Tanbur icrasında kullanılan mızrabın fiziksel özelliklerinin, vuruş açılarının ve vuruş bölgelerinin akustik açıdan incelenmesi
Acoustic analysis of the physical characteristics of the plectrum, stroke angles and playing regions in tanbur performance
- Tez No: 816305
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ EMİR DEĞİRMENLİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Müziği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 112
Özet
Tanbur, Türk mûsikîsinde gerek icrası gerekse makam özelliklerinin ortaya konması açısından en önemli çalgılardan biri olarak kabul edilmektedir. Çalgının bu geleneksel yapısıyla birlikte icra sürecinde kullanılan mızrabın da geleneksel olarak bağdan yapıldığı görülmektedir. Bu çalışmada, tanburun ses oluşum sürecinde mızrap ve sağ el kullanımının tınısal özelliklere etkisinin ayrıntılı bir şekilde incelenmiş, bağa mızraba alternatif malzemelerin kullanımı hakkında kapsamlı bir araştırma yürütülmüştür. Bu çerçevede tezde, mızrap ve icracının sağ el pozisyonunun tını üzerindeki etkisinin neler olduğu araştırma sorusuna cevap aranmıştır. Bunun için ilk olarak insan etkisi ortadan kaldırılarak, mızrap vuruş açısı, şekli, geometrisi ve materyali değişebilen ve bu değişimden sonra standart şekilde vuruş yapabilen bir mekanizma geliştirilmiştir. Farklı mızraplar, farklı kalınlıklar, açılar, mızraba uygulanan polisaj ve vuruş yerlerinin tınısal etkisi üzerinde durulmuştur. Bu analizler, ses yayınım analizi temelinde Fast Fourier Transform (FFT) ve 1/3 oktav bandı analizi gibi tekniklerle gerçekleştirilmiştir. Tanburun sesini ve tınısını belirleyen faktörlerden farklı materyaller incelendiğinde; kemik ve mikartanın bağa mızraba göre daha yüzsek düzeyde grafik eğrisi, katalin ve galalit malzemelerin ise daha düşük bir grafik eğrisi oluşturduğu görülmüştür. Ayrıca mızrabın üretiminde son aşama olan polisaj uygulamasının, tüm mızraplarda düşük bir grafik eğrisi oluşturduğu, kalınlığın ise anlamlı bir ilişki göstermediği görülmüştür. Ayrıca sağ el pozisyonunun 90 dereceden giderek azaltılan vuruş açısındaki her bir değişimin tüm grafik eğrilerinde yükselmeye sebep olduğu gözlemlenmiştir. Farklı vuruş yerlerinde ise eşiğe yaklaştıkça yüksek, uzaklaştıkça düşük grafik eğrilerinin elde edildiği görülmüştür. Bütün bu analizler ve incelemeler ışığında daha geniş ve somut bir bilgi tabanı oluşturulması hedefiyle icracıların istenen tonu elde etmek için hangi sağ el pozisyonunu tutmaları gerektiği, mızrap üretimi sırasında hangi değişikliklerin nasıl sonuçlar doğuracağı ortaya konmuştur. Sonuç olarak, tanburdan bağa benzeri bir sesin elde edilmesinde, bağa yerine farklı materyal kullanımının mümkün olacağı ancak mızrapların üretim süreçleri ve icrasında bir takım değişkenleri göz önüne alınması gerektiği görülmüştür. Çalışmadan elde edilen sonuçların, Tanbur'un ses oluşum süreçlerinin ve akustik özelliklerinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayacağı ve Türk Müziği alanında daha kapsamlı bilimsel çalışmalara kaynak teşkil etmesi açısından önemli olacağı düşünülmektedir. Ayrıca, bu çalışmadan elde edilen bulgular, alternatif mızrap malzemelerin geliştirilmesine yönelik yeni yaklaşımların uygulanmasını teşvik etmektedir. Bu yeni materyallerin kullanımı, nesli tükenme tehlikesi altındaki Karetta Karetta kaplumbağalarının korunmasına önemli bir katkı sağlayabilecek ve aynı zamanda erişimi zor olan bağa mızraplar için alternatif bir seçenek sunabilecektir.
Özet (Çeviri)
The tanbur, considered one of the most significant instruments in Turkish music, both in terms of performance and the revelation of modal characteristics, is traditionally played with a plectrum made from tortoiseshell. This study provides a comprehensive investigation into the use of alternative materials for the plectrum (mızrap) in the sound generation process of the tanbur, focusing in detail on the impact of the plectrum and the right hand position of the performer on the timbral characteristics of the instrument. The main research question addressed in this thesis is the nature of the effect of the plectrum and the performer's right hand position on the timbre. To answer this, a mechanism was first developed that could standardise plectrum strokes, removing human variability, and that could change the angle, shape, geometry, and material of the plectrum. Various plectra of different thicknesses, angles, and polish applications, and their impact on the timbre of the instrument were explored. These analyses were performed using sound radition analysis techniques such as Fast Fourier Transform (FFT) and 1/3 octave band analysis. When different materials were examined as factors determining the sound and timbre of the tanbur, it was observed that bone and micarta produced a higher graph curve compared to tortoiseshell plectra, while catalin and galalith produced a lower curve. It was also found that the final polish application in the production of the plectrum resulted in a lower graph curve for all plectra, and that thickness did not have a significant correlation. Additionally, each incremental change in right hand position, reducing the stroke angle from 90 degrees, caused an increase in all graph curves. It was also observed that as the strike locations moved closer to the bridge, higher graph curves were obtained, and as they moved away, lower curves were obtained. In light of these analyses and examinations, with the goal of creating a broader and more concrete knowledge base, this study clarifies which right hand positions the performers need to maintain to achieve the desired tone, and what consequences certain modifications will have during plectrum production. In conclusion, it was found that obtaining a sound similar to tortoiseshell from the tanbur by using different materials is possible, however certain variables must be considered during the production process and performance of the plectra. The findings of this study are expected to contribute to a better understanding of the sound generation processes and acoustic characteristics of the tanbur, and are of significant importance for encouraging more comprehensive and scientific research in the field of Turkish music. Additionally, these findings promote the implementation of new approaches to the development of alternative plectrum materials. The use of these new materials could make a significant contribution to the conservation of the endangered loggerhead sea turtles, and also provide an alternative option to the hard-to-access tortoiseshell plectra.
Benzer Tezler
- Ud'da geleneksel icra tekniğinin eğitimi üzerine bir çalışma
A Study on teaching traditional performance techniques in 'ud'
ELİF SENEM GÖRÇİZ
- Türk mûsikîsi icralarında nağme ve perde ilişkisi: Tanburi Cemil örneği
The relationship between melodic pattern and perde in Turkish music performances: Example of Tanburi Cemil
NURULLAH KANIK
Doktora
Türkçe
2024
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİLGÜN DOĞRUSÖZ DİŞİAÇIK
- Uzun sap bağlama ve tanburun organolojik ve icra özellikleri açısından karşılaştırılması
The comparison of long neck bağlama and tanbur in terms of structural and performance characteristics
EMİRHAN GÜLER
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
MüzikAtatürk ÜniversitesiMüzik Bilimleri Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. YILMAZ KAHYAOĞLU
- Nevres Bey'in ud taksimlerinin analizi ve ud eğitimine yönelik alıştırmaların oluşturulması
An Analysis of Nevres Bek's oud improvisations and the formation of excercise concerning oud training
MEHMET GÖNÜL
Doktora
Türkçe
2010
MüzikSelçuk ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLÇİN YAHYA KAÇAR