Yüklenici inşaat firmalarının teklif hazırlama ve maliyet yönetimi sistemlerinin değerlendirilmesi
Evaluation of contractor firms bidding and cost management systems
- Tez No: 83109
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. UĞUR MÜNĞEN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: İnşaat Mühendisliği, Civil Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1999
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 148
Özet
YÜKLENİCİ İNŞAAT FİRMALARININ TEKLİF HAZIRLAMA VE MALİYET YÖNETİMİ SİSTEMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ ÖZET Yüklenici inşaat firmaları, taahhüt şeklinde inşaat işleri yapan ve belirli bir işi, belirli bir proje, plan, şartname uyarınca garanti edilmiş fiyatla yüklenmek ve işverenin kontrolü altında ilgili şartnameye, genel tekniğe, imar yasasına uygun ve en iyi şekilde imal ederek zamanı önceden belli olan bir sürede işverenin beğenip, kabul edip teslim alacağı duruma getiren ve bunun karşılığında da ücret alan kişi ve kuruluşlardır. Yüklenici inşaat firmalarının diğer firmalardan birçok yönden farklılıklar göstermesine; sektörün yapısı, çevre şartlarının çeşitliliği ve inşaat yüklenicisi firmaların üstlendikleri projelerin kendine has özellikleri neden olmaktadır. Bu nedenle, firmalar incelenirken diğer sektörlerde faaliyette bulunan işletmelerin belki de hiç karşılaşmadıkları fakat yüklenici inşaat firmalarını yakından etkileyen özellikler bu açılardan ele alınmıştır. Yüklenici inşaat işletmelerinin büyük bir çoğunluğu, sermayesi kısıtlı, şahıs şirketleridir. Genellikle, işe başlamadan önce iş sahibinden aldıkları avans ile şantiye düzenini kurarlar. Her ay düzenledikleri belgelerle, o ay ne kadar iş yaptıklarını kanıtlarlar ve yapılan işin karşılığında hak ettikleri parayı alırlar. Bu parayı bir sonraki ay içinde yapılacak işlerin sermayesi olarak kullanırlar. Kısıtlı sermaye ile iş yapma durumunda olmaları nedeni ile, bir işi almadan önce süre, maliyet hesaplarını ve hedefledikleri karı çok iyi belirleme zorunlulukları vardır. Teklif hazırlama sürecinin amacı, proje için en gerçekçi maliyeti öngörmek ve bu aşamada gerçekçi ve doğru varsayım ve kabuller yaparak, planlama departmanına, maliyet yönetim süreci işlemlerini daha etkin yürütmesinde yardımcı olmaktır. Yüklenici, projenin yapımı ile ilgili bütün maliyetleri önceden tahmin edebilecek durumda olmayı ister. Yüklenicinin projenin yapımı ile ilgili maliyetlerini; projenin dolaysız maliyetleri (işgücü, ekipman ve malzeme maliyetleri), dolaylı maliyetleri (ofis genel giderleri ve sigorta maliyetleri) ve yüklenicinin projenin yapımında karşılaşabileceğini düşündüğü risk maliyetleri (tesadüfi maliyetler) oluşturur. Yüklenicinin hedefi, bu maliyetleri (tahmini maliyetleri) gerçek maliyetleri yansıtacak şekilde tahmin edebilmektir. Yüklenicinin proje maliyetleri tahminini belirleme amacının bileşenleri, değişik iş kalemlerinin miktarlarını ve bu kalemlerin kendine maloluş maliyetlerini hesaplamaktır. Yüklenicinin fiyatını (teklif bedelini) oluşturan, yapım maliyeti (çıplak maliyet) ve ona eklenecek olan kar oranıdır. Yapım maliyeti ve kar oranlarının analizi birbirinden çok farklıdır. Yüklenicinin bir projenin doğru olarak hesaplanmış yapımmaliyetine eklediği kar, onun rekabet ortamında karşılaşacağı diğer yüklenici firmalarla ilgilidir. Yüklenici firma fiyat teklifine, işi kazanmayı garantilemek için düşük kar koyduğunda projeden para kaybetmesine neden olabilir. Tam tersi olarak fiyat teklifine konulan aşırı kar iş alamama durumunu doğurur. Dolayısıyla bir yüklenici firma için gerçek rekabet ortamında optimal karı belirlemek, genellikle tecrübe gerektiren zor bir iştir. Maliyet yönetim sürecinin amacı, projenin gerçek maliyetini (proje sonunda projenin tamamının yüklenici inşaat firmasına olan malouş değerini) teklif