Dindarlık paranormal inanç ilişkisinde eleştirel düşünmenin rolü
The role of critical thinking in the relationship between religiosity and paranormal belief
- Tez No: 824250
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ SEMA YILMAZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Psikoloji, Religion, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Din Psikolojisi, Dinî Tutum, Dindarlık, Paranormal İnanç, Eleştirel Düşünme, Eleştirel Düşünme Eğilimi, Psychology of Religion, Religious Attitude, Religiosity, Paranormal Beliefs, Critical Thinking, Critical Thinking Disposition
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 284
Özet
Bu araştırmada dinî tutum, paranormal inanç ve eleştirel düşünme eğilimi arasındaki ilişkiler incelenmiş ve bu ilişkileri etkileyebileceği düşünülen muhtelif faktörler araştırılmıştır. Çalışma nicel desenli ve ilişkisel tarama yöntemi ile hazırlanmıştır. Araştırmanın örneklemi, SCÜ ve DEÜ'nin ilahiyat, eğitim ve sağlık bilimleri/tıp fakültesinde öğrenim gören 626 gönüllü katılımcıdan oluşmakta olup küme örnekleme ve tabakalı örneklemle seçilmiştir. Veriler, katılımcıların demografik özelliklerine ilişkin bilgi formu, Ok-Dinî Tutum Ölçeği, Paranormal İnanç Ölçeği ve Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği ile sahada anket yöntemi vasıtasıyla toplanmıştır. Elde edilen verilerin analizleri yapmak için IBM SPSS Statistics-26 uygulaması kullanılmıştır. Araştırmadaki kullanılan ölçeklerin geçerlik ve güvenirliğini ölçek için Doğrulayıcı Faktör analizi; temel ve alt hipotezlerini test etmek amacıyla analiz tekniklerinden Korelasyon analizi, Regresyon analizi, Tukey Testi, Bağımsız Gruplar t-Testi, basit doğrusal regresyon analizi ve Tek Yönlü Varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Araştırma sonucunda dinî tutum ile paranormal inanç arasında pozitif yönlü anlamlı orta düzeyde ilişkiler tespit edilmiştir. Dinî tutum paranormal inançtaki değişimin yaklaşık %17'sini açıklamaktadır. Alt ölçeklerde dinî tutum ile büyüye inanç arasında orta düzeyde pozitif yönlü anlamlı; dinî tutumla batıl inançlar arasında oldukça düşük düzeyde pozitif yönlü anlamlı ve dinî tutumla klasik (dinî olmayan) paranormal inançlar arasında düşük düzeyde pozitif yönlü anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Buna ek olarak geleneksel (dinî) paranormal inançlar ile dinî tutum arasında orta düzeyde pozitif yönlü anlamlı ilişkilere ulaşılmıştır. Dikkat çekici olan ise geleneksel paranormal inançlar dinî tutumun yaklaşık %33'ünü açıklamasıdır. Dinî tutum ile eleştirel düşünme eğilimi arasında korelasyon analizinde anlamsız ilişki tespit edilmiştir. Bununla birlikte eleştirel düşünme eğilimi ile paranormal inançlar arasında düşük düzeyde negatif yönlü anlamlı sonuçlar tespit edilirken alt faktörlerden batıl inançlarla benzer şekilde düşük düzeyde negatif yönlü anlamlı fakat büyüye inanma ile anlamsız sonuçlar tespit edilmiştir. Bununla birlikte eleştirel düşünme eğilimi paranormal inançların %1'ini açıklamaktadır. Aracılık analizleri sonucunda ise eleştirel düşünme eğiliminin aracı bir role sahip olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçlar, eleştirel düşünme eğiliminin paranormal inançlar üzerinde düşük düzeyde de olsa azaltıcı bir etkisi olduğunu ancak dinî tutum üzerinde bir etkisinin olmadığını ortaya koymaktadır. Yine sonuçlara göre paranormal inançların (bilhassa geleneksel paranormal inançlar) dinî tutumu artırdığı ancak dinî tutumun aynı düzeyde paranormal inançları artırmadığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla paranormal inançlar ile eleştirel düşünme eğilimi ve dindarlık ilişkisini inceleyecek araştırmacıların örneklemleri ve ölçekleri çeşitlendirmesi ve buna bağlı yeni tekniklerle konuyu incelemesi isabetli olacaktır.
