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Bu yönde din eğitimi konusunda uluslarararsı bir üniversite olan Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk –Kazak üniversitesi örneğinde konunun ele alınması ve değerlendirilmesi ayrı bir önem arz etmektedir. Tezin üçüncü bölümünde ise Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ile Teoloji Anabilim Dallarında, Din Eğitim Tarihi Dersinin geliştirilmesi ve okutulmasının metodu ele alınarak Din Eğitim Tarihi Dersini okutma metotları ile ilgili değerlendirme ve teklifler sunulmuştur. Araştırmanın Önemi: Kazakistan Cumhuriyeti bağımsızlık yıllarında yürüttüğü sosyal, siyasi, hukuki ve ekonomik reformları uygulamaya koyabilmiş demokratik ve laik bir ülke olarak dünya devletleri içerisinde hak ettiği yeri almıştır. Özellikle Kazakistan'ın insani değerlere ve demokrasiye verdiği önem ile bu değerleri yücelten laik devletler içerisinde ön saflarda yer alması, dini hoşgörü ve dini guruplar arasındaki anlayışı ön plana çıkarmasıyla, farklı dinleri barış içerisinde yaşatabilmesi ve bu konuda dünya ülkelerine önderlik etmesi, ülkenin din eğitimi ile din siyasetinin araştırılmasını zaruri hale getirmiştir. Bu meselenin çözüme kavuşması Kazakistan'ın gelişim stratejisinde belirlenen öneriler ile de doğru orantılıdır. Araştırmanın Amacı: Kazakistan'daki din eğitimi ile din siyaset tarihinin yöntemini belirlemek, din eğitimi ile din siyaset tarihinin evrelerini tarihsel olarak sistematik hale getirmek, 'Din Eğitim Tarihi' dersinin içeriğini hazırlayıp yüksek okullarda eğitim programı içerisinde yer almasını sağlayarak Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ve Teoloji anabilim dallarında ders olarak okutulması ile bu anabilim dallarındaki metotların geliştirilmesi amacı güdülmüştür. Araştırma Çıktısı: 1. Kazakistan'ın Din Eğitimim sistemini inceleyerek, Din Eğitim Tarihini sistematik hale getirmek, Kazakistan'ın Din Eğitim Tarihinin felsefi temelleri ile siyasi, sosyal, kültürel ve manevi bağlarını açıklığa kavuşturmak; 2. Kazak milli din eğitim sisteminin ve din siyaseti tarihinin gelişim evrelerini bilimsel olarak sistemleştirmek, sosyalist sistemdeki dönem ile bağımsızlık dönemindeki din eğitimi ile din siyasi tarihini analiz etmek; 3. Kazak aydınlarının milli din eğitimi konusunda görüşlerini yorumlayarak, onların günümüz din eğitimi içerisindeki yerini ortaya koymak; 4. Kazakistan'daki yüksek eğitim kurumlarında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, Teoloji anabilim dallarında uzman yetiştirme konusundaki hukuki temellerin içeriğini analiz ederek hazırlanan eğitim müfredatını, ders kitapları ile diğer kaynak kitaplarını içerik yönünden değerlendirmeye tabi tutmak; 5. Kazakistan'ın Din eğitimi ile Din Siyasetinin arasındaki ilişkiyi ele alarak yüksekokullarda Din Eğitim Tarihi dersinin metodolojisini uygulamaya koymak. Araştırma Sonucu ve Teorideki Önemi 1. Kazakistan'daki din eğitimi ile din siyasi tarihinin metodu ortaya konup sistemleştirildi ve Kazakistan'daki din eğitiminin felsefi temelleri, siyasi, sosyal ve kültürel bağları neticeye kavuşturuldu. 2.Kazakistan din eğitimi ve din siyasetinin gelişim evreleri ilmi olarak sistematik hale getirilip, sosyalist dönem ile bağımsızlık dönemindeki din eğitimi ile din siyasetinin tarihi analiz edildi. 3. Kazak aydınlarının Kazakistan'daki din eğitimi ile ilgili görüşleri etraflıca değerlendirilip aydınların günümüz din eğitim sistemine etkisi açıklığa kavuşturuldu. 