fiyatı oluşturulurken öngörülen maliyet sınırları içinde tutmaktır. Maliyet yönetimi süreci; maliyet planlama (bütçeleme), izleme (raporlama) ve kontrolü (maliyet sapmalarının belirlenmesi ve önlenmesi) zincirinden oluşan bir işlemler dizisidir. Bütçe, belirli bir zaman aralığında firmanın hangi fınansal kaynaklardan yararlanacağını ve bu kaynakları nasıl kullanacağını gösteren bir plandır. Çalışmalar devam ederken, gerçekleşen maliyetler ile bütçelenen değerler sürekli karşılaştırılarak, sapmaların önlenmesine çalışılmaktadır. Böylece denetim aracı olarak bütçenin kullanılmasına“bütçeleme yoluyla denetim”veya“bütçe denetimi”adı verilmektedir. Ayrıca, çalışma sonuçlarından elde edilen bilgiler, ileride daha gerçekçi bütçeler yapılmasına yardımcı olmaktadır. Bu çalışmada, Türk inşaat sektöründe faaliyet gösteren yüklenici firmalarda uygulanmakta olan teklif hazırlama ve maliyet yönetimi sistemleri irdelenerek konuyla ilgili olarak yapılan kapsamlı literatür çalışmasından elde edilen bilgilere göre değerlendirilmiş ve karşılaşılan sorunlar saptanarak bunları iyilemeye yönelik çözüm önerileri getirilmiştir. Bu amaçla gerçekleştirilen faaliyetler, literatür ve saha çalışmaları olmak üzere iki aşamadan oluşmaktadır. Bu tezin oluşturulmasına kaynak teşkil eden saha çalışması, İTÜ İnşaat Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü son sınıf öğrencilerinden oluşan 12 kişilik bir ekip tarafından, 12 haftada gerçekleştirilmiştir. Saha çalışmasında izlenen yöntemin adımları sırasıyla aşağıda belirtilmiştir: ? Saha çalışması öncesinde, ekibe konu ile ilgili olarak bilgilerinin artması amacıyla toplam 9 saat süren bir seminer verilmiştir. ? Daha sonra kapsamlı bir literatür çalışması yapılarak, konu ile ilgili olarak çeşitli araştırmacıların gerçekleştirdikleri çalışmalar incelenmiştir. ? Eba rapor'da yayınlanan sıralamaya göre, Türkiye'deki en iyi 100 müteahhit firması içinde yer alan ve benzer özelliklere sahip olduğu gözlenen 36 yüklenici inşaat firması seçilmiştir. ? Bu firmaların benzer temel özellikleri; merkezlerinin İstanbul'da bulunması, yurtiçinde ve yurtdışında gerçekleştirdikleri başarılı projeler ile adlarını duyurmuş olmaları, A tipi müteahhitlik karnesine sahip olmaları ve teklif hazırlama ve maliyet yönetimi sürecinde gerçekleştirdikleri işlemler açısından belirli bir disiplin ve prosedüre sahip olmalarıdır.? Firmalarla yapılacak olan görüşmeler sırasında bilginin en etkin biçimde alınabilmesi için ne tipte ve hangi biçimde sorular sorulması gerektiği kapsamlı literatür çalışmasından edinilen bilgilerden yararlanılarak belirlenmiştir. ? Firmaların teklif hazırlama ve maliyet yönetim sistemleri değerlendirilirken sırasıyla; sözleşme tipleri, müşteri profili, ihale ilanlarının takibi, teklif hazırlama, teklifin sunulması, teklifin sonuçlanması, işin alınması, maliyet planlama, maliyet izleme ve maliyet kontrolü zincirini içeren bir süreç ele alınmıştır. ? Ekip üyeleri tarafından, firmaların teklif hazırlama ve planlama departmanlarında çalışan inşaat mühendisleriyle yapılan karşılıklı görüşmeler sonucunda, bu tezin hazırlanabilmesi için gerekli olan bilgi ve dokümanlar sağlanmıştır. ? 36 yüklenici inşaat firmasında uygulanan teklif hazırlama ve maliyet yönetimi sistemlerinin değerlendirilmesi sırasında, disiplin ve prosedür açısından birbirinden farklı 6 ayrı tip sistemin olduğu gözlenmiştir. Bu çalışmada, birbirinden farklı özellikler gösteren bu 6 ayrı tip sistem üzerinde durulmuştur. Yüklenici inşaat firmalarının teklif hazırlama ve maliyet yönetimi sistemleri değerlendirilirken, uygulamada karşılaşılaşılan sorunlar da gözönüne alınmış olup bunlar; inşaat sektörünün özelliklerinden, ihale sisteminden kaynaklanan, finansal, firma bazında karşılaşılan sorunlar olmak üzere sınıflandırılmıştır. Yapılan değerlendirme