Mehmed Emin Üsküdârî'nin 'Şerhu Mebhasi'l-İlm min Şerhi'l-Akâid' isimli risalesinin tahkik, tercüme ve tahlili
The critical edition, translation and analysis of Sharḥ Mabhath al-ʿIlm min Sharḥ al-ʿAqāʾid by Mehmed Emīn al-Uskudārī
- Tez No: 822364
- Danışmanlar: PROF. DR. HİKMET YAMAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Felsefe, Religion, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Felsefesi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 178
Özet
Mehmed Emin Üsküdârî (ö. 1149/1736) başta kelam, felsefe, mantık ve dil ilimleri olmak üzere İslâmî ilimlerin neredeyse bütün alanlarında pek çok eser kaleme almış velûd bir alimdir. Müstakil eser telifinden ziyade İslâmî ilimler geleneğinin kurucu metinleri üzerine şerhler yazan Üsküdârî, çeşitli ilim dallarındaki ilmî tartışmaların 18. yüzyıl Osmanlı düşüncesindeki izini sürmek için elverişli bir isimdir. Celâleddin Devvânî'nin (ö. 908/1502) Şerhu'l-Akâid adlı eserinde ilâhî sıfatlara ayrılan bölümlerden biri olan ilâhi ilim (ilm-i ilâhî) bahsi Üsküdârî'nin şerhine konu olmuştur. Felsefe, kelam ve tasavvuf geleneklerini bir arada yorumlama teşebbüsündeki Devvânî Şerhu'l-Akâid'inde Allah Teala'nın ilim sıfatı hakkında önemli bir polemik geliştirir. Filozofların ilm-i ilâhî bahsindeki görüşlerini üçe ayıran Devvânî, Nasîrüddîn Tûsî'ye (ö. 672/1274) nispet ettiği Tanrı'nın mümkünleri huzûrî ilimle bilmesi olarak özetlenebilecek görüşü doğrudan Tûsî'nin temsîl gücü yüksek bir pasajını alıntılamak suretiyle sıkı bir eleştiriye tabi tutar. Tûsî'nin İbn Sînâ yorumundan hareketle Tanrı'nın mümkünlere dair ilmini temellendirmenin zorluğuna işaret ettikten sonra temelde alemin hâdis ve tanrının kâdir-i mutlak oluşu prensiplerini gözeterek yeni bir çözüm geliştirmeyi dener. Ürettiği çözümün merkezine icmâlî bilgi kavramını ve mümkünlerin ilmî ve hâricî olmak üzere iki vücûda sahip olarak ilk vücûdun Allah Teala'dan îcâp ile ikinci vücûdun ise ihtiyâr ile sâdır olmasını koyar. Şerhu'l-Akâid'teki Tûsî eleştirilerini sürdürmesine ve eleştiriler akabinde geliştirilen ilm-i ilâhî yorumunu karşı delilleri ve itirazları cevaplamak suretiyle yeniden üretmesine bakılırsa Üsküdârî Devvânî'nin yaklaşımını benimsemiş gözükür. Bu tezde, Üsküdârî'nin biyografisi yeniden ele alınmış, Üsküdârî hakkındaki literatür gözden geçirilerek tespit edilen karışıklıklar giderilmiş, Üsküdârî'nin eserlerinin kapsamlı bir dökümü sunulmuş ve Devvânî'nin Şerhu'l-Akâid'inin ilim bahsi üzerine yazdığı şerhin ayrıntılı bir muhteva analizi yapılmıştır.
Özet (Çeviri)
Mehmed Emīn al-Uskudārī (d. 1149/1736) emerged as a prolific scholar within the Ottoman intellectual milieu of the 12th/`18th century in Istanbul. He contributed extensively to diverse fields of Islamic studies including theology, philosophy, logic and language. He purposefully preferred to write commentaries on earlier scholarly works rather than authoring his own original studies. His masterful commentaries on classical works proved his distinctive competency in a wide range of intellectual disciplines both during his lifetime and afterwards. Al-Uskudārī wrote one of his most authoritative commentaries on Jalāl al-Dīn al-Dawwānī's (d. 908/1502) Sharḥ al-'Aqā'id, which was written by al-Dawwānī as a commentary on 'Aḍud al-Dīn al-'Īji's (d. 756/1355) al-'Aqā'id al-'Aḍudiyya. In his commentary; al-Uskudārī pays a specific attention to elucidate the notion of divine knowledge (al-'ilm al-ilāhī) and its delicate interplay with divine attributes. Throughout his own commentary al-Dawwānī was busy with a critical examination of Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī's (d. 672/1274) perspective on God's knowledge of contingents, proposing an alternative understanding based on a created world and God's omnipotence. Al-Uskudārī appears to take al-Dawwānī's side against al-Ṭūsī on this scholarly question, but he does not merely repeats al-Dawwānī's viewpoints; rather, he contributes extensively to the arguments formulated by al-Dawwānī in a nuanced fashion. The present thesis aims at examining al-Uskudāri's commentary on al-Dawwānī's Sharḥ al- 'Aqā'id with certain additional scholarly contributions: revisiting al-Uskūdārī's biography, clarifying the existing academic literature regarding him, conducting a comprehensive survey of his works, and engaging in a detailed content analysis of his commentary on knowledge ('ilm) throughout Sharḥ al-'Aqā'id.
Benzer Tezler
- Mehmed Emin Üsküdârî'nin Şerhu Tehzîbi'l-Mantık isimli eserinin tahlili
The evaluation of Şerhu Tehzîbi'l-Mantik written by Mehmed Emin Üsküdârî
MEHMET ZAHİT TİRYAKİ
- İmam-ı Âzam Ebû Hanîfe'nin el-Fıkhu'l-Ekber risâlesine yapılan şerhler Ve Mehmet Emin el-Üsküdârî'nin Şerhu'l-Fıkhi'l-Ekber'i
The Commentaries upon Al-Fıqh al-Akbar book by al-Imam al-A'zam (The Greatest Imam) Abu Hanifa and Sharh al-Fıqh al-Akbar (Explanation of The Greatest Jurisprudence) by Muhammed Amin Al-Uskudari
SARA ARIKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Dinİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YUSUF ŞEVKİ YAVUZ
- Mehmed Emin Üsküdari ve Şerh-u Kaside-i Nuniyye fî Îlmi'l-Akaid isimli eserin kelam açısından tahlili
The analysis of Mehmed Emin Üsküdari and Şerh-u Kaside-i Nuniyye Fî Îlmi'l-Akaid in terms of theology
SALİHA KIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinKarabük ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA GÖREGEN
- Mehmed Emîn el-Üsküdârî'nin 'Nadratü'l-Enzâr fî Şerhi'l-Menâr' adlı eserinin tahkîki
Critical edition of Nadhrat al Anzar fi Şarh al Manar
ÖMER TÜRKMEN
- Mehmed Emin el-Üsküdârî ve Telhîsu Tehâfüti'l-Hukemâ adlı eseri
Mehmed Emin al-Uskudarî and his Talhîsu Tahâfut al-Hukamâ
KAMURAN GÖKDAĞ