Didim yoran geleneksel yerleşiminin mimari özellikleri
Achitectural characteristics of Didim yoran traditional settlement
- Tez No: 841566
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MEVLÜDE KAPTI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimari Koruma ve Restorasyon Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 229
Özet
Batı Anadolu toprakları tarih öncesi çağlardan beri yerleşim yeri olarak kullanılmıştır. Aynı topraklar pek çok farklı topluma ve kültüre ev sahipliği yapmıştır. Zaman içerisinde farklı kültürlerin ve toplumların aynı coğrafyada yaşaması çok katmanlı bir yapıyı oluşturmuştur. Göçler de bu çok katmanlı yapının oluşmasına katkıda bulunmuştur. Savaşlar, depremler ve çeşitli afetler göç hareketine sebep olmaktadır. Yoran köyü de kurulduğu zamandan beri birkaç kez göçe maruz kalmıştır. Eski kaynakları incelediğimizde zaman zaman çeşitli sebeplerle terkedildiğini ve sonrasında yaşamın tekrar burada devam ettiğini görmekteyiz. Kurtuluş Savaşı sebebiyle büyük çoğunluğu Rum kökenli vatandaşlardan oluşan Yerontas (Yoran) köyü terkedilmiş ve 1923 Nüfus Mübadelesi ile boşalmış durumdaki köye Kavala'nın köylerindeki vatandaşlar getirilmiştir. Nüfus mübadelesi sonrasındaki bu değişim; yaşam tarzlarının ve kültürlerinin farklı olması sebebiyle zaman içerisinde fiziksel değişime de neden olmuştur. 1955 Balat depreminde Yoran köyü de zarar görmüştür. Ardından dönemin hükümeti Yoran Köyünden 2 km uzaklıkta deprem konutları inşa ettirmiştir. Konutların inşa edilme amaçlarından biri de köyün tapınağın etrafından uzaklaştırılmasıdır. Zaman içerisinde inşa edilen deprem konutların olduğu“Yenimahalle”şehrin yeni merkezi haline gelmiştir. 60'lı yıllarda Yoran Köyünde turizm faaliyetleri ortaya çıkmaya başlamıştır. 1976 yılında Apollon Tapınağı'nın tescillenmesi ve çevresinin sit alanı ilan edilmesiyle Yoran köyünde yeni yapılar yapılamamış ve mevcut yapıların onarımı zorlaşmıştır. Yapıların eskimesi ve çeşitli sosyoekonomik nedenlerle Yoran Köyü tekrar terkedilmeye başlamıştır. Terk edilen binalar zaman içerisinde çevresel etkenlerle tahrip olmuştur. 80'li yıllardan sonra turizmin iyice popüler hale gelmesiyle köy çevresinde bulunan birçok yer yapılaşmaya başlamış ve böylece köy nüfusu artmıştır. Nüfusun iyice artmasıyla 1991 yılında bu yerleşim yeri, Yenihisar adıyla ilçeye dönüştürülmüştür.1997 yılında ise ilçenin adı Didim olarak değişmiştir. Yerleşim yeri ilçeye dönüştükten sonra Yoran köyünün bulunduğu konum, ilçenin bir mahallesi haline gelmiştir. Yoran köyünün günümüzdeki adı Didim ilçesi Hisar Mahallesidir. Günümüz Didim ilçesinin çekirdeğini oluşturan bu köy, tarihsel gelişimi itibariyle birçok katmana sahiptir. Bu çalışmada çok katmanlı Yoran Köyü'nün; tarihinin, katmanlarının, yapım tekniklerinin ve mevcut durumunun