Hārezmli Hāfız Divanı'nın kavram sözlüğü
Hāfız from Harezm's Divan of the conceptual dictionary
- Tez No: 809265
- Danışmanlar: DOÇ. DR. YILMAZ AKDEMİR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Hārezmli Hāfız, divan, kavramsal sözlük, Çağatay Türkçesi, Hārezmli Hāfız, divan, conceptual dictionary, Chagatay Turkish
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Siirt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 208
Özet
Sözlükler dil zenginliğini ve kültürel bağları göstermesi açıcından önemli bir yere sahiptir. Sözlük sınıflandırmalarında klasik düzenden farklı şekilde hazırlanan ve ilişkilendirilen başlıkların esas alındığı kavramsal sözlükler de mevcuttur. Bunlar; dönemin dili, kültürü, yaşayışı ve toplumla alakalı birçok unsurunu barındırması bakımından özel bir yere sahiptir. Hārezmli Hāfız'ın bilinen tek eseri Divan'dır. Divan'ın kavramsal sözlük şeklinde hazırlanması döneme ışık tutabilmesi açısından faydalı görülmüştür. Hārezmli Hāfız Divan'ı, hacimli ve zengin kelime sayısıyla 15. yüzyıl Çağatay Türkçesiyle alakalı kaynaklık edebilecek bir eserdir. Hakkında sınırlı sayıda çalışma bulunan dönemin aydınlatılması ve alanyazına katkıda bulunulması amacıyla Recep Toparlı'nın Hārezmli Hāfız Divan'ı adlı çalışması baz alınmış ve bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Hazırlanan dizin, isim ve isim soylu sözcükleri kapsayacak şekilde düzenlendikten sonra kelimelerin anlamları derlenerek tasnif edilmesi yoluna gidilmiştir. Yapılan ana başlık ve ilişkili alt başlık içeriklerine yerleştirilen kelimelerden kavramsal sözlük elde edilmiştir. Oluşturulan kavramsal sözlüğün otuz ana başlık ve gerekli görülen alt başlıklar ekseninde meydana getirilmesi eserin zenginliğini göstermiştir. En yoğun başlık insan ve insan ilişkilerine dayanan kısımları kapsayan bölümdür. Sevgiliye ve topluma dönük bir sanat anlayışı olan şairin kıyaslama ve ölçü belirten kelimeleri yoğun kullandığı anlaşılmıştır. Sevgili anlamına gelen çokça kelimenin kullanmış olması eserin belirgin özelliklerindendir. Ayrıca sözlükte dinî öğeler ve özel isimlerin sıklığı da göze çarpar. Yapılan çalışma Hārezmli Hāfız'ın Divan'ını ele alan ilk kavramsal sözlük olma özelliği taşımaktadır. Çalışmamızın dönemin edebiyat, siyaset, gastronomi, yargı, tıp, botanik gibi birçok alanı hakkında verilerin ortaya koyulmasına aracılık edeceği ve diğer çalışmalara yön vereceği düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
Dictionaries have an important place in terms of showing language richness and cultural ties. There are also conceptual dictionaries based on the titles that are prepared and associated differently from the classical order in dictionary classifications. These; It has a special place in terms of containing many elements related to the language, culture, life and society of the period. The only known work of Hārezmli Hāfız is Divan. The preparation of the Divan in the form of a conceptual dictionary has been found useful in terms of shedding light on the period. Hārezmli Hāfız Divan is a work that can be a source for 15th century Chagatay Turkish with its voluminous and rich word count. In order to illuminate the period about which there are limited studies and to contribute to the literature, the study of Recep Toparlı's Hārezmli Hāfız Divan was taken as a basis and transferred to the computer environment. After the index was arranged to include nouns and nouns, the meanings of the words were compiled and classified. A conceptual dictionary was obtained from the words placed in the main title and related sub-title contents. The creation of the conceptual dictionary on the axis of thirty main titles and necessary sub-titles showed the richness of the work. The most intense topic is the section that covers the parts based on human and human relations. It has been understood that the poet, who has a lover and social understanding of art, uses words that indicate comparison and measure intensively. The use of many words meaning beloved is one of the distinctive features of the work. In addition, the frequency of religious items and proper names in the dictionary is also striking. The study has the feature of being the first conceptual dictionary that deals with the Divan of Hārezmli Hāfız. It is thought that our study will mediate the revealing of data on many fields of the period such as literature, politics, gastronomy, judiciary, medicine and botany and will guide other studies.
Benzer Tezler
- Seyyid Kasımî'nin destanlarının metin, aktarım ve dil incelemesi (Ses ve şekil bilgisi)
Seyyid Kasımî's legends, texts, transfers and language surveys
ÜMİT EKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
Türk Dili ve EdebiyatıÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. YUSUF AVCI
- Harezmli emirler ve Türkiye Selçuklu Devleti'ndeki faaliyetleri
Emirs from harezm and the activities of emir in Turkey Seljuk State
ÖZLEM YAŞAR
- Kemâleddîn Hüseyin Harezmî'nin Çağatay Türkçesiyle Kasîde-i Bürde şerhi(İnceleme, metin, çeviri, gramatikal dizin)
Başlık çevirisi yok
YILMAZ AKDEMİR
Doktora
Türkçe
2015
DilbilimDicle ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. FARUK GÖKÇE
- Yedinci haçlı seferi
The seventh crusade
KÜBRA GÜL ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinHitit Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET AZİMLİ
- Özbekistan Harezm bölgesi ritüellerinin kadın icracıları: Halfeler
Female performers of the rituals in the Khwarazm region of Uzbekistan: Halfes
ESRA ÇAM
Doktora
Türkçe
2023
Halk Bilimi (Folklor)Ege ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİMCAN İNAYET