Psikolojik kontrol, bağımsızlık desteği ve özerk irade desteği arasındaki ilişkinin kendini belirleme kuramı kapsamında kümeleme analizi ile incelenmesi
The investigation of the relationship psychological control, promotion of independence and promotion of volitional functioning with cluster analysis on basis of self-determination theory
- Tez No: 807567
- Danışmanlar: DOÇ. DR. YELİZ KINDAP TEPE
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Psikolojik kontrol, Bağımsızlık desteği, Özerk irade desteği, Kendini belirleme kuramı, Beliren yetişkinlik, Psychological control, Promotion of independence, Promotion of volitional functioning, Self-determination theory, Emerging adulthood
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 111
Özet
Kendini Belirleme Kuramı bağlamında ele alınan ebeveynlik uygulamalarının ergenlerin gelişimsel sonuçları üzerindeki etkisi sıklıkla incelenmekle birlikte, beliren yetişkinlik döneminde ebeveynlik uygulamalarının etkisinin sınırlı sayıda araştırmada incelendiği gözlenmektedir. Araştırmada psikolojik kontrol, bağımsızlık desteği ve özerk irade desteği uygulamalarının birbirleri arasındaki ilişkiler kendini belirleme kuramı kapsamında kümeleme analizi ile incelenmektedir. Veri toplama araçları olarak“Psikolojik Kontrol Ölçeği”,“Bağımsızlık Desteği Ölçeği”,“Özerk İrade Desteği Ölçeği”,“Temel Psikolojik İhtiyaçlarının Tatmini Ölçeği”,“Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği”ve“UCLA Yalnızlık Ölçeği”kullanılmıştır. Ayrıca“Bağımsızlık Desteği Ölçeği'nin”psikometrik özellikleri incelenmiştir. Araştırmaya yaşları 18-25 arasında olan 392 üniversite öğrencisi katılmıştır. Ebeveynden algılanan psikolojik kontrol, bağımsızlık desteği ve özerk irade desteği olmak üzere üç ebeveynlik boyutunda yapılan kümeleme analizi sonucunda her iki ebeveyn için de“İstemli Bağımsızlık”ve“Bağımlılığı Kontrol Etme”olmak üzere iki küme tespit edilmiştir. İstemli Bağımsızlık kümesinde algılanan özerk irade desteği arttıkça bağımsızlık desteğinin arttığı ve psikolojik kontrolün azaldığı görülmüştür. Bağımlılığı Kontrol Etme kümesinde ise algılanan özerk irade desteği azaldıkça bağımsızlık desteğinin azaldığı ve psikolojik kontrolün arttığı tespit edilmiştir. Ebeveynden algılanan bağımsızlık desteği ve özerk irade desteği ile ters kodlanmış psikolojik kontrol olmak üzere iki ebeveynlik boyutunda yapılan analizler de her iki ebeveyn için aynı küme sonucunu göstermektedir. Bu sonuçlar ülkemizde bağımsızlık desteği ve özerk irade desteği uygulamaları arasında ayrım yapılamadığını ve özerk irade desteği ile psikolojik kontrolün karşıt ebeveynlik uygulamaları olduğu kanıtlanmaktadır. İstemli Bağımsızlık kümesindeki bireylerin yüksek benlik saygısı ile temel ihtiyaçlar tatmini ve düşük yalnızlığa; Bağımlılığı Kontrol Etme kümesindeki bireylerin düşük benlik saygısı ile temel ihtiyaçlar tatmini ve yüksek yalnızlığa sahip olduğu görülmüştür. Kümeler uyum açısından karşılaştırıldığında İstemli Bağımsızlık kümesindeki katılımcıların Bağımlılığı Kontrol Etme kümesindeki katılımcılara göre uyum düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmüştür. Sonuç olarak beliren yetişkinlik dönemindeki gençlerin uyum düzeylerini ilerletebilmek adına özerk irade desteği ve bağımsızlık desteği ebeveynlik uygulamalarını artırıcı; buna karşı psikolojik kontrol uygulamalarını azaltıcı ebeveynlik programlarının oluşturulmasının yararlı olacağı düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
It has been observed that alongside the effect parenting practices on the progressional results of adolesence reviewed frequently in context of self-determination theory and the effect of parenting practices in the emerging adulthood are examined in a limited scale. In the research, the relationship between psychological control, promotion of independence and promotion of volitional functioning are examined with cluster analysis on basis of self-determination theory. Data were collected by using the“Psychological Control Scale”,“Promotion of Independence Scale”,“Promotion of Volitional Functioning Scale”,“Basic Psychological Need Satisfaction Scales”,“Rosenberg Self Esteem Scale”,“UCLA Loneliness Scale”. In addition, the psychometric properties of the“Promotion of Independence Scale”were examined. 