araştırılması, koruma ile ilgili sorunlarının ortaya konulması amaçlanmaktadır. Böylece, yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan, geleneksel dokuya sahip Yoran Köyünün, tescilli yapıları dışındaki yapılarının değerlerinin ortaya konması ve Yoran köyü katmanın doku bütünlüğü içinde korunması hedeflenmektedir. Yoran köyünün çok katmanlılığını daha iyi ortaya koyabilmek amacıyla köy içerisindeki ve köy çevresindeki katmanlar tarihsel gelişim sırası ile incelenmiştir. Köyün geleneksel mimarisi köy ölçeğinde (1. Derece Arkeolojik Sit sınırları içerisinde kalan alan) ele alınmış ve bu kapsamda köyde bir analiz çalışması yapılmıştır. Analiz çalışmasında yapıların yapım teknikleri, özgünlük durumları, çevre doku ile uyumları, kat sayıları, sağlamlık durumları, işlevleri tespit edilmiştir. Köy içindeki yapılar; analizler de göz önünde bulundurularak işlevlerine göre ayrılmış ve bu sınıflandırma ile anlatılmıştır. Yok olan kilise, değirmen gibi bazı yapılar da eski fotoğraflar yardımıyla tespit edilmiş ve ulaşılan verilerle bu yapılar üzerine bir değerlendirme yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda Yoran köyündeki çoğu yapının konutlardan oluştuğu gözlendiği için köyün geleneksel konutları tez içerisinde ayrı bir başlık olarak detaylıca incelenmiştir. Yoran köyündeki konutların plan tipolojilerini daha iyi anlamak amacıyla 28 adet yapının plan rölövesi çizilmiş, 5 adet yapının ise arşivlerden rölövesi elde edilmiştir. Bu plan çizimleri ile Yoran köyünde bulunan farklı plan tipleri sınıflandırılmıştır. Köyün geleneksel konutlarının incelendiği başlıkta; konutların plan özellikleri, cephe özellikleri, yapı elemanları ve yapım teknikleri de detaylıca anlatılmıştır. Köyün günümüzde turistik bir konumda bulunması sebebiyle bazı yapılar, yeme-içme ve konaklama gibi ticari işlevlerle restore edilmiştir ancak restore edilen yapıların sayısı, köy ölçeğinde bakıldığında yeterli oranda değildir. Yoran köyünde geleneksel mimarinin sürdürülebilirliği için geleneksel yöntemlerle yapılmış daha çok yapının korunması ve restore edilmesi gerekmektedir. Yapılan analizler sonucunda geleneksel yöntemlerle yapıldığı veya dokuya uyumlu olduğu tespit edilen yapılar için bir envanter çalışması yapılmıştır. Envanter çalışması kapsamında, yapıların fotoğrafları çekilmiş, haritadaki yerleri işaretlenmiş ve mevcut durumları üzerine değerlendirme yapılmıştır. Planları çizilen veya planları elde edilen yapıların plan çizimleri envanter çalışmasındaki listeye eklenmiştir. Ayrıca bölge koruma kurullarından çıkan kararlar incelenmiş, köydeki koruma sorunlarının neler olduğu, bu sorunların nasıl oluştuğu ele alınmış ve bu sorunlara dair çözüm önerileri hakkında fikirler üretilmiştir. Sonuç olarak köyün neden korunması gerektiği anlatılmaya çalışmıştır.
