Şeyh Cemâleddîn Mahmûd Hulvî'nin 'Hamse' adlı mesnevisi (İnceleme-metin-özel adlar dizini)
Cemaleddin Mahmud Hulvi's mathnawi of 'Hamse' (Analysis-prose translation-proper names index)
- Tez No: 842725
- Danışmanlar: PROF. DR. İSRAFİL BABACAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Karşılaştırmalı Edebiyat, Türk Dili ve Edebiyatı, Religion, Comparative Literature, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 432
Özet
Cemâleddin Mahmûd Hulvî, 1574 yılında doğmuş 1653-1654 yılına kadar yaşamıştır. Yetişme döneminin ilk yıllarını baba mesleği olan helvacı, tatlıcı olarak geçirmiş; gençliğinin ilk yıllarında ise bir heves ile askerlik mesleğine başlamıştır. Babasının ölmesiyle askerliği bırakarak Necmeddîn Hasan Efendi'ye intisab etmiş ve ömrünün geri kalanını tasavvuf yoluna adamıştır. Tasavvuf yolundan ölümüne kadar baba ocağını tekkeye çevirerek şeyhlik makamında öğrenciler yetiştirmiş, çeşitli camilerde vaizlik yapmıştır. Aynı zamanda edebiyat ile de içli dışlı olmuş, çeşitli eserler kaleme almıştır. Eserlerinden Hamse'yi, 1617/1621 yıllarında yani 40'lı yaşlarında dinî, tasavvufî, ahlakî konularda inançlı kişileri eğitmek amacıyla yazmıştır. Eser, Taşlıcalı Yahya'nın Hamse'sine naziredir. Hulvî, ilmî ve dinî olarak beğendiği Yahya Bey'in mesnevîlerindeki dinî, ahlakî, tasavvufî konulardaki makale, şu'be, makam, fasıl, hikâye vb. bölümlere sade ve açık bir dille Hamse adlı eseriyle nazire yazmıştır. Bu eser ve Hulvî hakkında yaptığımız tez çalışması, giriş bölümüyle beraber toplamda dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde mesnevî nazım şekli, hamse ve nazirecilik geleneği, Hulvî'nin biyografisi, tasavvufî ve edebî kişiliği üzerinde durulmuştur. Birinci bölüm olan“Hamse'nin Tahlili”başlığı altında Hamse'nin şekil, dil, üslup, tahkiye özellikler incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Daha sonra tertibi ve bölümleri üzerinde durulmuş ve bölümler, makaleler, hikâyeler nesre aktarılmıştır. Bölümün sonunda ise Hamse'nin muhtevasına değinilmiştir. İkinci bölümde Hulvî'nin Hamse adlı eseri, nazirecilik ve hamse geleneğine göre değerlendirilmiştir. Daha sonra Taşlıcalı Yahya'nın Hamse'siyle yapı, şekil, dil, üslup, tahkiye ve muhteva bakımından mukayese edilmiştir. Üçüncü bölüm, Hamse adlı eserin yazma nüshalarının incelenmesi üzerinedir. Bu bölümde yazma nüshaları tanıtılmış ve müellif hattı olup olmadığı tartışılmıştır. Aynı zamanda imlâ özellikleri incelenmiş ve yazma nüshanın transkripsiyonu yapılırken dikkat edilenler aktarılmıştır. Dörüncü ve son bölümde Hulvî'nin Hamse adlı eserinin transkripsiyonlu metni verilmiş, sonuç başlığı altında değerlendirme yapılmış, özel adlar dizini ve bibliyografya hazırlanmıştır.
Özet (Çeviri)
Cemaleddin Mahmud Hulvi, born in 1574, lived until 1653-1654. He spent the early years of his upbringing in his father's profession as a confectioner and sweets maker; in his youth, he enthusiastically pursued a career in the military. Upon his father's death, he abandoned the military and joined Necmeddin Hasan Efendi, dedicating the rest of his life to the path of Sufism. He transformed his family home into a Sufi lodge, where he assumed the role of a spiritual leader, mentoring students and serving as a preacher in various mosques. Simultaneously, he engaged with literature, penning various works. One of his notable works, Hamse, was written around 1617-1621, in his forties, aiming to educate devout individuals on religious, Sufi, and moral subjects. The work is a response to Taşlıcalı Yahya's Hamse. Hulvi, admiring the religious, moral, and Sufi aspects of Yahya Bey's mathnawi, responded with a paraphrase titled Hamse in a simple and clear language. The thesis on this work and Hulvi consists of four chapters, including the introduction. The introduction section delves into the mathnawi poetic form, the tradition of hamse and, paraphrase Hulvi's biography, and his mystical and literary persona. The first chapter, titled“Analysis of Hamse,”examines and evaluates the formal, linguistic, stylistic, and thematic features of Hamse. The structure and sections are then discussed, with a focus on the conversion of sections, articles, and stories into prose. The chapter concludes by addressing the content of Hamse. In the second chapter, Hulvi's work titled“Hamse”is evaluated according to the tradition of paraphrase and hamse. Subsequently, a comparative analysis is conducted between Hulvi's Hamse and Taşlıcalı Yahya's Hamse in terms of structure, form, language, style, conversion, and content. The third chapter focuses on the examination of manuscript copies of the work Hamse. It introduces manuscript copies, discusses the existence of an authorial line, and explores spelling features. Simultaneously, considerations during the transcription of the manuscript are presented. The fourth and final chapter presents the transcribed text of Hulvi's work Hamse, followed by an evaluation under the title of conclusions. An index of proper names and bibliography are prepared.
Benzer Tezler
- Mehmet Hazmi Tura
Mehmet Hazmi Tura
FATMA SENA YÖNLÜER
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
BiyografiMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NECDET TOSUN
- Hattat Mahmud Celaleddin'in hayatı, talebeleri ve takipçileri
Calligrapher Mahmud Celaleddin's life, his students and followers
OMAR N. QASIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
El SanatlarıSakarya ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. MEHMET MEMİŞ
- Hattat Abdülfettah Efendi'nin taşa mahkuk eserleri
Abdülfettah Efendi Calligrapher's works stone prisoners
ESRA VATANSEVER
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
El SanatlarıFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. DR. MEHMET HÜSREV SUBAŞI
- Koyunoğlu Müzesi koleksiyonundaki hat levhaları
The calligraphy works in the Koyunoglu Museum collection
RAZİYE YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
El SanatlarıNecmettin Erbakan ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZEKERİYA ŞİMŞİR
- Nevzad-ı Musıki'de bulunan ilk beş makamın metin çalışması
Başlık çevirisi yok
LÜTFİYE ÖZER
Yüksek Lisans
Türkçe
1994
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiGüzel Sanatlar Ana Sanat Dalı
PROF. DR. NEVZAD ATLIĞ