Türk destan evreninde oyun üzerine bir inceleme
A study on game within the world of Turkish epic
- Tez No: 803112
- Danışmanlar: DOÇ. DR. GÜLTEN KÜÇÜKBASMACI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kastamonu Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 423
Özet
Bu çalışmada varyantlaşan Türk epik destanlarında oyun ve oyunla ilgili kavramlar ele alınmıştır. Çalışmanın amacı, Türk epik destanlarında geçen oyunların kültürel arka planını incelemek, tespit edilen oyunların bağlamını, yapısını, işlevini ve destan kurgusunda oyunun yerini belirlemektir. Çalışma“Giriş”ve yedi bölümden oluşmaktadır.“Giriş”bölümünde destan ve oyun kavramları, oyunun özellikleri ve unsurları, oyunun kamlık ve kültürel bellekle ilişkisi ele alınmıştır. Çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden doküman tarama ve karşılaştırma teknikleri kullanılarak Türk destanlarındaki oyunlar incelenmiştir. Bu çalışma, metin merkezli kuramlardan“Yapısalcı”,“Bağlamsal”ve“İşlevsel”halkbilimi kuramlarını dâhil ederek destanlardaki oyunları analiz etmeyi amaçlamaktadır.“Destanlarda Adı Geçen Oyunlar”başlığında, destanlarda tespit edilen kırk farklı oyunun oynanma biçimleri verilmiştir.“Bağlam Açısından Oyunlar”başlığında, oyunlar; oynanma amacı, zamanı, mekânı ve oyuncularına göre ele alınarak sınıflandırılmıştır. Bu bölümde destanlarda geçen oyunlar, çocuk ve oyun ilişkisi yanında geçiş dönemlerinde, avda, konuk ağırlamada, mevsimlik bayramlarda, kağan tayininde ve savaşlarda tuttuğu yer açısından incelenmiştir.“Anlam Açısından Oyunlar”başlığında oyunlar, TDK'nin oyun tanımındaki anlamlarından yola çıkılarak eğlence, sınama ve yarış, kumar, hile, dans, tiyatro olarak değerlendirilmiştir.“Destanlardaki Oyunların Yapısı”başlığında; oyun adı, oyuncular, oyun araçları/oyuncak, oyunların icra ortamları, ödül ve ceza unsurları incelenmiştir. Destan metinlerindeki bağlamlarıyla sınırlı olmak üzere tespit edilen oyunların işlevleri“Destanlardaki Oyunların İşlevleri”başlığında verilmiştir.“Destan Kurgusunda Oyunun Yeri”başlığında oyunlar kişiler, olay, mekân, zaman, anlatıcı/dinleyici ve epik kurallar çerçevesinde incelenerek oyunun destan kurgusunda önemli bir yere sahip olduğu görülmüştür. Oyunların destan kurgusundan ayrı düşünülemeyecek bir rolü bulunmaktadır. Ayrıca destanlardaki oyunların bağlam, yapı, işlev açısından değerlendirilebileceği görülmüştür. Anlatıyı oluşturan yapının, oyuna da uygulanabileceği ve oyunun bağlamının, anlamı oluşturmada temel rol oynadığı sonucuna varılmıştır. Türk epik destanlarındaki oyunlar; oyun, yapı, bağlam, işlev açısından bir bütün hâlinde değerlendirilerek kurgu boyutunda oyunun destan ile ilişkisi ortaya konulmuştur. Oyunlar; destanlardaki olayı, ana karakterini, ana hikayesini etkilemektedir. Destan kurgusu, destan kahramanlarının oynadığı oyunlara bağlı olarak değişebilmektedir.
Özet (Çeviri)
In this study, game and game-related concepts in variantized Turkish epic epics are discussed. The aim of the study is to examine the cultural background of the games in Turkish epic epics, to determine the context, structure, function of the identified games and the place of the game in epic fiction. The study consists of“Introduction”and seven chapters.In the“Introduction”section, the concepts of epic and game, the characteristics and elementsof the game, the relationship of the game with camness and cultural memory are discussed. In the study, games in Turkish epics were analyzed by using document scanning and comparison techniques from qualitative research methods. This study aims to analyze the plays in epics by including“Structuralist”,“Contextual”and“Functional”folklore theories from text-centered theories. Under the heading“Games Mentioned in the Epics”, the ways of playing forty different games identified in the epics are given. Under the heading“Games in terms of Context”, games are categorized according to their purpose, time, place and players. In this section, the games in the epics are analyzed in terms of their place in transitional periods, hunting, entertaining guests, seasonal festivals, kagan appointments and wars, as well as the relationship between children and games. Under the heading“Games in terms of Meaning”, games are evaluated as entertainment, test and race, gambling, cheating, dance and theater based on their meanings in TDK's definition of games. Under the title of“Structure of Games in Epics”; game name, players, game tools/toys, performance environments of games, reward and punishment elements were analyzed. The functions of the identified games, limited to their context in the epic texts, are given under the heading“Functions of Games in Epics”. Under the title“The Place of the Game in Epic Fiction”, the games were analyzed within the framework of people, event, space, time, narrator/audience and epic rules and it was seen that the game has an important place in epic fiction. Games have a role that cannot be separated from epic fiction. It was also seen that the games in epics can be evaluated in terms of context, structure and function. It was concluded that the narrative structure can also be applied to the game and that the context of the game plays a fundamental role in creating meaning. The games in Turkish epic epics were evaluated as a whole in terms of game, structure, context and function, and the relationship of the game with the epic in terms of fiction was revealed. Games affect the event, the main character, the main story in epics. Epic fiction can change depending on the games played by the heroes of the epic.
Benzer Tezler
- Sultan Abdülaziz Dönemi (1861-1876) Osmanlı-Türkistan diplomatik ilişkileri
Sultan Abdulaziz Period (1861-1876) Ottoman-Turkestan diplomatic relations
SERAP ÇALIŞKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Tarihİstanbul Medeniyet ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DR. FATİH BAYRAM
- Haldun Taner'in tiyatro eserlerindeki halk bilimi unsurları
Folklore elements in Haldun Taner's theatrical works
GÖRKEM ADIYEKE
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıÇağ ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BEGÜM KURT
- Türkmen şairi Şabende'nin 'Gül-Bilbil' destanı
Gül-Bilbil epic by Türkmen poet Şabende
ADNAN YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıPamukkale ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SONER SAĞLAM
- Kırgız halk destanı 'Kız saykal' (İnceleme, metin)
Кыргыз элинин «кыз сайкал» эпосу (анализ, текст)
M.NURULLAH CİCİOĞLU
Doktora
Türkçe
2010
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkiye Çalışmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SULAYMAN KAYIPOV
- 'Bey Böyrek hikâyesinin üç el yazması' -Mısır, Türk Dil Kurumu ve İstanbul Üniversitesi nüshaları- (İnceleme-metin)
'Three manuscript of the story of Bey Böyrek' -versions of Egypt, İstanbul University and Turkish Language Institution- (Analysis-text)
NESLİHAN DELİCE
Doktora
Türkçe
2024
Halk Bilimi (Folklor)Ankara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM DİLEK