4. Kazakistan'ın yüksek eğitim kurumlarında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ve Teoloji dallarında uzman yetiştirme kaideleri ele alınarak ilmi değerlendirmeye tabi tutuldu. 5. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ve Teoloji alanında eğitim alan öğrencilere Kazakistan'ın Din Eğitimi Tarihinin ders olarak okutulması teklifi hazırlandı ve bu ders için eğitim müfredatı önerildi. Araştırmanın Uygulamadaki Önemi: 1. Kazakistan'daki din eğitimi ile din siyasetinin metodu açıklığa kavuşturulup, Kazakistan'daki din eğitimi ile din siyasetinin tarihi sistematik hale getirilmiştir. Kazakistan'daki din eğitimi ile din siyasetinin gelişim aşamaları ilmi olarak bölümlere ayrılarak sosyalist dönem ile bağımsızlık dönemindeki din eğitimi ve din siyasetinin tarihine yapılan analiz sonucunda 'Din Eğitim Tarihi' dersinin içeriği hazırlanmıştır. 2. Araştırma sonuçları ile ortaya konan çalışmalar yurt dışındaki yüksek tirajlı dergilerde yayınlanıp, Kazakistan Cumhuriyetinin yapmakta olduğu dünya dinleri kurultayı ile Kazakistan'ın dinler arası hoşgörü ve anlayışı, laik din siyaseti uluslararası ilmi konferanslarda sunulmuştur. 3.Araştırmanın neticesinde 'Din Eğitim Tarihi' dersinin (Muhtevası,tanımı) içeriği hazırlandı. Bu Ders Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak üniversitesinin Tarih-Pedegoloji Fakültesinin 'Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi' ve 'Teoloji' bölümlerinin öğrencilerine ders olarak verildi. 4.Araştırmanın neticelerini Yüksek Eğitim Kurumlarının Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ve Teoloji alanlarında, Hocalar için düzenlenen bilgi görgü arttırma kurslarında ve seminerlerde faydalanılır. Bununla beraber ' Milli Tarih', 'Pedagojik Tarih', 'Kazakistan Milli Pedagojik Ansiklopedisi', 'Etnopedagoji' ve diğer pedagojik eğitim kitaplarında yer alarak, bu tür derslerin alt bölümü olarak okutulmada faydalanılabilir. Savunmaya Önerilen Temel Kurallar: 1. Tarihten bu yana Kazakistan konumuna bağlı olarak çok çeşitli dinlere ev sahipliği yapmış olması, XXI asrın başında Dünya Dinler Kurultayına önderlik etmesine ve dini hoşgörünün yerleşmesine, dini kurumlar arasında barış ve huzur ortamının sağlanmasının insanlık değerlerine dönüştürmesine esas teşkil etmiştir. 2. Kazakistan halkının geleneksel dini inancı İslam içerisinde Sünniliğin Hanefi mezhebidir ve bu inanç kazak halkının etnik sistemine yerleşmiş ve kazakların milli değerlerini ortaya çıkarmıştır. Onun için Kazakistan'da yaşayan Müslümanlar arasında başka dini akımlara yol vermeyip, eğitimde geleneksel dinin değerleri ön plana çıkarılmalı ve öğretilmelidir. 3. Din eğitimini ilmi esaslar çerçevesinde sistematik hale getirip, devlet geleneklerine uygun milli düşünceyi ortaya koyan, gelenek –göreneklere milli kültüre saygıyı esas alan prensiple Kazakistan halklarının arasında dini hoşgörü ve dini kurumlar arasındaki karşılıklı anlayışı yerleştirmeyi amaç edinmelidir. Bu nedenle laik devletin din siyaseti insani ve milli değerler çerçevesinde sürekli geliştirilmelidir. 4. Orta öğretim kurumlarında, yüksek eğitim kurumlarında ve yüksek öğretimden sonraki eğitim kurumlarında din eğitimi ve devletin din siyaset tarihi ile ilgili kurslar ve seminerler verilmesinin eğitim müfredatlarına alınması laik devletin din siyasetini desteklemek manasına gelir. 5. Toplumda dini hoşgörü ile dini kurumlar arası anlayışı yerleştirmenin en önemli argümanı kesintisiz din eğitimi vermenin teorisi ile metodunu standartları ve eğitim planını hazırlama konusunda araştırmalarda bulunmaktır. Bu din eğitiminin en önemli ve en acil çözüme kavuşturulması gereken problemidir.
