İslam fıkhında hüküm teorisi
The theory of judgment in Islamic fiqh
- Tez No: 799392
- Danışmanlar: PROF. DR. NİHAT DALGIN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Fıkıh, Teori, Usûl, Hüküm, Epistemoloji, Bağlayıcılık, Fiqh, Theory, Method, Ruling, Epistemology, Binding
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 329
Özet
“İslam Fıkhında Hüküm Teorisi”adlı çalışmamız, hükmün mahiyeti, oluşumu, oluşumunu etkileyen faktörler ve bu bağlamda hüküm kavramıyla doğrudan veya dolaylı olarak ilişkili kavramlar, hükmün bilgi değeri ve bağlayıcılığı ile ilgili konulardan oluşmaktadır. Çalışmada hüküm kavramını merkeze aldığımızdan, hükümle ilgili tali sayılabilecek uzak unsur veya etmenleri tezin sınırlarını zorlayacağı düşüncesiyle dışarıda tutmaya çalıştık. Çalışma, bütün dinî ekolleri içermemekte, genel itibariyle sünnî ekoller ile mu'tezile merkezlidir. Bununla birlikte kısmen ve ihtiyaç olduğu kadar hâricilere de yer verilmiştir. Fakat şia çalışmanın dışında tutulmuştur. Dinî bir konuda hüküm vermek, çok ciddi ve son derece hassas bir konudur. Zira dini bir konuda soru soranı, vereceğimiz hükümle yönlendirmiş, ilgili hükme tabi olması noktasında inancını bir anlamda şekillendirmiş olmaktayız. Şer'i bir hükme ulaşmanın ve özellikle bunu ictihad veya fetvâ ile oluşturmanın ciddi bir faaliyet ve sorumluluk gerektirdiği ortadadır. Dinî şer'î bir alanda hüküm verme işlemi, delilsiz, gerekçesiz, gelişi güzel dinî alanda konuşma ve söylem şeklinde olmamalıdır. İctihad/fetvâ yoluyla elde edilen hükmün hem hükmü veren hem de muhatapta oluşan bilgi değeri önem arz etmektedir. Meydana gelen şer'i hükmün tutarlı, istikrarlı, gerekçesi sağlam ve sağlıklı olması, onun hem bilgi açısından değerini hem de bağlayıcılığını etkileyecektir. Bu durum, konunun belirlenmesi ve çalışılmasının da sebebini oluşturur. Bu bağlamda çalışmanın amacı, Müslümanların dini hayatlarının ameli tarafını önemli ölçüde etkileyen dini-şer'i soru ve sorunlarına çözüm üreten, hükmü tespitte sağlam, tutarlı, usûlî ilke ve esaslar ortaya koymaktır. Çalışmamızda hüküm ve hüküm ile ilgili konular, betimleyici, inceleme ve değerlendirme şeklinde ele alınmıştır. İslam fıkhında Allah mutlak anlamda hüküm koyan, Hz. Peygamber ise mecâzi manada şârî' konumundadır. Müctehid/müftü ise Allah katında mevcut olduğu düşünülen hükmü çıkarmaya çalışmakta olup, şârî' sıfatına sahip değillerdir. İctihad ile oluşan hükümler zann-i galib üzerine kurulmakla beraber hükmü veren ile o hükme tabi olan için kesinlik ifade eder. Maslahat üzerine hüküm verilecekse, bu hükmü bir müctehidin değil, bir ictihad heyetinin vermesi gerekir. Zira bir müctehidin o konuda yanılgısı ile heyetin yanılgısı bir olmayacaktır. Bu manada hükmü mümkün mertebe nesnel düzeye çıkarmak, hatayı minimize etmek için heyet ictihadı öne çıkmaktadır. Hz. Peygamber'in tasarruflarından fetvâ ve risâlet özellikli olanların bağlayıcı olduğu bir hakikattir. Ancak ictihad edip etmediği konusu ile devlet başkanı ve hâkim sıfatıyla yaptığı tasarruflarının bağlayıcılığı tartışmalıdır. Bununla birlikte bu son üç kısımda yaptığı tasarruflara karşı genellemeci bir yaklaşım doğru değildir. İlgili tasarruflarının belki tek tek analizi gerekmektedir. Kur'an'ın ahkâmını bütünüyle evrensel kılmak doğru olmadığı gibi, yerel olarak görmek de yerinde ve isabetli değildir. Bu iki yaklaşım tarzı, ifrat ve tefriti çağrıştırmaktadır. Bunun yerine ekser ahkâmının evrensel olduğunu, çok az kısmının ise yerel motifler taşıdığını kabul etmek gerekir. Bununla birlikte Kur'an, lafzı ve mesajı itibariyle kıyamete kadar geçerlidir. Bu bağlamda yöntem ve metodu itibariyle kadim usul geleneğimizden tamamen farklı yaklaşım sergileyen tarihselcilik anlayışının Kur'an ahkâmına uyarlanmasını doğru görmüyoruz. Nesih olgusu hem aklen hem de vakıada mümkündür. Bu olgunun bedâ fikri ile ilişkilendirilmesi isabetli değildir. Meselenin ilâhî ve beşer perspektifi ile ilgisi vardır. Beşer zaviyesinden nesih, tebdil olabilir ancak, ilâhî nazar açısından bunun beyandan başka bir şey olmadığını söyleyebiliriz. Günümüzde şer'î-amelî güncel bir meselede ferdî veya heyet şeklinde meydana gelen ictihadî hükümleri önemsemekle beraber hükümde hata payını en aza indirmesi açısından heyet ictihadı önem arz etmektedir.
