Morphological analysis of the formation and consolidation of the main street: The case of Kurtuluş Street, Antakya
Ana caddenin oluşum ve sağlamlaşmasının morfolojik açıdan incelenmesi: Antakya Kurtuluş Caddesi örneği
- Tez No: 843947
- Danışmanlar: DOÇ. DR. İSMAİL EREN KÜRKÇÜOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 211
Özet
Bir yerden bir yere gitmek için doğrusal bir mekanda hareket etme durumu insanın içgüdüsel bir özelliği olarak var olmaktadır. Bu bağlamda, hareketi sağlayan ve lineer bir mekan olarak ortaya çıkan sokak, insana içkin ihtiyaca temelden yanıt veren bir kent elemanıdır ve bir dizi farklı parametrenin birleşmesiyle oluşmaktadır. Bu parametreler, kentin değişen ve dönüşen süreci içerisinde varlığını sürdüren sokağı etkisi altında alarak sokağın evrimine yol açmaktadır. Geçirdiği bu evrimsel süreçte kendi fizikselliği içerisine başta sosyal ve ekonomik boyutun katılmasıyla sokak, kentin içsel bütünselliğinin önemli bir parçası haline gelmiştir. Bu parça-bütün ilişkisinde sürecin devamına katılabilmek, süreç içerisindeki ihtiyaçlara cevap vermekle ilgilidir. Mekanın yerel dinamiklerine cevap verebilen sokağın var olmaya devam ederken bir dizi fiziksel değişikliğe uğramıştır. Bu gelişim ve dönüşüm sürecinden değişerek çıkan sokak, birçok farklı sorumluluk ve aktörün bu sürece dahil olmasıyla birlikte farklı roller üstlenmeye başlamıştır. Ortaya çıkan bu rollerin sonucunda sokaklar temelde ana sokak ve yardımcı sokaklar olarak ilerlerken ana sokak toplumun çoğunun zaman geçirdiği ve diğer tüm sokak dokusundan ayrışan doğrusal bir mekanı ifade etmektedir. Bu bağlamda, toplumun en çok zaman geçirdiği doğrusal kamusal alan, ekonomik bir merkezi oluşturan ticari bir eksen ve yaya taşıt ulaşımını ana taşıyıcısı olarak kent omurgasını ifade eden ana cadde kent içerisindeki önemini kanıtlamış bir sokaktır. Sokağın ana caddeye dönüşümü sırasında yaşanan değişiklikler içerisinde caddenin fiziksel dokusunun kentle bütünleşmesi ve doku içerisinde sağlamlaşması en önemli aşamalarındandır. Bu bağlamda, ana caddenin kent dokusu içerisindeki kalıcılaşmasını tanımlanmasına ve süreç içerisindeki parametrelerin belirlenmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Çalışmanın amacı, sağlamlaşma kavramından yola çıkarak ana caddenin oluşum parametrelerini analiz etmektir. Bu bağlamda araştırma, geçmişten günümüze ana caddenin oluşumuna dair önemli gelişmeleri saptayarak bu adımların var olan bir kent dokusu içerisinde nasıl gerçekleştiğini incelemektedir. Ek olarak, bu oluşumun yanı sıra ana caddenin geçmişten günümüze ulaşmasını sağlayan fiziksel özelliklerin neler olduğu sorusuna yanıt aramaktadır. Bu çalışma kapsamında sahip olduğu zengin tarihi geçmiş boyunca ana cadde olma özelliğini koruyarak günümüze ulaşan Antakya Kurtuluş Caddesi araştırma alanı olarak seçilmiştir. Çalışma caddenin sağlaşmasını gösteren tarihi geçmişinin incelenmesi ve bu sağlaşmayı oluşturan parametrelerin analiz edilmesi üzerine odaklanmaktadır. Bu kapsamda, çalışma beş ana aşama üzerinden geliştirilmiştir. Birinci aşamada, sokağın görülmediği yerleşim alanlarından başlayarak sokağın oluşması ve sonrasında farklı rollere bürünmesi ile başlayan sokağın tarihi süreç boyunca gelişimi incelenmiştir. İlk yerleşim alanlarından biri