sonucunda saptanan bulgular, sektör bazında herhangi bir genellemenin yapılabilmesi için elbette ki yeterli olmayacaktır. Bu tez kapsamında vurgulanan sonuçlar, incelenen firmaların sistemlerine yönelik saptamalardır. Yüklenici inşaat firmaları, genellikle şahıs şirketleridir ve bu firmaların kurulabilmesi için fazla bir sermaye gerekmediği için sektöre giriş oldukça kolaydır. Bu durum, sektörde faaliyet gösteren firmaların kaliteli ve kalitesiz olmak üzere iki ayrı kategoriye ayrılması sonucunu doğurmaktadır. Kaliteli yükleniciler, aldıkları işleri öngörülen süre ve istenen kalitede yapma sorumluluğu ve zorunluluğu taşırlar. Bu tür firmalar, isimlerine yaraşır (prestijli) işler yapma arzusu taşırlar ve karı ikinci planda tutarlar. Bunların tam tersi özelliklere sahip kalitesiz yükleniciler ise, sırf isimlerini duyurabilmek amacıyla oldukça düşük teklif fiyatlarıyla ihalelere katılıp bir anlamda haksız (fiktif) rekabet ortamı yaratmaktadırlar. Düşük fiyat veren kalitesiz firmalar nedeniyle, kaliteli firmalar iş alarak nakit akışı ve istihdam sağlayabilmek amacıyla, işin istenen kalite ve sürede tamamlanabilmesi için gerekli olan, gerçekçi bir şekilde hesaplanan teklif fiyatlarından indirim yapmak zorunda kalmaktadırlar. Bunun sonucunda, firmaların kar düzeyleri oldukça düşük olmaktadır. Bu durum, oldukça fazla miktarda işgücü istihdam eden inşaat firmaları için pek de iç açıcı ve özendirici değildir. Ekonominin temel dinamiklerinden olan inşaat sektörünün devamlılığının ve güvenilirliğinin sağlanabilmesi için, devlet tarafından bir an önce gerekli önlemler alınarak kalitesiz yükleniciler sektörden dışlanmalı ve haksız rekabet ortamı giderilmelidir. Teklif fiyatı, inşaatın çıplak maliyeti ve firmanın kendi amaç ve stratejilerine bağlı olarak hedeflediği kar oranının toplamından oluşmaktadır. Firmaların işin yapımı sırasında karşılaşılaşabileceği herhangi bir riske karşı, kendilerini güvence altına almak adına kar oranının içine risk unsurlarını ve dolayısıyla da sigorta bedellerini ilave etmeleri gerekmektedir. Ancak, ihale ilanları ihalenin yapılacağı günden xıoldukça kısa bir süre önce yayınlanmaktadır. Devlet ihalelerinde bu süre 10 güne kadar düşebil mektedir. Firmalar, teklif hazırlama sürecinde yapılması gereken işlemleri tamamlamak için gerekli zamanı bulamamaktadırlar. Gerçekçi bir teklif fiyatının hazırlanabilmesi için, mutlaka yapılması gereken risk ve fiyat analizleri yeterli hassasiyet düzeyinde yapılamamaktadır. Yapılan analizler ise, çok fazla belirsizliğin hakim olduğu sektör için de her zaman geçerli olmamaktadır. Sektörel özellikler nedeniyle, yüklenici inşaat firmaları birçok sektörle sıkı ilişki içerisindedir. Bu nedenle, diğer sektörlerdeki dalgalanmalar ve krizler inşaat sektörünü oldukça etkilemektedir. Ayrıca sözleşme ve iş koşullarını malsahibi belirlediği için yapım sırasında oluşabilecek tüm riskler yüklenici üzerine bırakılmaktadır. Bunun sonucunda, yapım sırasında oluşabilecek herhangi bir olumsuz durum ve bunun yaratacağı ek maliyetler direkt olarak yükleniciye yüklenmektedir. Teklif fiyatının belirlenmesinde en önemli ve zor unsurlardan olan karın içinde yer alan risk faktörünün gerçekçi bir şekilde hesaplanabilmesi için, firmalarda detaylı risk analizleri yapılmalı ve her projede bu analizler güncellenmelidir. Gerek devlet gerekse özel sektör işverenlerinin bu konuda daha bilinçli ve duyarlı yaklaşımda bulunarak, ihale sistemlerindeki yanlışlıkları ve çarpıklıkları düzeltme yoluna gitmeleri gerekmektedir. Teklif fiyatının ve maliyet yönetiminin etkin bir biçimde gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan geçmiş işlere ait fiyat ve verim analizleri, birçok firmada gerçekçi olarak bulunmamaktadır. Firmalardaki arşiv ve dokümantasyon işlerinin olduça yetersiz ve düzensiz olduğu