392 university students aged between 18-25 participated in the study. As a result of the cluster analysis performed in three parenting dimensions, that are perceived as psychological control, promotion of independence and promotion of volitional functioning, two clusters were determined for both parents as“Volitional Independence”and“Controlling Dependence”. It was observed that as the perceived promotion of volitional functioning increased in the Volitional Independence cluster, the promotion of independence increased and the psychological control decreased. It has been seen that in the Controlling Dependence cluster, as the perceived promotion of volitional functioning decreased, the promotion of independence decreased and the psychological control increased. The analyses carried out in two parenting dimensions, which are perceived promotion of independence, promotion of volitional functioning and reverse coded psychological control, show the same cluster result for both parents. These results prove that it is unfeasible to make distinction between promotion of independence and promotion of volitional functioning practices in our country and that promotion of volitional functioning and psychological control are opposing parenting practices. It was observed that individuals in the Volitional Independence cluster have high self-esteem, high basic needs satisfaction and low loneliness and individuals in the Controlling Dependence cluster have low self-esteem, low basic need satisfaction and high loneliness. When the clusters were compared in terms of adjustment, it was seen that the participants in the Volitional Independence cluster had higher levels of adjustment than the participants in the Controlling Dependence cluster. As a result it is thought to be beneficial both to create parenting programs that increase promotion of independence and promotion of volitional functioning in order to improve the adjustment level in emerging adulthood, and to create parenting programs that reduce psychological control practices.
Benzer Tezler
- On thin ice: Understanding parental psychological control in Turkish and Pakistani individuals mediating role of needs satisfaction across cultures
Taşan son damla: Türk ve Pakistanlı genç yetişkinlerin ebeveyn psikolojik kontrolüne yaklaşımları psikolojik ihtiyaç tatmininin kültürlerarası aracılık rolü
ÖZGE CAN PEDERSEN
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Psikolojiİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ROBERT IAN BOWERS
DR. ÖĞR. ÜYESİ ATHANASIOS MOURATIDIS
- Madde bağımlılarının rehabilitasyonunda eylem araştırma temelli aile yaşam becerileri programının etkililiği
The effectiveness of the family life skills program based action research on the rehabilitation of substance addictions
ENVER ULAŞ
- Bireysel ve sosyal faktörlerin madde bağımlılığı şiddeti üzerindeki yordayıcı etkilerinin karşılaştırılması
Comparison of predictor effects of individual and social factors on severi̇ty of drug addiction
SELÇUK ŞEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Psikiyatriİstanbul Arel ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMET SAPANCI
- Bir üniversite hastanesinde akneli ergenlerin benlik saygılarının, öfke düzeylerinin, arkadaş bağlılıklarının değerlendirilmesi; olgu kontrol çalışması
The evaluation of quality of life, self esteem, peer relationship and anger levels in adolescents with acne at University hospital; a case control study
ÖZDEN KUM
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2013
PsikiyatriSüleyman Demirel ÜniversitesiÇocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. EVRİM AKTEPE
YRD. DOÇ. DR. İjlal ERTURAN
- Genelci sosyal hizmet yaklaşımı ve çevresi içinde birey bağlamında intihar araştırması: Elâzığ örneği
Suicide in the context of generalist social work approach and its environment: The case of Elâzığ
BERRA CANSIZ KÖSESOY