olarak kabul edilen ve sokağın yer almadığı Çatalhöyük'ten başlayarak 20. yüzyılda sokağın temel araştırma konusu olduğu projelere kadar olan süreç içerisinde sokak sırasıyla kendine mekansal olarak yer bulmuş, farklı roller kazanarak ana ve yardımcı olmak üzere ayrışmıştıştır. Sonrasında öneminin artması ve temelde ulaşım ihtiyacına yanıt verebilirliğini artırmak adına sınıflandırmada farklı kategori ve alt kategorilere ihtiyaç duyulmuş ve sokak bugünkü haline ulaşmıştır. Sokağın öneminin artması sonucunda 19. yüzyılın başında sokağın etkisini azaltmaya yönelik projelerin ortaya çıktığı görülse de ortaya atılan karşı argümanlarla sokağın günümüzde kentin en önemli yapı taşlarından biri olarak varlığını sürdürdüğü ve kent içerisindeki rolünü kalıcılaştırdığı görülmektedir. Bu noktada, sokağın önemini vurgulayan işlev çeşitliliği ve bu işlevleriyle birlikte sokağın doku içerisinde sağlamlaşmasını sağlayan fiziksel özellikler incelemeye değer bir konu olarak öne çıkmaktadır. İkinci aşama, caddenin sahip olduğu farklı rolleri ve buna bağlı olarak hizmet ettiği işlevleri anlatan kısmın dahil olduğu ana caddenin ne anlama geldiğinin açıklandığı etabı kapsamaktadır. Caddenin farklı sorumluluklar kazanmasıyla birlikte bulunduğu konum ve hizmet verdiği kullanıcı kitlesi başta olmak üzere çeşitli değişkenlere farklı olarak cevap vermesi gereken sorumluluklar sonucu farklı adlar kazanmaktadır. Bu bağlamda, Sokak ağı içerisindeki bir sokaktan ana caddeye dönüşme süreci içerisinde diğer sokaklardan ayrışarak ön plana çıkan ana cadde en sık kullanılan cadde tanımıyla diğer kentlerdeki tanımıyla ortaklaşsa da kent formu ve toplumların kültürel yapısı ana caddenin birçok farklı anlam ifade etmesine ve kavramın farklı şekillerde ortaya açıklanmasına neden olmaktadır. Ana cadde kavramının sahip olduğu bu çoklu tanım durumunun karışıklıklık yaratmasından dolayı caddenin yönetimi ve tasarımı aşamasında problem oluşmaktadır. Bu nedenle, ana cadde kavramının yeniden tanımlanmasına ihtiyaç duyulmuştur. Bu bağlamda ana cadde, geleneksel şehirler içerisinde sahip olduğu tarihi geçmişle birlikte insanların kullanmaya alışık olduğu, sahip olduğu farklı kentsel işlevlerle insanların gündelik ve idari ihtiyaçlarını giderebileceği, yaya ulaşımı önceliklikli olmak üzere yaya ve taşıt ulaşımına imkan veren, genişlik ve uzunluk ölçüleri insan ölçeğine uygun olarak tasarlanan ve üçüncü boyutta kuvvetli bir mekan algısı yaratan doğrusal bir mekan ve bir kentsel omurgadır. Üçüncü aşama, ana caddenin kent dokusu içerisindeki sağlamlaşma parametrelerinin pilot bölge olarak Antakya Kurtuluş Caddesi üzerinde incelendiği aşamadır. Bu etapta Kurtuluş Caddesi Helenistik Dönemden başlayarak var olan kent planları ve haritalar üzerinden incelenmiştir. Kentin geçirdiği yangın, deprem ve istila başta olmak üzere tüm yıkıcı olaylara rağmen Kurtuluş Caddesi'nin tarih boyunca kentin ana caddesi olma ünvanını koruyarak günümüze ulaştığı görülmüştür. Tarihi harita ve planlar analiz edildiğinde, dokunun değişen yapısına rağmen caddenin kent dokusu içerisinde bütünleşmiş bir şekilde çoğunlukla değişmeden varlığını koruduğu ve zaman ilerledikçe doku içerisinde sağlamlaştığı görülmüştür. Dördüncü aşamada, Kurtuluş Caddesi'nin tarih boyunca önemini kaybetmeden bugüne