gözlenmiştir. Bunun sonucunda, gerek süre gerekse maliyet planlama etkin bir biçimde yapılamamaktadır. Ancak sözleşmede belirtilen işin tamamlanma süresinden olan her gecikme için işverene sözleşmede daha önceden öngörülen belli bir gecikme cezası ödenmektedir. Bunun yanı sıra, gecikilen günlerin maliyeti de eklenince maliyet oldukça yükselmektedir. Ancak işin tamamlanması için öngörülen fiyat sabit olduğundan ötürü fiyat ile maliyetin farkı olan kar oldukça azalmaktadır. Teklif hazırlama ve planlama departmanlarının daha etkin bir biçimde çalışabilmesi için, firmalarda bir an önce arşiv ve düzenli bir kayıt sisteminin kurulması gerekmektedir. Planlama departmanının etkin bir biçimde çalışabilmesi için, sahadan düzenli, eksiksiz ve doğru bilgilerin gelmesi en önemli şarttır. Ancak, incelenen firmaların büyük bir çoğunluğunda henüz bir raporlama sisteminin bile oluşturulmadığı göze çarpmıştır. Oluşturan firmalarda ise, raporların formatı ve içeriği planlama departmanında çalışan mühendislerin istekleri doğrultusunda belirlenmiştir. Bu durum raporlama sistemini kişiye özel ve bağımlı hale getirmekte, standart bir raporlama sisteminin oluşturulmasını güçleştirmektedir. Ayrıca, sahada çalışan mühendisler planlama kavramını gereksiz buldukları için, sahada gerçekleşen imalatları raporlamayı bir külfet olarak görmekte ve planlama departmanının etkin bir biçimde çalışması için gerekli olan bu bilgileri doğru, eksiksiz ve zamanında göndermemektedir. Bunun sonucunda, planlama departmanında güncellemeler gecikmektedir. Her firmada firmaya özgü standart bir raporlama sistemi kurulmalı ve firma içi eğitim seminerleri ile her kademede çalışan mühendislere planlama kavramının önemi anlatılarak planlama departmanına düzenli, doğru ve eksiksiz bilginin ulaşması sağlanmalıdır. Planlama kavramı; maliyet, süre ve kaynak planlamasından oluşan bir bütündür. Planlama faaliyetlerinin etkin bir biçimde yürütülmesi, doğal bir sonuç olarak teklif hazırlama ve maliyet planlamada da başarıyı sağlayacaktır. XIIPlanlama, büyük bir düzensizlik ve belirsizlik içinde bulunan ülkemiz ve inşaat sektörümüz için henüz çok yeni olan ve önemi yavaş yavaş anlaşılmaya başlanan bir kavramdır. Bazı firmalar, bu konuda oldukça duyarlı ve yenilikçi yaklaşımlar sergileyerek, kendilerini geliştirme ve değiştirme sürecine girmişlerdir. Zaman içinde, bu kavramın ve bu kavramla beraber gelen düzen ve sistemin, artan rekabet koşulları karşısında, sektörde faaliyet gösteren tüm firmalarda yaygınlaşacağı ve oturacağı kesindir. xm
Özet (Çeviri)
EVALUATION OF CONTRACTOR FIRMS' BIDDING AND COST MANAGEMENT SYSTEMS SUMMARY Most of the contractor firms are personal firms having limited capital. Generally, these firms establish the construction site with the advance financed by the owner before starting work. With the progress payments they prepare monthly, they prove how much work they have done and are paid the amount they deserve in comparison to the work done. They use this payment as the capital for the following month's work expenses. Since they work with a limited amount, they have to determine the cost calculation and their target profit very attentive before they accept the work. The aim of the bidding process is, to foresee the most realistic cost for the project and to arrange realistic and true assumptions and acceptances in order to help the planning department to perform their cost management processes most effectively. It's the construction cost and the additional profit ratio that constitutes the contractor's bidding price. The analysis of construction cost and the profit ratios are very different from each other. The amount of the profit that will be added to the construction cost by the contractor, depends on the other contractors that he'll meet in competition. A low profit ratio