Arûz tasarrufları bağlamında üçüncü Murâd Dîvânı (1-500. şiir)
Third Murâd's Dîvân in the context of Arûz applications (1-500. poem)
- Tez No: 836308
- Danışmanlar: PROF. DR. YAVUZ BAYRAM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 548
Özet
Âhenk, manzum eserlerle mensur metinleri birbirinden ayıran temel unsurlar arasındadır. Manzum metinlerde büyük ölçüde vezinle sağlanan âhenk, şiir metinlerini ezberlemeyi ve akılda kalmayı kolaylaştıran bir unsurdur. Bu kapsamda arûz, klasik Türk şiirinde âhenk ve ritim sağlayıcı özelliği ile öne çıkar. Bilindiği üzere arûz, Arap ve Fars edebiyatlarında kullanıldıktan sonra Türk edebiyatına da nüfûz etmiştir. Türk edebiyatında İslâmiyet'ten önce hece vezniyle sağlanan âhenk, Türklerin İslâmiyet'i kabulüyle arûz veznine de kullanım alanı sağlamıştır. Türk dilinin yapısal özelliklerinden dolayı arûzu Türkçeye tatbik noktasında bazı sıkıntılar yaşanmıştır. Şâirler bu sorunların çözümü için“arûz tasarrufları”olarak da adlandırılan birtakım uygulamalara başvurmuşlardır. Bu tasarruflarla mısra, vezne uygun hâle getirilmeye çalışılmıştır. Yani kelime ve hecelerdeki eksikliği, fazlalığı veya açık-kapalı hece uyumsuzluğunu gidermek yönündeki tasarruflar, hep ölçüyü sağlamak amacına yöneliktir. Arûz vezni, Türk şiirinde asırlarca kullanılmış ve bu vezinle sayısız eser verilmiştir. Nitekim böylece köklü bir maziye sahip olan Türk şiirinde klasik bir şiir geleneği oluşmuştur. Bu gelenek çerçevesinde arûzla yazılmış pek kıymetli eserler üretilmiştir. Bu çalışmada Murâdî (Sultân Üçüncü Murâd) Dîvânı'nda bulunan ilk 500 gazel, arûz tasarrufları bakımından incelenmiş ve şâirin hangi arûz tasarruflarına yer verdiği tespit edilmiştir. Tespit edilen tasarruflar, uygun işaretlerle gösterilmiş ve sayısal verilerden de yararlanılarak yorumlamalar yapılmıştır. Dolayısıyla çalışma, Sultân Üçüncü Murâd'ın vezni kullanmadaki başarı düzeyini, somut verilere dayalı olarak objektif bir tutumla değerlendirme imkânı sağlamış olacaktır. Çalışmanın literatüre, kaynakların çeşitliliğini artırması yönünde katkı sağlayıcı olacağı ümit edilmektedir. Böylece Türk şiirine ve arûz konusuna küçük de olsa katkı sağlamak, kültür ve edebiyat dünyasının dikkatlerini bu konuya çekmek amaçlanmıştır. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde arûz üzerine genel değerlendirmelere yer verilerek arûz ve arûz tasarruflarının kısa tanımları yapılmıştır. İkinci bölümde uygulamaya dair bilgi verilmiş, uygulamayla ilgili tablo ve dikkat edilen hususlara değinilmiştir. Ardından ilgili tasarruflar, Murâdî Dîvanı'ndaki ilk 500 gazel üzerinde uygulamalı olarak çeşitli işaretlerle gösterilmiştir. Üçüncü bölümde ise elde edilen sayısal veriler ve bunlara ilişkin değerlendirmeler bulunmaktadır. Çalışma, Sonuç ve Kaynakça ile tamamlanmıştır.
Özet (Çeviri)
Âhenk is among the basic elements that distinguish verse and prose texts from each other. In this way, it is an element that makes it easier to memorize and remember the texts of poetry. In this context, prosody stands out with its feature of providing harmony and rhythm in classical Turkish poetry. As it is known, aruz, after being used in Arabic and Persian literature, has also penetrated into Turkish literature. The harmony provided by the syllabic meter in Turkish literature before Islam provided a field of use for the aruz meter with the acceptance of Islam by the Turks. Due to the structural features of the Turkish language, some difficulties have been experienced in the application of aruz to Turkish. Poets have applied to some practices, also called“prosody savings”, for the solution of these problems. With these savings, the verse has been tried to be made suitable for the meter. In other words, the savings to eliminate the deficiency, excess or open-closed syllable incompatibility in words and syllables are always aimed at providing the measure. Arûz meter has been used in Turkish poetry for centuries and countless works have been given with this meter. As a matter of fact, a classical poetry tradition was formed in Turkish poetry, which has a deep-rooted past. Within the framework of this tradition, very valuable works written in aruz prosody were produced. In this study, the first 500 ghazals in the Murâdî (Sultân Third Murâd) Divan were examined in terms of aruz prosody and it was determined which aruz prosody the poet included. The savings identified are shown with appropriate signs and interpretations are made by using the numerical data. Therefore, the study will provide the opportunity to evaluate the success level of Sultan Murad III in using the meter with an objective attitude based on concrete data. It is hoped that the study will contribute to the literature by giving a different perspective and increasing the diversity of sources. Thus, it is aimed to contribute to Turkish poetry and the subject of prosody, albeit small, and to draw the attention of the world of culture and literature to this subject. The study consists of three parts. In the first chapter, brief definitions of prosody and aruz dispositions are given by giving general evaluations on prosody. In the second part, information about the application is given, the table related to the application and the points that are considered are mentioned. Then, the relevant savings are shown with various signs on the first 500 ghazals in Murâdî's Divan. In the third part, there are numerical data obtained and evaluations related to them. The study is completed with Conclusion and Bibliography.
Benzer Tezler
- Divan şiirinde aruz tasarrufları
Aruz prosody in Ottoman divan poetry
BİRCAN GÜLTEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıSiirt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MESUT BAYRAM DÜZENLİ
- Koca Râgıb Paşa'nın Arûz Risâlesi adlı eserinin tahkik ve tahlili
Examination and analysis on the prosody pamphlet of Koca Râgib Pasha
YASİN DURSUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Dilbilimİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDURRAHMAN ÖZDEMİR
- Tef'ilelere örnek beyitlerle aruz öğretiminin etkisi ve kalıcılığı üzerine bir inceleme
A review on the effects and persistence of prosody teaching with couplets, examples of proses
ELİF AYDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimAtatürk ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. RIFAT KÜTÜK
- Alî Cemâleddin Arûz-ı Türkî, İlm-i Kavâfî, Sanâyi'-i Şi'riyye ve İlm-i Bedî' (inceleme-metin-sözlük-tıpkıbasım)
Alî Cemâleddin Arûz-ı Türkî, İlm-i Kavâfî, Sanâyi'-i Şi'riyye ve İlm-i Bedî'(anlysing-text-dictionary-facsimile)
ERDEM CAN ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Türk Dili ve EdebiyatıBozok ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
DOÇ. DR. ZİYA AVŞAR