ulaşmasının altında yatan fiziksel parametreler araştırılmıştır. Literatür taraması, incelenen dünya örnekleri ve pilot bölgenin tarihi süreçteki değişimi analiz edildiğinde caddenin kent içerisindeki bütünleşme derecesi, caddenin sahip olduğu arazi kullanım çeşitliliği ve cadde üzerinde bulunan yapıların yoğunluğu ve sürekliliğinin, ana caddenin kent dokusu içerisindeki sağlamlaşma sürecine etki eden parametreler olduğu görülmüştür. Bu parametrelerin incelenmesi adına her parametre için farklı bir inceleme yöntemi kullanılmıştır. Caddenin kent içerisindeki bütünleşmesini incelemek için mekan dizim yöntemi kullanılmış ve caddenin global ve yerel ölçekteki bütünleşme değerlerine bakılmıştır. Sonucunda, doku içerisinde hem global hem yerel ölçekte dokuyla en bütünleşmiş durumda olan eksenlerin caddenin üzerinde olduğu görülmüştür. Arazi kullanım analizi için kentin tarihi çekirdeğinin 1925 ve 2022 yılındaki arazi kullanım işlevleri karşılaştırılarak değerlendirilmiş ve caddenin sahip olduğu işlevlerin son yüzyıl içerisinde çeşitlenerek arttığı görülmüştür. Son parametre olan yapı sürekliliği ve yoğunluğu parametresinde, yapı sürekliliğini incelemek için binaların sokak üzerinde nasıl konumlandığı; yapı yoğunluğunu incelemek için binaların sahip olduğu kapı, pencere ve vitrin sayıları analiz edilmiştir. Analiz sonucunda binaların büyük çoğunlukla sokakla aynı hizada konumlandığı ve böylece cadde üzerinde kesintisiz bir perspektif algısı yaratarak mekan hissini güçlendirdiği görülmüştür. Ayrıca, binaların sahip olduğu yüksek sayıdaki kapı, pencere ve vitrin sayıları caddenin sahip olduğu bina yoğunluğunu ve geçirgenliğini göstererek caddenin kullanım sıklığının yükselmesi ve böylece caddenin doku içerisinde kalıcı olmasına sebep sunmaktadır. Çalışmanın beşinci aşaması, tüm aşamaların sonucunda ortaya çıkan analiz verilerinin değerlendirildiği etaptır. Sonucunda, ana caddenin kent dokusu içerisinde kalıcı olmasına yönelik yapılan analizlerde farklı ölçeklerde farklı parametrelerin olduğu görülmüştür. Bu bağlamda Kurtuluş Caddesi'nin sokak ağı içerisinde bütünleşme oranının en yüksek arter olması, sokağın temelde ticari bir hat olarak hizmet vermesi ile birlikte çeşitli işlevler sunması ve bina yoğunluğu ve sürekliliği ile birlikte mekan algısını yükselterek geçirgen ve kullanılan bir hat olduğu görülmüştür. Çalışmada ele alınan parametreler ve pilot bölge, ana caddenin öneminin kanıtlanması ve Kurtuluş Caddesi'ne yönelik müdahalelerin yapılması aşamasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bu çalışmanın ortaya koyduğu analizler sonucunda, ana caddenin oluşum ve sağlamlaşma süreci ve parametrelerinin incelenmesinin gelecek şehir planlama ve kentsel tasarım çalışmalarında ana caddenin konumunun ve işlevinin daha farklı bir şekilde ele alınmasına imkan sağlayacağına inanılmaktadır. Ayrıca 6 Şubat 2023 depremleri sonucunda kentte meydana gelen büyük yıkım sonrası kentin değerlerini korumak ve bu değerler ışığında toplumun kültürel varlığına ev sahipliğini ev sahipliği yapan Kurtuluş Caddesi'ni ayağa kaldırmak Antakya'yı geleceğe aktarmak adına daha önemli hale gelmiştir. Bu bağlamda tez, Kurtuluş Caddesi'nin yaşayan bir mekan olarak değerlendirilmesi ve bu bağlam üzerinden incelenmesi gerekliliğini vurgulamaktadır.
