Türkiye'deki üniversite kütüphanecilerinin telif hakları konusundaki bilgi düzeyleri ve tutumları
The knowledge levels and attitudes of university librarians in Turkey regarding copyrights
- Tez No: 827656
- Danışmanlar: PROF. DR. FATOŞ SUBAŞIOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Bilgi ve Belge Yönetimi, Information and Records Management
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 209
Özet
Kütüphane, farklı ortam ve formatlarda bulunan belli bir sistematikte düzenlenmiş eserlerden oluşan koleksiyonu ifade etmektedir. Kütüphanelerin öncelikli amacı hizmet sunduğu kullanıcı grubunun bilgi gereksinimini karşılamak, aynı zamanda kültürel hafızayı korumaktır. Telif hakkı düzenlemeleri ise eser sahiplerinin haklarını belirlemek ve korumak, eserlerden yararlanma koşullarını düzenlemek amacıyla yapılmaktadır. Telif hakları ile kütüphanelerin ortak noktası“eser”dir. Kütüphaneleri koleksiyonlarının oluşumundan, kullanıma sunulmasına kadar telif hakları konusundan bağımsız düşünmek ya da kütüphane hizmetlerini telif hakları dışında değerlendirmek, planlamak ya da sunmak pek de mümkün değildir. Bilginin üretilmesinden hizmete sunulmasına kadar, bilimsel iletişim sürecinde ilk sıralarda rol alan kütüphanelerde görev yapan, koleksiyonda yer alan eserleri kullanıcısı ile buluşturan kütüphanecilerin, telif hakları konusunda da donanımlı olmaları beklenmektedir. Kütüphanecilerin telif hakları konusunda bilgili olmaları, verilecek hizmetlere yansımakla kalmayacak aynı zamanda toplumun telif hakları konusunda bilinçlenmesini ve bilinçli bir meslek mensubu olarak yasal düzenlemelere katkı sunmalarını da sağlayacaktır. Bu çalışmada Türkiye'de üniversite kütüphanelerinde görev yapan kütüphane yöneticilerinin ve kütüphaneci personelin kütüphane hizmetleri bağlamında telif hakkı konusundaki bilgi düzeyleri ile tutum ve davranışları incelenmiştir. Araştırmanın amacı; Türkiye'de üniversite kütüphanecilerinin kütüphane hizmetleri bağlamında telif hakkı konusundaki bilgi düzeyleri ile tutum ve davranışları arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Bu kapsamda araştırmanın hipotezi;“Türkiye'deki üniversite kütüphanecileri, telif hakları konusunda yeterli bilgiye sahip olmadıkları için, kütüphane hizmetlerinde telif hakları konusunda sorunlar yaşanmaktadır”şeklinde belirlenmiştir. Araştırma, 129 devlet üniversitesi, 74 vakıf üniversitesi olmak üzere Türkiye'deki toplam 203 üniversite kütüphanesinin yöneticilerini ve kütüphanelerde görev yapan“Kütüphanecilik Bölümü”/“Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü”mezunlarını kapsamaktadır. Araştırma evreni, 203 üniversite kütüphanesinde görev yapan, iletişim bilgilerine ulaşılabilen, 195 kütüphane yöneticisi ile 1328 kütüphaneci (kütüphaneci/öğretim görevlisi kadrolarında görev yapan) personel olmak üzere toplam 1523 kişiden oluşmaktadır. 116 kütüphane yöneticisi ve 265 kütüphaneci personelden alınan bilgilere göre; Kütüphanecilerin sadece %13,5'i telif hakları konusunda bilgi verecek düzeyde donanımlı olduğunu düşünmektedir. Kütüphanecilerin %37,8'i bu konuda yeterli donanıma sahip olmadığını düşünmektedir. Telif hakları konusunda bilgi verecek düzeyde yeterli donanıma sahip olmadığını düşünenlerin oranı kısmen yeterli olduğunu düşünenler ile birlikte değerlendirildiğinde kütüphanecilerin %86,5'i bu konuda yetersiz olduğunu düşünmektedir. Ayrıca elde edilen veriler değerlendirildiğinde kütüphane yöneticilerinin yarısından fazlasının (%55,2), kütüphaneci personelin ise %70'den fazlasının üniversite eğitimleri süresinde herhangi bir ders ya da eğitim almadığı konusu ortaya çıkmıştır ve üniversite kütüphanelerinde görev yapan kütüphaneciler, kendilerini telif hakları konusundaki bilgi düzeyleri açısından yetersiz görmektedir. Bu durum üniversite kütüphanelerinin kütüphane hizmetlerini düzenleyen yönetmelik, yönerge, politika, usul ve esas ya da uyarı metinlerini de etkilemiştir. Üniversite kütüphanelerinin web sayfalarında yer alan ilgili dokümanlar incelendiğinde ise telif hakları konusunun, Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun yeterince işlenmediği, böylece gerekli düzenlemelerin yapılamamış olduğu görülmüştür. Çalışmada elde edilen sonuçlara dayanılarak; bilimsel çalışmaların merkezinde yer alan, fikir ve sanat eserlerini hizmete/kullanıma sunan ya da kullanılmasında aracı olan kütüphanecilerin, telif hakları konusuna duyarlı olarak, nasıl davranılması gerektiğini en iyi bilen, bu konuda toplumu bilinçlendirecek bilgi düzeyine sahip meslek mensuplarından olması gerektiği, bu nedenle üniversite kütüphanecilerinin bilgi eksikliğinin giderilmesi yönünde çalışmalar yapılması önerilmiştir. Bu kapsamda bir eğitim programı önerisi de oluşturulmuştur. Ayrıca üniversite kütüphanelerinde hizmetlere yönelik ortak politika metinlerinin oluşturulması, bu metinlerde telif hakları konusunun mevzuata uygun işlenmesi ve uygulanması önerisi getirilmiştir.