Özet (Çeviri)
“History of formation of religious education and religious policy in Kazakhstan (1920-2013)”SUMMARY to the dissertation work prepared on receiving scientific degree (PhD) of the doctor of philosophy in specialty 6D011400 – History Relevance of research. Upon carrying out political, legal and social-economic reforms, conducted during years of independence, the Republic of Kazakhstan took a worthy place in world community as a wise, democratic state. Special impact on these processes was made by the leader of the country who kept universal democratic principles, took measures for konfessionny consent and peaceful co-existence of different religions by means of wise religious policy in the country. However religious questions in our country are still very actual and their solution is found in close connection with the solution of other vital issues determined by long-term strategy of development. Objective of research: Theoretical-methodological base and systematization of religious politics and religious education in Kazakhstan, classification of stages of the development of the national religious education, improvement of methods of specialists' training for religious and theological studies at the university by improving the content of the history of religious education. Object of research: History of religious education and religious policy in Kazakhstan during 1920-2013. Subject of research: Formation and development of religious education and religious policy in Kazakhstan in 1920-2013. Tasks of research: 1 To base the methodological approaches to the systematization of religious education in Kazakhstan, to determine philosophical, social, political, spiritual and cultural bases; 2 To open the essence of systematization and classification of stages of development of the national religious education and religious policy, and to analyze the history of religious education and religious policy during the Soviet totalitarian system and the period of independence; 3 To analyze Kazakh educators' contribution to the national religious education, to clarify the impact of their opinions and ideas on the content of modern religious education; 4. Analysis of contents of law regulating documents accepted in higher education institutions of our country for the purpose of training of specialists on religious studies and theology, preparation of the substantial characteristic of the existing standard curricula, programs, textbooks and manuals; 5. By means of analysis of the content of training in religious education and religious policy definition of their place in the education system and putting intopractice of a technique of training of higher education institutions of religious educationhistory. Scientific novelty and theoretical value of research: 1. The methodology of the history of religious education and religious policy in Kazakhstan is specified, the historiography is systematized, its philosophical, political, social, cultural and spiritual bases are determined; 2. The stages of development of the national religious education and religious policy are scientifically systematized and classified, the history of religious education and religious policy during the Soviet totalitarian system and the period of independence is analyzed; 3. Kazakh educators' contribution to national religious education is analyzed, the impact of their views on the content of contemporary religious education is clarified; 4. Scientific expertize of the law regulating documents concerning preparation in higher education institutions of future experts in religious studies and theology is carried out; 5. Some possible ways are predicted and recommendations concerning the content of training of future experts in religious education and religious policy of the country are made. Practical importance of research: 5. The methodology of the history of religious education and religious policy in Kazakhstan is specified, the historiography is systematized, the stages of the development of religious education and religious policy are scientifically classified, the history of religious education and religious policy during the Soviet totalitarian system and the independence period is analyzed, as a result of which it became the basis for the content formation of the discipline“History of Religious Education.”2. The results of research and materials recommended for introduction in scientific turn are published in foreign rating journals, preach to the world scientific community the thought-over religious policy of the Republic of Kazakhstan where congress of world religions is carried out and the interfaith consent is established. 3. The results of research can be used in educational process of higher education institutions on the specialties“Religious Studies”and“Theology”, at advanced training courses of teachers, upon preparingof educational and methodical manuals on“ Fatherland History”,“History of Pedagogy”,“The Kazakh national pedagogical encyclopedia”,“Etnopedagogy”, etc., and also for conductingon these and other subjects of lectures, seminars and practical lessons. The basic provisions submitted for protection: 1. Formation of Kazakhstan as a multireligious country is caused by all its history that gave rise to carrying out in the XXI century of congress of world religions and made religious tolerance and interfaith consent one of the main values of the modern world. 2. Traditional religion of primordial residents of Kazakhstan was hanafiy mazkhab of the Sunni direction of Islam which defined national life and consciousness of the people. Therefore among Muslim inhabitants it is necessary to interfere serious distribution of other branches and in the educational process to preach values of traditional religion. 3. Implementation of religious education by its systematization on a scientific basis, according to the state program, relying on national mentality and validly treating historical national traditions will become a basis for religious tolerance and interfaith consent of the people of Kazakhstan. For this purpose it is necessary to pursue the thought-over state religious policy taking into account universal and national values. 4. Introduction in curricula of the highest and average special educational institutions, the highest postgraduate educational institutions carrying out special courses and seminars on history of religious education and religious policy of the state will become a firm support for the thought-over state religious policy. 5. Carrying out researches in the direction of preparation of the theory, technique, standards and curricula of continuous religious education as a main mechanism of distribution of religious tolerance and interfaith consent in the society is the main task of the correct formation of religious education.