added to guarantee to get the work, may lead to the contractor to loose money at the project. Contrary to this, a high profit ratio may end to miss the work. So determination of an optimal profit in such a hard competition, needs a real experience. The aim of the cost management process is to restrict the construction cost in the estimated cost limits. Cost management process is a chain consists of sequence of activities including cost planning (budgeting), monitoring (reporting) and control (detection and prevention of cost deviations). Budget is a plan which exhibits which financial resources are utilised and how to use these resources, in a certain time. Using the budget as a control utility is called control by budget or budget control. Additionally, the information derived from the studies aids to make a more realistic budget in the future. In this study, the bidding and cost management systems performed in the Turkish contractor construction firms are examined and these systems are evaluated on the basis of the literature study upon the subject. From these findings the problems encountered are detected and solutions to optimise these problems are suggested. In evaluation process of the bidding and cost management systems of the construction contractor firms, problems encountered in real life are considered; these problems are classified as the problems emanates from the awarding system in Turkey, peculiarity of the construction sector and financial, firm scaled problems. In fact, the findings established from the evaluation process are not sufficient to make a generalisation on theconstruction industry basis. Emphasised results in the content of the thesis are the findings towards the systems of the firms studied. Planning is a concept that is very new and which importance has just understood in our country and construction industry in disorder and instability. Some firms, about this subject, exhibits very sensitive and innovative approach and have begun to an era of developing and changing themselves. As time goes, under the conditions of hard competition, it is certain that this concept and the order and system coming from the concept will spread in the firms in construction industry. XV
Benzer Tezler
- İnşaat projelerinde akıllı mobil cihazlarla desteklenen verimlilik kontrol sistemi önerisi ve kullanım deneyimleri hakkında inceleme
Smart mobile devices integrated productivity control system proposal and analysis of user experiences in the construction projects
ONUR KEREM ÖRENLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DENİZ ARTAN
- Multi-objective subcontractor selection model based on performance measurement framework in international construction projects
Uluslararası inşaat projelerinde performans ölçüm çerçevesine dayalı çok amaçlı alt yüklenici seçim modeli
BEFRİN NEVAL BİNGÖL
Doktora
İngilizce
2017
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜL POLAT TATAR
- Teklif hazırlama sistemi ve bir yurtdışı uygulamasında karşılaşılan sorunların değerlendirilmesi
Bid preperation system and analyses of problems faced at in international project
HASAN SERKAN AYDINEFE
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiYapı İşletmesi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEHMET UĞUR MÜNGEN
- Industrial plant construction projects scheduling for elimination and mitigation of delay risks
Gecikme risklerinin ortadan kaldırılması ve azaltılması için endüstriyel tesis inşaat projelerinin süresel iş programlaması
MERVE ÇAPRAZ
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜRKAN EMRE GÜRCANLI
- Türk inşaat sektöründeki ana yüklenici firmalarda kalite yönetimi kavramının incelenmesi
A Study abput the qualtiy management process used by main contractors in Turkish construction industry
MEHMET KAYA