Monarşiden devrime İran-ABD ilişkilerinin bağımlılık kuramı perspektifinden analizi
Analysis of Iran-US relations from monarchy to revolution from the perspective of dependency theory
- Tez No: 815861
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ HULUSİ EKBER KAYA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Uluslararası İlişkiler, International Relations
- Anahtar Kelimeler: Bağımlılık Teorisi, Merkez-Çevre Teoremi, İran, Amerika, Dış Politika, Dependency Theory, Center-Periphery Theory, Iran, United State, Foreign Policy
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Trakya Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 188
Özet
İran-Amerika Birleşik Devletleri ilişkisi günümüze kadar uzanan inişli çıkışlı bir ilişkinin ürünü olmaktadır. Bu doğrultuda iki ülke birbirlerinin siyasi tarihi başta olmak üzere birçok alanında etkili olmuştur. İki ülke arasındaki ilişkiler çeşitli alanlarda farklı perspektifler kullanılarak araştırmacılar ve akademisyenler tarafından ele alınmıştır. İran ve Amerika arasındaki ilişkilerin kökeni 18. yüzyıla dayanmasına rağmen ilişkilerin çıplak gözle görünür hale gelmesi İkinci Dünya Savaşı sonrasına dayanmaktadır. Muhammed Rıza Şah döneminde başlayan İran-ABD dostane ilişkisi aynı yüzyılda yaşanan 1979 İran İslam Devrimi ile tamamen farklı bir kutba evirilmiştir. Amerika, Şah dönemi boyunca iç ve dış politikada Şah'ın güvendiği bir devlet olurken Şah da Amerika için bölge içerisinde en sadık müttefik lider olarak yerini almıştır. Bu durum başta İran içerisinde olmak üzere birçok grup ve bireyi derinden rahatsız etmeye başlamıştır. Şah'ın Amerika ile kurduğu ilişkiye karşı ülke içerisinde ve bölge içerisinde çeşitli eleştiriler yöneltilmiştir. Şah'ın Amerika ve onun kapitalist sistemine olan bağımlılığı ülke içerisinde çeşitli eylemlere neden olmuş ve bu eylemler sonucunda toplumun farklı sınıflarına ve ideolojilerine sahip bireyleri çatısı altında toplayan İran İslam Devrimi gerçekleşmiştir. Devrim sonrasında ise Humeyni önderliğinde en keskin dönüşüme sahip alan Amerika ile olan ilişkiler alanı olmuştur. Bu doğrultuda birbirine tamamen zıt karakterlere ve politik görüşe sahip olan Muhammed Rıza Şah ve Ayetullah Humeyni döneminde Amerika ile geliştirilen ilişkiler de zıt karaktere sahip olmuştur. İki ülke arasında 1979 Devrimi ile yaşanan ve günümüze kadar devam eden değişimin altında yatan sebepler de önem arz eder konuma gelmiştir. Ele alınan çalışmada ise İran-ABD ilişkisi bağımlılık teorisi kapsamında incelenmiş ve bağımlılık teorisinin öne sürmüş olduğu merkez-çevre ülke argümanları kapsamında merkez-yanlısı ve merkez-karşıtı dış politika olgusu çerçevesinde ele alınmıştır. İlgili argüman kapsamında Amerika merkez ülke konumuna yerleştirilirken İran çevre ülke konumuna yerleştirilmiştir. Çalışma içerisinde iki ülke arasındaki ilişkide İran başat aktör olarak ele alınmış ve İran'ın Muhammed Rıza Şah ve Humeyni dönemi boyunca Amerika ile olan ilişkisini etkileyen faktörler bağımlılık teorisi kapsamında ele alınmıştır.
Özet (Çeviri)
The Iran-US relationship is the product of a relationship with ups and downs that has lasted until today. In this direction, the two countries have been influential in many areas, especially in the political history of each other. The relations between the two countries have been discussed by researchers and academics using different perspectives in various fields. Although the origins of relations between Iran and America date back to the 18th century, it was after the Second World War that relations became visible to the naked eye. The friendly relations between Iran and the USA, which started during the reign of Mohammed Reza Shah, evolved into a completely different pole with the 1979 Iranian Islamic Revolution in the same century. While America was a state trusted by the Shah in domestic and foreign policy during the Shah period, the Shah took his place as the most loyal ally leader for America in the region. This situation has started to deeply disturb many groups and individuals, especially within the country. Various criticisms have been directed against the Shah's relationship with America within Iran and within the region. The Shah's dependence on America and its capitalist system caused to various actions within the country, and as a result of these actions, the Islamic Revolution of Iran, which gathered individuals with different classes and ideologies of society under its roof, took place. After the revolution, under the leadership of Khomeini, the area with the sharpest transformation was the area of relations with America. In this direction, the relations developed with America during the reigns of Mohammad Reza Shah and Ayatollah Khomeini, who had completely opposite characters and political views, also had the opposite character. The reasons underlying the change between the two countries with the 1979 Revolution and continuing until today have also become important. In the study under consideration, the Iran-US relationship was examined within the scope of the dependency theory and within the scope of the core-periphery country arguments put forward by the dependency theory, it was handled within the framework of the pro-core / anti-core foreign policy phenomenon. Within the scope of the related argument, while the USA was placed in the position of the central country, Iran was placed in the position of the peripheral country. In the study, Iran was considered as the main actor in the relationship between the two countries and the factors affecting Iran's relationship with the United States during the period of Mohammad Reza Shah and Khomeini were discussed within the scope of dependency theory.
Benzer Tezler
- Irak'ta İngiliz manda ve ABD işgal idarelerinin devlet kurma yöntemlerinin mukayesesi
Comparison of the state building methods of the British mandate and the US occupation administrations in Iraq
HUSSEIN ABBAS ALI MOHAMMED ASLAN
Doktora
Türkçe
2024
TarihFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEKERİYA KURŞUN
- From revolution to reform: The Iranian state left intacted
Devrimden reforma: Değişmeden kalan İran devlet yapısı
SEÇKİN KOÇ
Doktora
İngilizce
2015
Siyasal BilimlerDokuz Eylül ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ ŞEVKET OVALI
- Ortadoğu'da sivil itaatsizlik hareketleri: 1979 İran İslam Devrimi örneği
Civil disobedience actions in Middle East: Case of 1979 Iranian Islamic Revolution
ASYA ONUTÇU
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
HukukMarmara ÜniversitesiOrtadoğu Ülkeleri Hukuk Sistemleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ERDOĞAN
- Devrim sonrası İran'da sinema endüstrisi
Cinema industry after Iran revolution
FATMA BERBER
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
EkonomiMarmara ÜniversitesiOrtadoğu İktisadı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SUAT YAVUZ
- Siyasî ve toplumsal değişimler doğrultusunda İran'da din adamlarının rolü ve etkisi(1925-1979)
The role and influence of the clergy vis-a-vis political and social changes in Iran (1925-1979)
NURBANU BULGUR
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Siyasal BilimlerSakarya ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AYŞE SOSAR