Geri Dön

Son dönem Osmanlı düşüncesinde Mu'tezile algısı

Mu'tezile perception in last period Ottoman thought

  1. Tez No: 806628
  2. Yazar: MEHMET GÖKARAN
  3. Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MUHAMMET SAİT KAVŞUT
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Din, Religion
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2023
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Dicle Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 155

Özet

Osmanlı'nın son dönemlerinde, Avrupa'da yaşanan teknik ve bilimsel gelişmelere paralel olarak muhtelif dinî-felsefi akımlar boy göstermiştir. Mezkûr inkârcı akımlara kelâmî düşüncenin geleneksel bakış açısıyla cevap üretilememesi, büyük bir sorgulama ve yüzleşme ihtiyacını gündeme getirmiştir. Kelâm ilminin savunmacı kimliğine karşın, eldeki mevcut kaynakların yetersizliği ve akılcı bakış açısının ön plana çıkarılması ihtiyacı, yeni bir yol inşa etmenin gerekliliğini ortaya koymuştur. Nihayet bu arayış,“Yeni ilm-i kelâm”hareketinde vücut bulmuştur. Aklı önceleyen yapı ve kullanılan metotlar bakımından,“yenilik hareketi”ile“Mu'tezile”arasında benzeşen pek çok yönden söz etmek mümkündür. Nitekim son dönem Osmanlı müellifleri, Mu'tezile'ye karşı klasik eserlerde gördüğümüz ağır eleştiri ve ithamlar yerine, daha ılımlı bir tavır takınmışlardır. Bu bağlamda Mu'tezile mezhebinin akıl ve özgür iradeyi önceleyen fikirleri, modern inkârcı akımların İslâm karşıtı tenkitlerine cevap olarak kullanılmıştır. Oryantalist araştırmacıların Mu'tezilî düşünceyi teşvik edici söylemleri de bu gayretlerin itici unsurları arasında yer almıştır. Öte yandan Mu'tezile'nin toplum nezdindeki“görece”olumsuz imajı ise kimi âlimlerimizi özgürlük ve sorumluluk gibi problem alanlarında“Mâtürîdî”kisvesini kullanmaya sevk etmiştir. Anahtar Sözcükler Kelâm, Mu'tezile, Islah, Osmanlı, Yeni ilm-i kelâm

Özet (Çeviri)

In the last periods of the Ottoman Empire, various religious-philosophical movements emerged in parallel with the technical and scientific developments in Europe. The inability to produce answers to the aforementioned denialist movements with the traditional point of view of theological thought has brought up the need for a great questioning and confrontation. Despite the defensive identity of the science of Kalam, the inadequacy of the available resources and the need to bring a rational point of view to the fore revealed the necessity of building a new path. Finally, this quest was embodied in the“New Science of the Word”movement. It is possible to talk about many similarities between the“innovation movement”and“Mu'tazila”in terms of the priority of the mind and the methods used. As a matter of fact, late Ottoman authors have adopted a more moderate attitude against the Mu'tazila, instead of the heavy criticism and accusations we see in classical works. In this context, the ideas of the Mu'tazila sect prioritizing reason and free will were used as a response to the antiIslamic criticisms of modern denialist movements. The discourses of orientalist researchers encouraging Mu'tazilite thought were also among the driving elements of these efforts. On the other hand, the“relatively”negative image of Mu'tazila in the eyes of the society has led some of our scholars to use the guise of“Maturidi”in problem areas such as freedom and responsibility. Keywords Kalam, Mu'tazila, Improvement, Ottoman, New Science of Kelâm

Benzer Tezler

  1. Cumhuriyet dönemi din-bilgi-inanç anlayışı Diyanet İşleri Başkanlığı ve Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi yayınları örneği (1924-1964)

    The conception of religion-knowledge-belief in the republican era the example of Presidency of Religious Affairs and Ankara University Faculty of Divinity Press (1924-1964)

    ABDURRAHMAN ATALAY

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    DinAtatürk Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. SİNAN ÖGE

  2. İlk dönem itikadi ve siyasi mezheplerin insan fiileri ve ihtiyar anlayışı: Mar'aşî'nin Risâle-i Münciye örneği

    The understanding of human actions and choice in the early period faith and political madhhabs: Risalatu'l-Munjiyya example by Marashi

    MUSTAFA KESKİN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    Dinİstanbul Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEHMET DALKILIÇ

  3. Kuvvetler ayrılığı gölgesinde demokrasi yanılsaması

    Democracy illusion in the shadow of the separation of powers

    EZGİ ÇALDIRAN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    HukukGalatasaray Üniversitesi

    Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. BİRDEN GÜNGÖREN BULGAN

  4. Tanzimattan Cumhuriyet'e Türkiye'de aydınlar ve aydın sosyolojisi

    Başlık çevirisi yok

    İHSAN KESER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1986

    SosyolojiCumhuriyet Üniversitesi

    Sosyoloji Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. HALİL ÇİVİ

  5. Ahmed Hüsâmeddin Dağıstanî'nin hayatı, eserleri ve tasavvufî görüşleri

    Ahmed Hüsâmeddi̇n Dağıstanî's li̇fe, works and sufi̇c vi̇ews

    HARUN ALKAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    DinHitit Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HALİL İBRAHİM ŞİMŞEK