İlk dönem itikadi ve siyasi mezheplerin insan fiileri ve ihtiyar anlayışı: Mar'aşî'nin Risâle-i Münciye örneği
The understanding of human actions and choice in the early period faith and political madhhabs: Risalatu'l-Munjiyya example by Marashi
- Tez No: 736171
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET DALKILIÇ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Tarih, Religion, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Mezhepleri Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 298
Özet
İnsan fiilleri üzerinde ihtiyarın etkisi ya da kulun kudret ve iradesi meselesi, kelamî düşüncenin ortaya çıktığı ilk dönemden itibaren tartışılagelen ve anlaşılması müşkil konulardan biridir. İnsanın fiilleri üzerinde, kulların bizzat kendisinin mi yoksa Allah Teâlâ'nın mı müessir olduğu yahut her ikisinin de etki ve tesirinin bulunup bulunmadığı, varsa Allah Teâlâ'nın ve kulların etki ve tesirinin ne ölçüde ve ne şekilde olduğu, bunun sonucunda kullardan hasıl olan fiil ve davranışların sorumluluğunun kime ait olduğu konusundaki tartışmalar tarih boyunca İslâm alimlerinin zihnini meşgul eden hususların başında gelmektedir. Günümüzde dahi önemini muhafaza eden mesele kuşkusuz onsekizinci yüzyılda yaşamış olan Osmanlı alimi Ahmed el-Mar'aşî'nin yaşadığı dönemin de tartışılan konuları arasında bulunmaktadır. Esasen her bir alim yaşadığı çağın şahidi olduğu için çağı okumak, onun yazdıkları ve yaptıkları ile mümkün olabilmektedir. Bu çerçevede Ahmed el-Mar'aşî de Osmanlının gerileme devri olan onsekizinci asrın sorunlarına tanıklık etmektedir. Mar'aşî'nin cebr ve ihtiyar gibi insanlık tarihine mal olmuş ve İslâm tarihinde büyük sorun ve travmalara neden olmuş iki kavramı mezhepler ve zihniyetler üzerinden gündeme taşıması da oldukça manidardır. Cebr düşüncesinin sadece dini alanda değil dünya görüşü bağlamında da etkisi yadsınamaz. Rısaletü'l-Münciye'yi atalet ve tembelliği yenerek gerileme dönemine son verme amacıyla yapılan bir çalışma olarak görmek mümkündür. Kulların fiilleri konusunda iki zıt fikre sahip olan Cebriyye ile Mu'tezîle'nin görüşlerinin isabetli olmadığını ileri süren Mar'aşî, meseleyi Ehl-i Sünnetin ve Mâtürîdiyye'nin bakış açısıyla izah etmeye ve ihtiyari fiillerde ihtiyarın etkisinin bulunduğunu akli ve nakli delillerle ispata çalışmaktadır. Bu çalışmada, Ahmed el-Mar'aşî'nin er-Risaletü'l-Münciye min vesveseti'l-mu'tezile ve'l-cebriyye (Risale-i Münciye) adlı eseri esas alınmış ve insan fiilleri ile ilgili meselelerin nasıl tartışıldığı incelenerek Mar'aşî'nin konuyla ilgili görüşlerinin ilim dünyasına tanıtılması amaçlanmıştır.
Özet (Çeviri)
The effect of ikhtiyar (choice) on human actions or the power and will of the subject has been one of the most controversial and difficult to grasp topics since the rise of the Kalami thought. Whether the servants themselves have or Allah (swt) has an effect on the actions of men, or whether they both have an effect and influence, if there is, to what extent and in what forms the influence of Allah (swt) and his servants are, who is responsible for the behaviours of the servants as a result are all debates that have primarily occupied the minds of Islamic scholars throughout history. Issues such as human actions, freedom, destiny and compulsion, besides being religious issues, are also directly related to social life, management and production. The issue, which maintains its importance even today, is undoubtedly among the topics discussed in the period of the Ottoman scholar Ahmad al-Marashi, who lived in the eighteenth century. In fact, since every scholar is a witness of the age in which he lived, it is possible to understand the age, with what he wrote and did. In this context, Ahmad al-Marashi witnesses the problems of the eighteenth century, the period of decline of the Ottoman Empire. It is also very meaningful that Marashi brought up two concepts such as compulsion and choice, which stand in the history of humanity, and, which caused great problems and traumas in the history of Islam to the agenda, through madhhabs and mentalities. The influence of the thought of compulsion is undeniable not only in the religious field but also in the context of worldview. It is possible to see er-Risalat al-Munjiya as a work done to overcome inertia and laziness and end the period of decline. Marashi, who argues that the views of Jabriyya and Mu'tazila, who have two opposing views on the actions of the servants, are not correct, tries to explain the issue from the perspective of Ahl al-Sunnah and Maturidiyya and to prove that the choice affects choosing acts with rational (aql) and transmitted (naql) evidence. In this study, Ahmad al-Marash's work named al-Risâlat al-Munjiya min vasvasat al-Mu`tazila wa al-Jabriyyah (Risâla-i Munjiyah) was taken as a basis and examined how the issues related to human actions were discussed. It is aimed to introduce Marashi's views on the subject to the world of science.
Benzer Tezler
- Harici zihniyetin itikadi zemini ve günümüzde bu zihniyeti sürdüren akımların analizi
The reli̇gi̇on fundamental of khari̇ji̇sm and analysi̇s of these movements today
MUSTAFA HALİL ÖZER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinGümüşhane ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BERAT SARIKAYA
- Erken dönem Abbasîlerde mezhep-iktidar ilişkileri
Madhab-power relations in early period Abbasis
FATİH SANCILI
Doktora
Türkçe
2021
DinSivas Cumhuriyet ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ AVCU
- Selçuklular Döneminde Bağdâd'da mezhep mücadeleleri (1055-1152)
Sectarian struggles in Baghdad during Seljuks Period (1055-1152)
SUAT KAYMAK
Doktora
Türkçe
2022
TarihMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYDIN USTA
- Nûreddîn es-Sâbûnî'nin imâmet anlayışı ve ilk dönem siyâsî olayları değerlendirişi
Nuraddin es-Sabuni's understanding of imamate and his evaluation of first period political events
SEYYİD MUHAMMED YAVUZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinHarran ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA EKİNCİ
- Zeydiyye fırkası ve tekfir
Sect of Zaidiyya and takfir
HALENUR DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinYalova ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. HASAN GÜMÜŞOĞLU