Özet (Çeviri)
The lands of Western Anatolia have been used as settlement areas since prehistoric times. These same lands have hosted many different cultures and societies. Over time, the coexistence of different cultures and societies in the same geography has created a multi-layered structure. Migrations have also contributed to the formation of this multi-layered structure. Wars, earthquakes, and various disasters have been the cause of migration movements. Yoran village has been subject to migration several times since its establishment. When examining historical sources, it can be seen that it was abandoned at times for various reasons and later life continued in the same place. During the War of Independence, Yerontas (Yoran) village, which was mostly composed of citizens of Greek origin, was evacuated, and after the 1923 Population Exchange, the village was left vacant. The cultural difference caused by this demographic change over time led to a physical transformation. In 1955, the village of Yoran was also damaged by the Balat earthquake. Subsequently, the government of the period had earthquake houses built 2 km away from Yoran Village. One of the purposes of building these houses was to move the village away from the temple. Over time, the area where the earthquake houses were built, known as“Yenimahalle,”became the new center of the city. Tourism activities began to emerge in Yoran Village in the 1960s. In 1976, with the registration of the Temple of Apollo and the declaration of its surroundings as a protected area, new buildings could not be constructed in Yoran village, and the repair of existing buildings became more difficult. Due to the aging of the buildings and various socio-economic reasons, Yoran Village began to be abandoned again. The abandoned buildings deteriorated over time. After the 1980s, with tourism becoming increasingly popular, many places around the village started to be developed, leading to an increase in the village's population. With the rapid increase in population, in 1991, this settlement was transformed into a district under the name of Yenihisar. In 1997, the name of the district was changed to Didim. After this transformation, the location of Yoran village became a neighborhood of the district. The current name of Yoran village is Hisar Mahallesi in Didim district. This village, which forms the core of today's Didim district, has many layers in terms of its historical development. This study aims to investigate the history, layers, construction techniques, and current situation of the multi-layered Yoran Village, as well as to identify its preservation-related issues. Thus, the goal is to reveal the values of Yoran Village, which is at risk of disappearing over time, and to ensure the preservation of the village's layers within the texture of the settlement. In order to better illustrate the multi-layered nature of Yoran Village, the layers within the village and around the village were examined in chronological order. In the title that discusses the traditional architecture of the village, a detailed examination was carried out within the village scale (within the 1st-degree Archaeological Site boundaries). This section comprehensively describes the neighborhoods, structures, and other elements surrounding the village. The study also identified some significant buildings that have been lost, using old photographs, and evaluated these buildings based on the data obtained. The analysis of most of the buildings in Yoran village revealed that they are residential. Therefore, a separate section was examined in detail under the title of traditional residences in the village, including the plan features, facade characteristics, building elements, and construction techniques of these traditional houses. The plan drawings of 28 buildings in Yoran village were prepared to better understand the plan typologies of the village, and the plan drawings of 5 buildings were obtained from the archives. With these plan drawings, different plan types in Yoran village were classified. Due to its current location as a tourist destination, some buildings in Yoran village have been restored for commercial purposes such as dining and accommodation. However, when considered at the village level, the number of restored buildings is not sufficient. For the sustainability of traditional architecture in Yoran village, more buildings constructed with traditional methods should be preserved and restored. Therefore, within the scope of this study, an inventory study was conducted for buildings identified as constructed with traditional methods or in harmony with the village's texture. Within the inventory study, photographs of the buildings were taken, their locations were marked on the map, and evaluations were made about their current conditions. Plan drawings of buildings were added to the inventory list. In addition, the decisions made by regional conservation boards were examined, and in this section, it was discussed why the village should be protected and how the protection issues have arisen, and suggestions were made for solutions. In conclusion, the study attempted to explain why the village should be protected.
Benzer Tezler
- Yoran Köyü ölçeğinde Didim kent müzesi ve arşivi için planlama ve sergi önerisi
Planning and exhibition proposal for the city museum and archive of Didim on the scale of Yoran Village
DİDEM ÖZTÜRK KONYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
MüzecilikMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BURCU PELVANOĞLU
- Yazmacılık sanatımız içinde Hitit eserlerinin yorumu
Başlık çevirisi yok
NAİME DİDEM ÖZ
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2015
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. MEHMET LATİF TARAŞLI
- Göller Bölgesi'nde yorgancılık sanatı
Craft of quilting in The Lake District
DENİZ ÇELİKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Halk Bilimi (Folklor)Süleyman Demirel ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FİLİZ NURHAN ÖLMEZ
- Aydın yöresi halk kültürünün incelenmesi
Başlık çevirisi yok
K. ZÜMRÜT HASBEK ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Halk Bilimi (Folklor)İstanbul Teknik ÜniversitesiTürk Halk Oyunları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. FİKRET DEĞERLİ
- Konya ili yorgan işçiliğinin bugünkü durumu
The pesent situation of workmanship of quilt of the provinve of Konya
GÜLHAN KÖMÜRCÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
EkonomiSelçuk ÜniversitesiEl Sanatları Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AYŞE ÖZKAN