Türk dünyası sözlü şiir geleneğinde deyişme sanatı üzerine mukayeseli bir inceleme
A comparative examination on the art of poetry [Deyişme] in the oral poetry tradition of the Turkic world
- Tez No: 835621
- Danışmanlar: PROF. DR. METİN ÖZARSLAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Folklore
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türkiyat Araştırmaları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 716
Özet
Kökleri kadim zamanlara dayanan deyişme sanatı, her topluluğun kendine ait özelliklerini aksettiren bir sözlü şiir ürünüdür. Deyişmelerde başta günlük konular olmak üzere dönemin kültürel, toplumsal, siyasi, tarihî ve ekonomik meselelerinin ele alındığı görülür. Konuyla ilgili kaynaklara bakıldığında geleneğin, geçmişte oldukça canlı bir şekilde yaşatıldığına tanık olunur. Bu gelenek, çağdaş dünyamızda kimi Türk topluluklarında zayıflamış haldeyken, kimi Türklerde hâlen canlılığını korumaktadır. Bu doktora tezinin de konusu, geçmişten günümüze Türk Dünyası'nda deyişme sanatının tarihi seyridir. Öncelikle çalışmamıza daha geniş bir bakış açısı kazandırması amacıyla Türk Dünyası ve dünya literatüründe deyişme ile ilgili çalışmalar, deyişmenin tanımı ve tasnifleri ele alınmıştır. Daha önce deyişmelere Türk Dünyası kapsamında herhangi bir tasnif denemesinin uygulanmadığı göz önünde bulundurularak ilk kez tematik açıdan ve işlevbakımından bir tasnife tabi tutulmuştur. Konunun anlaşılır olması bakımından çalışmada, deyişmeler biçim bakımından tahlil edilerek hece ölçülerine ve mısra sayılarına göre incelenmiştir. Ayrıca birden fazla kişiler tarafından icra edilen deyişmeler, deyişenlerin sayısına ve cinsiyetine göre değerlendirilmiştir. Çalışmada deyişmelerin farklı bir biçimi olan dedim-dedi şiirlerinin tanımı yapılmış ve konularına göre tasnifi yapılmıştır. Bu deyişme şeklinin Anadolu sahasının yanı sıra Azerbaycan, Özbekistan, Türkmenistan sahaları ve Uygur Türklerindeki elde edebildiğimiz örneklerinin özellikleri karşılaştırılarak ayrıntısıyla verilmiştir. Arap edebiyatında münazaraadıyla bilinen ve insan ile insan dışı varlıkların konuşturulduğu deyiştirme, söyleştirme tarzı şiirler deyişenlerin durumuna göre çeşitli alt başlıklara ayrılarak incelemeye tabi tutulmuştur. İlaveten, çalışma içerisinde Türk Dünyası deyişmelerindeki ortaklıklar ve benzerlikler tespit edilmiştir. Çalışma sırasında yararlanılan bütün metinler numaralandırılarak tezin son kısmına eklenmiştir. Anahtar Sözcükler Türk Sözlü Şiiri, Türk Dünyası, Şiir Sanatı [Deyişme], Halkbilimi, Türkoloji
Özet (Çeviri)
The art of poetry [deyişme], which has its roots in ancient times, is a verbal poetry product that reflects the characteristics of each community. In the poetry [deyişme], it is seen that the cultural, social, political, historical and economic issues of the period, especially daily issues, are discussed. Looking at the resources on the subject, it is witnessed that the tradition was kept alive in the past. While this tradition has weakened in some Turkish communities in our contemporary world, it still maintains its vitality in some Turks. The subject of this doctoral thesis is the historical course of the art of poetry [deyişme] , in the Turkic World from past to present. First of all, in order to give a wider perspective to our study, the Turkic World and the studies related to the expression in the world literature, the definition and classification of the poetry [deyişme] are discussed. Considering that no classification attempt has been applied to the sayings before within the scope of the Turkic World, it has been classified for the first time in terms of thematic and function. In order to make the subject understandable, in the study, poetries [deyişme], were analyzed in terms of form and examined according to syllable measures and verse numbers. In addition, poetries [deyişme] performed by more than one person were evaluated according to the number and gender of the sayings. In the study, the definition of the poems dedim-dedi, which is a different form of sayings, has been made and classified according to their subjects. In addition to the Anatolian area, the characteristics of the examples we can obtain in Azerbaijan, Uzbekistan, Turkmenistan areas and Uyghur Turks are given in detail by comparing them. Poems in the style of exchange and conversation, known as münazara in Arabic literature and in which human and non-human beings talk, have been examined by dividing into various subtitles according to the situation of the sayings. In addition, commonalities and similarities of poetries [deyişme] in Turkic World have been identified in the study. All texts used during the study were numbered and added to the last part of the thesis. Keywords Turkish Oral Poetry, Turkic World, Art of Poetry [Deyişme], Folklore, Turkology.
Benzer Tezler
- Elbistan kültür havzası halk şairleri ve Abdurrahim Karakoç'un şiir dünyası
The Elbistan cultural basin folk poets and the poetry world of Abdurrahim Karakoc
BEDRİ ÖZÇELİK
Doktora
Türkçe
2021
Halk Bilimi (Folklor)Ankara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA AHSEN TURAN
- Hamâmîzâde Mehmet İhsan Bey Divanı Sözlüğü (Bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük)
Glossary of Hamamizade Mehmet İhsan's Divan [Concordance and functional glossary]
ASİYE ŞEYDA ÖZSERDAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıGiresun ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HAMZA KOÇ
- Divan edebiyatında Mevlevilik etkisi ve Mevlevi şairler
Impression of Mawlawiyya in the Turkish classical poetry
NİLGÜN AÇIK
Doktora
Türkçe
2002
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA İSEN
- Âşık Veysel'in şiirleri üzerine ontolojik bir inceleme
An ontological study of minstrel Veysel's poems
ŞENEL VURAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Halk Bilimi (Folklor)Gaziantep ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BEHİYE KÖKSEL
- İsmail Semen ve Aktamak adlı eseri (inceleme-metin)
İsmail Semenov and his work named Aktamak (investigation-text)
MEHMET SAİD ARBATLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ALİ EROL