İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi'nde bulunan XI-XIV. yüzyıllara ait muhakkak ve reyhani hatlı mushafların hat sanatı bakımından tahlili
XI-XIV, which is located in the Istanbul Turkish And Islamic Works Museum. Analysis of the mushafs with the muhaqqaq and reyhani calligraphy belonging to the centuries in terms of calligraphy
- Tez No: 805094
- Danışmanlar: PROF. DR. FATİH ÖZKAFA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Sanat Tarihi, Religion, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 187
Özet
Hat sanatının gelişiminde en önemli dönemlerden birisi aklâm-ı sittenin ortaya çıkışı ve gelişmesidir. X. asrın sonları ve XI. asrın ilk yarısını kapsayan dönemde gelişen bu durum neticesinde çerçevesi belirlenmiş yazı stilleriyle birçok ürün ortaya konulmuştur. Hat sanatının en çok tezahür ettiği unsurlardan en önemlisi de Mushaf-ı Şerîf'lerdir. Aklâm-ı sitte dönemi ve sonrasına ait yazıların çerçevesinin daha net belirlenmesi amacıyla ele aldığımız bu çalışmamız, Mushaflar ekseninde XI-XIV. yüzyıllara ait muhakkak ve reyhanî hat çeşidi üzerine değerlendirme mahiyetindedir. Harf anatomisi, satır düzeni, sayfa yapısı ve motif şekilleri gibi birçok kıstasa dayanarak hazırlanan bu eser İstanbul Türk ve İslâm Eserleri Müzesi bünyesindeki Mushaflar üzerine yapılmıştır. Mushafların ait oldukları dönemin yazı anlayışının ve estetik uygulamalarının neler olduğu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Müze envanterine kayıtlı Mushafların sayıca fazla olması ve her yazı çeşidiyle Mushaf kaleme alınmış olması sebebiyle çalışmamız, dönemin en çok kullanılan muhakkak ve reyhanî hattıyla kayıtlanmıştır. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır; birinci bölümde yazı formunun daha anlaşılır hale getirilmesi ve temellendirilmesi için Arap yazısının menşeinden itibaren Abbasîler Dönemi'ne kadar olan tarihine kısaca değinilmiştir. Araştırmamızın esasını teşkil eden ikinci ve üçüncü bölümler ise Mushafların değerlendirilmesine hasredilmiştir. Her bir Mushaf, belirlenen ölçü ve kriterler aynı şekilde uygulanmak suretiyle değerlendirilmiştir. Araştırmamız sonucunda edinilen bulgular sonuç kısmında değerlendirilerek sıralanmıştır. Yazının çeşitlenmesiyle birlikte ilk muhakkak ve reyhanî yazı nüvelerinin ne gibi hususiyetler barındırdığının ve günümüzdeki gelişiminin hangi temeller üzerine bina edildiğinin anlaşılması açısından çalışmamızın Hat ve Mushaf Tarihi literatürüne katkı sağlayacağını umuyoruz.
Özet (Çeviri)
One of the most important periods in the development of the art of calligraphy is the emergence and development of“aklâm-ı sitte”. In the late 10th century and the first half of the 11th century, many products were presented with writing styles whose framework was determined as a result of this situation. The most important of the elements in which the art of calligraphy is most manifested is the Mushaf-ı Sharîf. This study, which we have addressed in order to determine the framework of the writings belonging to the period of“aklâm-ı sitte”and later, is an evaluation on the“muhaqqaqq”and“reyhânî”calligraphy types belonging to the 11th-14th centuries on the axis of Mushafs. Based on many criteria such as letter anatomy, line layout, page structure and motif shapes, this work was prepared on the Mushafs in the Istanbul Museum of Turkish and İslamic Art. It has been tried to reveal the understanding of writing and aesthetic practices of the period to which the Mushafs belong. Due to the large number of Mushafs registered in the museum inventory and the fact that Mushafs were written with every type of writing, our study was recorded with the most widely used“muhaqqaq”and“reyhânî”calligraphy of the period. The study consists of three parts; in the first part, the history of Arabic script from its origin to the Abbasid period is briefly mentioned in order to make the writing form more comprehensible and grounded. The second and third parts, which constitute the basis of our research, are devoted to the evaluation of the Mushafs. Each Mushaf was evaluated by applying the same criteria in the same way. The findings obtained as a result of our research are evaluated and listed in the conclusion. We hope that our study will contribute to the literature on the History of Calligraphy and Mushaf in terms of understanding the characteristics of the first“muhaqqaq”and“reyhânîc”writing nuclei with the diversification of writing and the foundations on which its current development is built.
Benzer Tezler
- Nakkaş Osman'ın minyatürlerinde figür ve renk anlayışı
The Vision of figure and colour in miniatures of muralist Osman
ABDURRAHMAN EREN
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
El SanatlarıYüzüncü Yıl ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ALİ DÜZGÜN
- İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi'ndeki Memlük eserleri ve Mısır'daki benzerleriyle karşılaştırılması
Comparison of Mamluk Works at the Museum of Turkish and Islamic Art in Istanbul and its counterparts in Egypt
LAMİAA MAHMOUD MOSTAFA ABDELKREEM
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Sanat Tarihiİstanbul ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. VESİLE BELGİN DEMİRSAR ARLI
- Türk ve İslam Eserleri Müzesi'nde bulunan Anadolu Selçuklu dönemi halılarının tasarım özellikleri ve restitüsyon çalışmaları
Design Features and Restitutions of The Carpets from Anatolian Seljuk Period in Turkish and Islamic Arts Museum
BAHADIR ÖZTÜRK
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2011
El SanatlarıDokuz Eylül ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. ELVAN ÖZKAVRUK ADANIR
- İstanbul TİEM'de bulunan Sultan I. Mahmud dönemine ait ferman ve beratların hat sanatı açısından değerlendirilmesi
The evaluation of the edicts and warrants in the Istanbul TIEM which are belong to the period of Sultan Mahmud the first in terms of calligraphy
MELİKE ÖZEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Sanat TarihiMarmara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATİH ÖZKAFA
- İslam maden sanatında Safevi dönemi aydınlatma araçları
Safavid period lightning tools in Islamic metalwork
ELİF ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Sanat TarihiKarabük ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LÜTFİYE GÖKTAŞ KAYA