Özet (Çeviri)
A library refers to a collection of works in different media and formats arranged according to a certain system. The primary purpose of libraries is to meet the information needs of the user group they serve and, at the same time, protect cultural memory. On the other hand, copyright regulations are made to determine and protect the author's rights and to regulate the conditions for benefiting from the works. The common ground of copyrights and libraries is the“work.”It is not possible to think of libraries independently from copyright issues, from the building of their collections to their use, or to evaluate, plan, or provide library services apart from copyrights. It is expected that librarians, who work in libraries that take a leading role in the scientific communication process from the production of information to its use and who bring together the works in the collection with the users, should also be well-equipped with copyright issues. The librarians' knowledge of copyrights will not only be reflected in the services to be provided but will also enable society to be aware of copyrights and contribute to legal regulations as a conscious professional member. This study examines the knowledge levels, attitudes, and behaviors of library managers and librarian personnel working in university libraries in Turkey regarding copyright in the context of library services. The study aims at revealing the relationship between the knowledge levels, attitudes, and behaviors of university librarians in Turkey regarding copyright in the context of library services. In this context, the hypothesis of the study is determined as follows:“There are problems with copyright in library services since university librarians in Turkey do not have enough information about copyrights.”The research includes the managers and librarians who graduated from the“Department of Librarianship”“ or ”Department of Information and Record Management" and are working in the libraries of 203 university libraries in Turkey, of which 129 are state universities and 74 are foundation universities. The population of the research consists of a total of 1523 people, including 195 library managers and 1328 librarians (working as a librarian or a lecturer) working in 203 university libraries, whose contact information is accessible. According to the information received from 116 library managers and 265 librarians, only 13.5% of the librarians think that they are equipped to provide information about copyright. 37.8% of librarians think they are not equipped enough in this regard. Considering that the rate of those who think that they do not have enough equipment to provide information about copyrights is evaluated together with the rate of those who think that it is partially sufficient, we can say that 86.5% of the librarians think that they are insufficient in this regard. In addition, the data obtained has revealed that more than half of the library managers (55.2%) and more than 70% of the librarians have not taken any courses or training during their university education, and that librarians working in the university libraries consider their knowledge of copyright insufficient. This situation has also impacted the regulations, directives, policies, procedures, and principles or warning texts that regulate the library services of university libraries. On the other hand, when the relevant documents on the web pages of the university libraries are examined, it is seen that the subject of copyright and the Law on Intellectual and Artistic Works have not been adequately addressed, so the necessary arrangements have not been made. According to the study's findings, librarians, who are at the center of scientific studies and who put intellectual and artistic works into service or use, or mediate their use, should be professionals who know how to behave sensitively toward copyright issues and who have the level of knowledge to raise public awareness on this issue. For this reason, it is suggested that studies should be carried out to eliminate the lack of knowledge of university librarians. In this context, a training program proposal was also created. In addition, it has been suggested that along with the creation of common policy texts for services in university libraries, the subject of copyright in these texts be processed and applied in accordance with the legislation.
Benzer Tezler
- Türkiye'deki üniversite kütüphanelerinde metadata kullanımı
Use of metadata in Turkish university libraries
FEVZİYE ADAMCIL
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
ArşivMarmara ÜniversitesiBilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF.DR. HAMZA KANDUR
- Üniversite kütüphanelerinde yapay zekâ teknolojilerinin kullanımı: Yeni nesil üç boyutlu uygulamalar
The use of artificial intelligence technologies in university libraries: New generation immersive technologies
HARİKA BAŞ GÜLER
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Bilgi ve Belge YönetimiMarmara ÜniversitesiBilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜSSÜN GÜNEŞ
- Üniversite kütüphanelerinde web 2.0 araçlarının kullanımı
Use of web 2.0 tools in university libraries
CANAN TAVLUOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Bilgi ve Belge YönetimiHacettepe ÜniversitesiBilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SABRİYE SERAP KURBANOĞLU
- Üniversite kütüphanelerinde e-kaynak kütüphanecilerinin yetkinlik algıları
Competency perceptions of e-resource librarians in university libraries
ALPER ODABAŞOĞLU
Doktora
Türkçe
2024
Bilgi ve Belge YönetimiÇankırı Karatekin ÜniversitesiBilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KASIM BİNİCİ
- Elektronik kaynak yönetim sistemlerinin üniversite kütüphanelerindeki elektronik kaynak yönetimi açısından incelenmesi
The effect of electronic resource management systems on electronic resource management in university libraries
AHMET FARUK BİLGEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Bilgi ve Belge YönetimiMarmara ÜniversitesiBilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. GÜSSÜN GÜNEŞ