Körtik Tepe Erken Neolitik topluluğunda yerleşik yaşam: Dişlerin morfometrisi üzerine bir çalışma
Sedentary lifestyle in the Early Neolithic group in Körtik Tepe: A study on the morphometry of teeth
- Tez No: 828704
- Danışmanlar: PROF. DR. YILMAZ SELİM ERDAL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Antropoloji, Anthropology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Antropoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 175
Özet
Tarih öncesi topluluklarda yerleşik yaşama geçiş sürecinde geçmişte yaşamış arkeolojik toplulukların yaşam biçimleri merak konusu olagelmiştir. Çalışmamızda, avcı-toplayıcı-balıkçı Geç Epipaleolitik-Erken Neolitik dönem Körtik Tepe yerleşimi insanlarının grup içi dinamikleri hakkında izlenim oluşturulmaya çalışılmıştır. Körtik Tepe insanlarının Diyarbakır'ın Bismil İlçesinde yer alan Batman Çayı ve Dicle Nehri'nin kesişim alanında kalan yerleşimi neden tercih etmiş olabileceği ve bu yerleşime hangi genetik stoğa sahip insan grubunun yerleşmiş olabileceğine ışık tutulması amaçlanmıştır. İlk yerleşenlerin şölen, değiş-tokuş, savaş ya da çevresel tehlike, ekolojik bozulma, ritüeller, geniş besin kaynakları sebepleri başlıca olmak üzere birtakım açıklamalar bulunmaktadır. Bu açıklamalar önemli ölçüde insan topluluklarının hangi nedenlerle bir araya geldiğine ve bu durumun yerleşikliğe nasıl katkı sağladığına dair açıklamalar olma özelliği taşımaktadır. Ancak bu açıklamalardaki mevcut verilerin çoğu arkeolojik ve etnografik kuramsal açıklamalara dayanmaktadır. DNA çalışmaları ile henüz bu sorunu çözecek kadar veri sağlanamamıştır. Dişler ise yüksek kalıtılabilirlik özelliği ile bu soruna ışık tutabilecek potansiyele sahiptir. Bu çerçevede, çalışmanın amacı, Körtik Tepe yerleşiminden gün ışığına çıkarılan bireylerin grup içi dinamiklerinin anlaşılmasıdır. Yöntemimizde, dişin ölçülemeyen ve ölçülebilen özellikleri kullanılmıştır. Ölçülemeyen özellikler için ASUDAS (Arizona State Dental Anthropology System) ve ölçülebilen özellikler için ise dişin mesio-distal, bucco-lingual ve çapraz taç ölçülerinden yararlanılmış olup polar dişler kullanılarak veri setleri üzerinde analizler gerçekleştirilmiştir. 153 bireyin örneklemi oluşturduğu çalışmada ön analizlerin yapılmasının ardından Mahalanobis ve öklid uzaklıkları hesaplanarak analizler gerçekleştirilmiştir. Yapılan tekrarlı analiz sonuçlarına göre Körtik Tepe yerleşiminin homojen olduğu; bölge, konut, cinsiyet, derinlik değişkenleri arasında anlamlı bir farklılık olmadığı görülmektedir. Bazı konutların içerisine gömülen bireylerin birlikte kümelendiği ve yan yana konumlanan bazı konutlardan ele geçen bireylerin ise birlikte kümelendiği görülmüştür. Elde edilen veriler ışığında geniş ölçekli beslenme modeline sahip olan Körtik Tepe yerleşiminde dışarıdan güçlü bir gen akışının olmadığı, grubun kendi iç dinamikleri ile süreklilik göstererek oluştuğunu ve yaşamlarını sürdürdükleri düşünülmektedir. Anahtar sözcükler Epipaleolitik - Erken Neolitik, Avcı-toplayıcı topluluk, Körtik Tepe, biyolojik uzaklık, diş morfometrisi
Özet (Çeviri)
In the transition to sedentary life during prehistoric communities, the lifestyles of archaeological societies that existed in the past have consistently been a subject of curiosity. In our study, an attempt has been made to create an impression about the intra-group dynamics of the hunter-gatherer-fisher Late Epipaleolithic-Early Neolithic period inhabitants of the Körtik Tepe settlement. The aim of the study is to shed light on why the people of Körtik Tepe may have chosen this settlement located at the intersection of the Batman Çayı and Dicle River in the Bismil District of Diyarbakır and to provide insights into which genetic group of people may have settled in the area. There are various explanations, primarily including feasting, trade, warfare, or environmental factors such as ecological disruptions, rituals, and broad food resources, for why the early settlers might have chosen to establish themselves. These explanations significantly relate to the reasons why human communities came together and how this contributed to sedentism. However, most of the existing data supporting these explanations are based on archaeological and ethnographic theoretical accounts. DNA studies have not yet provided enough data to solve this issue. Teeth, with their high heritability, have the potential to shed light on this issue. In this context, the aim of the study is to understand the intra-group dynamics of individuals unearthed from the Körtik Tepe settlement. In our methodology, both nonmetric and metric traits of teeth were utilized. For nonmetric traits, ASUDAS (Arizona State Dental Anthropology System) was utilized, and for metric traits, the mesio-distal, bucco-lingual, and occlusal crown dimensions of the teeth were used. Analyses were conducted on the data sets using polar teeth. In the study, which comprised a sample of 153 individuals, after conducting preliminary analyses, analyses were performed by calculating Mahalanobis and Euclidean distances. According to the results of the repeated analyses conducted, it is observed that the Körtik Tepe settlement is homogeneous, and there is no significant difference among the variables of region, dwelling, gender, and depth. It has been observed that individuals buried within some dwellings clustered together, and individuals found in some dwellings positioned side by side also formed clusters together. Based on the obtained data, it is believed that the Körtik Tepe settlement, with a broad-scale dietary pattern, did not experience a significant external genetic influx. Instead, the group is thought to have formed and sustained itself through its internal dynamics, continuing their way of life. Keywords Epipaleolithic - Early Neolithic, Hunter-gatherer community, Körtik Tepe, Biological distance, Dental morphometrics
Benzer Tezler
- Anadolu erken neopolitik toplumlarında mine hipoplazizlerinin epidemiyolojik olarak incelenmesi
The Examinination of enamel hypoplasias in early anatolian neolithic communities from epidemiological point of view
ALİ METİN BÜYÜKKARAKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
AntropolojiHacettepe ÜniversitesiAntropoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YILMAZ S. ERDAL
- Körtik tepe insanlarında gündelik yaşam: İskelet kas tutunma bölgelerinin analizleriyle hareket biçiminin belirlenmesi
Daily life of Körtik Tepe people: Analysis of the activity withmusclo-skeletal attachment sites (Entheseal changes)
DEMET DELİBAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
AntropolojiHacettepe ÜniversitesiAntropoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YILMAZ SELİM ERDAL
- Çanak çömlek verilerine dayanarak Dicle Havzası'ndaki Halaf Döneminin gelişimi
The development of the Halaf period in the tigris valley based on the pottery evidence
MÜCELLA ERDALKIRAN
- Körtik Tepe 2014-2016 kazılarında ele geçen bir grup sürtme taş alet
A group of friction stone tool caught in Körtik Hill excavation between 2014 and 2016
KEMAL SIRLAN