Özet (Çeviri)
Our study titled“The Theory of Judgment in Islamic Fiqh”consists of the nature of the provision, its formation, the factors affecting its formation, and the concepts directly or indirectly related to the concept of provision in this context, the information value and bindingness of the provision. Since we have centered the concept of provision in the study, we have tried to exclude secondary distant elements or factors related to the provision with the thought that it will push the limits of the thesis. Making a judgment on a religious issue in the name of Allah is a very serious and extremely sensitive issue, both in terms of the formation process of the ruling and its outcome. Because, we have guided the one who asks a question on a religious issue with the judgment we will give, and we have shaped his belief in a way that he is subject to the relevant provision. It is obvious that it is a serious activity and obligation to establish a Shari'a ruling tests and especially to establish it with ijtihad or iftâ. It should not mitigate the judgment process in the form of speaking and developing discourse in the name of a good religion without evidence, without reflection. The knowledge value of the judgment obtained through ijtihad, iftā, is important for both the judge and the addressee. The fact that the shar'i judgment that took place was present, lived, and that his expression was sound and healthy reflects both its value in terms of knowledge and its bindingness. In this context, the purpose of use shows the practical side of the religious life of Muslims to a great extent, and reveals the sound, appropriate, procedural principles and principles in determining the religious-shar'i questions and rules.In our study, the provision and the issues related to the provision are built on the method of analysis and discussion, as well as the descriptive style. In Islamic jurisprudence, Allah is the absolute Shari', Hz. The Prophet, on the other hand, is in the position of 'Shari' in a figurative sense. Mujtahid or Mufti, on the other hand, reveals the judgment that is thought to be present in the sight of Allah. Therefore, these two do not have the title of 'Shari'. However, Allah and Hz. Judgments formed by ijtihad and ifta', other than the decrees given by the Prophet, are based on the presumed victor, but they express certainty for the judge and the subject. Believing in the necessity of committee ijtihad in terms of minimizing the margin of error along with the ruling, while giving importance to the ijtihad results that occur individually or as an assembly in a growing shari'a current issue. It is a fact that the dispositions of the Prophet with the characteristics of ifta and prophecy are binding. However, the issue of whether he made ijtihad and the bindingness of his acts as head of state and judge are debatable. However, a generalist approach towards the savings he made in these last three parts is not correct. Relevant savings may need to be analyzed individually. It is not correct to make the rules of the Qur'an completely universal, and it is not appropriate and appropriate to see it locally. These two approaches evoke exaggeration and understatement. Instead, it should be accepted that most of the rules are universal, and very few of them have local motifs. However, the Qur'an, in terms of its wording and message, is valid until the Day of Judgment. In this context, we do not consider it correct to adapt the understanding of historicism, which has a completely different approach from our ancient method tradition in terms of its method and method, to the Qur'an. The phenomenon of naskh is possible both in mind and in fact. It is not appropriate to associate this phenomenon with the idea of badâ. The issue has to do with the divine and human perspective. From the human point of view, naskh may be changed, but we can say that it is nothing but a statement from the divine point of view. Today, although the shar'i-amal gives importance to the ijtihad judgments that occur individually or in the form of a committee in a current issue, the ijtihad of the committee is important in terms of minimizing the margin of error in the judgment.
Benzer Tezler
- Hanefi fıkıh geleneğinde bir kavram olarak canın korunması
The protection of life as a concept in Hanafi fiqh tradition
EMİNE SARITEMUR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinSakarya ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN GÜMAN
- İslam Hukukunda sosyal adaletin gerçekleştirilmesinde devletin sorumluluklarıمسئولية الدولة في تحقيق العدالة الاجتماعية في فقه الاسلامي
The responsibility of the state to achieve social justice in Islamic (fiqh) jurisprudence
AHMAD ALHUSSEİN
Yüksek Lisans
Arapça
2019
DinSiirt ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ATİA ADLAN ATİA RAMADAN KARA
- XVIII. Yüzyıl Osmanlı toplumunda Ceza Hukuku uygulamaları (Üsküdar Örneği)
Criminal Law applications in the Ottoman Society of the 18th Century (The example of Uskudar)
EMİNE GÜMÜŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinSakarya ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SÜLEYMAN KAYA
- مراعاة فقه الواقع في عهد الصحابة (الخلفاء الراشدون أنموذجاً)
Ashap döneminde realite fıkhına riayet-Raşid Halifeler dönemi örnekliği-
AMEEN ABDULLAH AHMED AHMED
Yüksek Lisans
Arapça
2023
DinÇankırı Karatekin ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HANAN AKKO
- İslam fıkhında farz-ı kifâye
Fard-i kifâya in the Islamic fiction
ŞAHİN SÜREK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET SELİM ASLAN