Müteahhirîn dönemi kelâmında ilâhî sıfat anlayışı: Sa'düddîn et-Teftâzânî ve Seyyid Şerîf Cürcânî örneği
Divine adjectives comprehension in the theology of the Muta'ahhirûn period: The outlook of Sa'ad al-dīn al-Taftāzānī and al-Sayyid al-Sharīf al-Jurjānī
- Tez No: 822465
- Danışmanlar: DOÇ. DR. HİKMET YAĞLI MAVİL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 180
Özet
Fizikî âlemin sınırları dâhilinde hayatını ikâme ettiren insanın, metafizik varlığın bilinmezliğindeki loşluğu, fenomenal alanından aldığı ışıkla aydınlatmaya çalışma çabası; insanlık tarihiyle doğrusal bir ivmede kendisine yer edinen din ile nihaî bir düzleme erişmiştir. Ancak muhâtabı olan insanın bildiği kelimelerle kendisini tanımlayan Tanrı'ya, bu kelimeleri zâhirî ve bâtınî mânâlarıyla hamletmekte âciz kalan insan; yarattıklarına benzemekten berî olan İlâh'ı, neticede antropomorfik bir Tanrı olarak tasvîr etmekten kurtulamamıştır. Bilme yetileri ve bilgi sınırları sonsuz olmayan insanın gaybî yorumları, gaye birliği olsa da birbirinden farklı zât ve mâhiyet tanımları oluşturmuş ve İslâm düşünce tarihinde kendisine sıfat problemi olarak yer edinmiştir. Hicrî II. yüzyılda ortaya çıkan bu problem, İslâm dünyasının kendi içbükeylerinde gelişen bir tartışma olarak değerlendirilmişse dahi; Emeviler döneminden itibâren İran menşêli Maniheizm, Mecusilik, Hint kökenli Sümeniyye, Yunan Felsefesi, Hıristiyanlık ve Yahudilik gibi sistematik ve güçlü teolojilerle etkileşim halinde olan Müslümanlar, bu teolojilere karşı doğal bir reaksiyon oluşturmuştur. Tarihî süreçte ezelî bilgi bağlamında kader, ilâhî kelâm bağlamında halku'l-Kur'ân ve beşerî vasıfla ittisaflanan ilâh bağlamında haberî sıfat tartışmaları, kelâm sanâtında İlâhî Sıfatlar başlığını doğurmuştur. Moğol istilasının ilmî ve entelektüel alanda gerçekleştirmiş olduğu geniş çaplı tahrîbâtın ardından XIV. yüzyıla damgasını vuran Sa'düddîn et-Teftâzânî ve Seyyid Şerîf Cürcânî, bir felsefî kelâm dönemi olan Müteahhirîn'in hafızalardan silinmeyen sîmâları olmuştur. Her alanda üzerinde ihtimamla durulması gereken görüşlere imza atan âlimlerin, ilâhî sıfatlar bağlamında kendilerinden sonra yeni bir söz söylenmeyip şerh ve haşiye ile yetinilmesi; bahse konu olan meselede son sözü söylemiş olabilecek minvâlde fikirler ortaya koyduklarının iddia edilmesine kapı aralamıştır. Kendilerinin, Yaratan ve yaratmış olduğu âlemi hususundaki tasavvurları ise, anlaşılmaya muhtaçlığını hâlen korumaktadır.
Özet (Çeviri)
The effort of human, who lives his life in the physical world, to illuminate the dimness in the obscurity of the metaphysical world with the light he receives from the phenomenal field, has reached a final level with religion, which has gained a place for itself in a linear acceleration with the history of humanity. However, human, who knows but does not understand the external and internal meanings, could not escape from describing the God, who is not like His creations, as an anthropomorphic God after all. The unseen interpretations of human, who knowledge skills and knowledge are limited, have created different definitions, even though they have a unity of purpose, and have taken a place as an adjective problem in the history of Islamic thought. Although this problem, which emerged in the 2nd century Hijri, was considered as a debate that developed in the concaves of the Islamic world, Muslims, who were in interaction with systematic and powerful theologies such as Iranian-origin Manichaeism, Magusism, Indian-origin Sumeniyye, Greek Philosophy, Christianity and Judaism since the Umayyad period, created a natural reaction against these theologies. In the historical process, destiny in the context of eternal knowledge, the createdness of the Qur'an in the context of divine word, and the discussion of news in the context of God defined with human attributes have given birth to the title of Divine Adjectives in the art of kalâm. Sa'ad al-Dīn al-Taftāzānī and al-Sayyid al-Sharīf al-Jurjānī, who left their mark on the 14th century after the extensive scientific and intellectual destruction of the Mongol invasion, became the unforgettable faces of Müteahhirîn, a period of philosophical kalâm. Scholars, who have offered opinions that should be emphasized in every field, are content with commentary and gloss without saying a new word after them in the context of divine adjectives; it has opened the door to the claim that they had the last word on this issue. The aforementioned scholars' conceptions of the Creator and the world He created still remain in need of understanding.
Benzer Tezler
- Hüsün-kubuh açısından ilâhî fiiller: Seyfeddin el-Âmidî örneği
The divine acts in terms of Husn-qubh instance of Sayf al-Din al-Âmidî
TUĞBA DUMANGÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜLYA ALPER
- İlâhî zât-sıfat ilişkisi bağlamında kelâm sıfatı: Seyfüddîn Âmidî örneği
The attribute of kalam in the context of the divine essence-attribute relationship: The case of Seyfüddîn Amidî
MUHAMMED DERİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Dinİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA SİNANOĞLU
- Sa'duddîn Taftâzânî'de ahlâk anlayışı
Understanding of morality in Sa'd al-dîn al-Taftâzânî
ABDULLAH ÇOBANOĞLU
Doktora
Türkçe
2020
DinOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FETHİ KERİM KAZANÇ
- Müteahhirûn Dönemi eş'ariyye kelâmında ma'dûmun şeyiyyeti ve mâhiyetlerin yaratılmışlığı problemi
Shayiyyah of the non-existent and the createdness of the essences in post-classical asharite kalam
MUHAMMET ALİ KOCA
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İLYAS ÇELEBİ
- Müteahhir dönem kelâmında ma'dûm problemi
The problem of maʿdum in the Mutaakhkhirin period of kalām
SERCAN YAVUZ
Doktora
Türkçe
2022
DinEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NAMIK KEMAL OKUMUŞ
PROF. DR. HÜSEYİN AYDIN