Özet (Çeviri)
In this study, the relationships between religious attitudes, paranormal beliefs and critical thinking tendency were examined and various factors thought to affect these relationships were investigated. The study was prepared with a quantitative design and correlational survey method. The sample of the study consisted of 626 volunteer participants studying at the faculties of theology, education and health sciences/medicine of SCU and DEU and was selected by cluster sampling and stratified sampling. The data were collected through a questionnaire method in the field with an information form about the demographic characteristics of the participants, the Ok-Religious Attitude Scale, the Paranormal Belief Scale and the Critical Thinking Disposition Scale. IBM SPSS Statistics-26 were used to analyze the data obtained. Confirmatory Factor Analysis was used to measure the validity and reliability of the scales used in the research; Correlation analysis, Regression analysis, Tukey Test, Independent Groups t-Test, simple linear regression analysis and One-Way Variance analysis (ANOVA) were used to test the main and sub-hypotheses. As a result of the research, a positive and significant medium level relationship was found between religious attitude and paranormal belief. Religious attitude explains approximately 17% of the change in paranormal beliefs. In the subscales, there were moderate positive significant relationships between religious attitude and belief in magic, low positive significant relationships between religious attitude and superstitious beliefs, and low positive significant relationships between religious attitude and traditional (non-religious) paranormal beliefs. In addition, moderate positive significant relationships were found between traditional (religious) paranormal beliefs and religious attitude. What is remarkable is that traditional paranormal beliefs explain approximately 33% of religious attitude. No significant relationship was found between religious attitude and critical thinking disposition in the correlation analysis. However, while low level negatively significant results were found between critical thinking disposition and paranormal beliefs, similarly low level negatively significant results were found with superstitious beliefs but insignificant results were found with belief in magic. However, critical thinking disposition explains 1% of paranormal beliefs. As a result of mediation analyses, it was concluded that critical thinking disposition did not have a mediating role. These results reveal that the tendency to think critically has a reducing effect on paranormal beliefs, albeit at a low level, but has no effect on religious attitudes. Again, according to the results, it was determined that paranormal beliefs (especially traditional paranormal beliefs) increase religious attitude, but religious attitude does not increase paranormal beliefs at the same level. Therefore, it would be appropriate for researchers who will examine the relationship between paranormal beliefs, critical thinking tendency and religiosity to diversify the samples and scales and to examine the subject with new techniques.
Benzer Tezler
- Gençlerin paranormal inançlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi: İstanbul Aydın Üniversitesi örneği
Examining the paranormal beliefs of young people in terms of some variables: The example of Istanbul Aydın University
KÜBRA NUR GÜNGÖR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Dinİnönü ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ARSLAN
- The Relationship between religiosity and crime
Dindarlık ve suç arasındaki ilişki
NAZİRE ERİNC AKSOY
Yüksek Lisans
İngilizce
1998
DinOrta Doğu Teknik ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KAYHAN MUTLU
- Dindarlık kibri ölçeği geliştirme çalışması
Development of religious arrogance scale
MERYEM ÜNAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinAmasya ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALİL APAYDIN
- Dindarlık ve sosyal medya bağımlılığı ilişkisi üzerine bir araştırma (Giresun örneği)
A study on the relationship between religiosity and social media dependency (Giresun sample)
ESRA KÜÇÜK AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinBursa Uludağ ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM GÜRSES
- Dindar kadınların faillikleri üzerine etnografik bir çalışma: Amasya örneği
On the activities of religious women an etnographic study: The case of Amasya
BEYZA NUR UĞUR