Özet (Çeviri)
Moving in a linear space to go from one place to another is an instinctive characteristic of humans. In this context, the street that emerges as a linear space enabling movement and serves as a fundamental response to humans' innate needs is a significant element of the city formed by a combination of various parameters. These parameters affect the street's evolution by being influenced by the changing and transforming process of the city. In its evolutionary change, the street becomes essential to the city's internal integrity by initially incorporating social and economic dimensions into its physicality. In this part and whole relationship, the continuation of the process depends on responding to the needs of the period. The street that meets the local needs of the space undergoes various physical changes while continuing its existence. Therefore, it began to assume different roles involving multiple actors and responsibilities emerging from this changing process. As a result of these roles, the streets are primarily divided into main streets and local streets, with the main street representing a space that stands out from the rest of the street network. Thus, the main street, a linear public space where society spends the most time, the commercial axis that forms an economic centre, the primary carrier of pedestrian and vehicle transportation and the city's backbone is an essential element of the city. The physical integration of the street and its consolidation within the texture of the city is one of the most critical stages in transforming the street into a main street. Therefore, it is necessary to define the permanence of the main street in the urban texture and determine the parameters during the transformation process. This study aims to analyse the parameters of the formation of the main street based on the concept of consolidation. In this context, the research examines significant developments in the formation of the main street from the past to the present and how these steps were realised within an existing urban fabric. Furthermore, the study investigates the physical characteristics that led to the integration and consolidation of the main street with the urban fabric, allowing it to survive throughout history up to the present. Kurtuluş Street, Antakya, is selected as a research area that preserves its main street identity through its rich historical background. The study focuses on analysing the historical past that demonstrates the consolidation of the street and the parameters that make up this consolidation and integration. Accordingly, the study includes five main stages The first stage of this study examines the historical development of the street, starting from ancient settlements where the street is not visible and continuing throughout history. Starting from Çatalhöyük, considered one of the first settlement areas where the street did not exist, the street found its place spatially in the subsequent settlements. Then, it differentiated itself into primary and secondary roles by gaining different functions. As its importance grew, the need for different categories and subcategories in classification arose to increase its ability to respond to transportation needs. As a result of these needs, the street classification system reached its current form. While projects to reduce the impact of the street emerged in the early 19th century as its importance increased, counter-arguments revealed that the street continues to exist as one of the most crucial components of the city today and has solidified its role within the city. At this point, the diversity of functions that emphasise the importance of the street and the physical characteristics that consolidate it within the urban fabric are prominent topics worth analysing. The second stage covers the concept of the main street, including a section that explains the different roles and functions the street serves. The street acquires several names due to its responsibility to provide solutions to multiple variables, including its location and the user group it serves. Thus, the main street, which stands out from the street network, is most commonly defined as the most frequently used street, but its definition varies due to many reasons, such as the urban form and cultural structure of societies. The multiple meanings of the main street create confusion during the management and design phases, making it necessary to redefine it. Therefore, the main street is defined as an urban backbone, a linear space that has a historical past within traditional cities, is accustomed to people's use, meets various urban functions for daily and administrative needs, provides opportunities for vehicular and especially pedestrian transportation, and is designed according to human scale for creating a robust spatial perception in the third dimension. The third stage involves examining the parameters of consolidation within the urban fabric of the main street, with Kurtuluş Street, Antakya, selected as the pilot region. The historical plans and maps of Kurtuluş Street were examined during this phase, dating back to the Hellenistic period. Despite the destructive events that the city has undergone, such as fires, earthquakes, and invasions, it has been observed that Kurtuluş Street has maintained its status as the city's main street throughout history and has survived until the present day. Analysis of historical maps and plans reveals that, despite changes in the city's fabric, the street has remained integrated into the urban fabric and has mostly remained unchanged, consolidating within the urban core over time. The fourth stage investigated the physical parameters underlying the street's continuous importance during history. Based on the literature review, worldwide examples examined, and historical changes in the pilot region analysed, it was found that the degree of integration of the street within the urban fabric, the diversity of land use, and the density and continuity of buildings along the street are the parameters that affect the process of consolidation of the main street within the urban texture. Different examination methods were used for each parameter. The spatial arrangement method was used to investigate the integration of the avenue within the urban fabric, examining both global and local integration values. As a result, it was observed that the axes with the most integration with the fabric at both global and local scales are parts of the street. This observation explains why the street is the most frequently used street in the city centre and fulfils the role of the city's most commonly used artery. For land use analysis, the land use functions of the city's historical core in 1925 and 2022 were compared and evaluated, showing that the roles of the street have diversified and increased over the past century. Thereupon, it satisfies the need for the street to offer a variety of functions to the community and provide access to different social opportunities. The building continuity and density parameter was analysed by examining how buildings are positioned on the street to study building continuity and by analysing the number of doors, windows, and showcase to check building density. As a result, it was observed that buildings are mostly located in line with the street, creating an uninterrupted perspective on the street, thus strengthening the sense of space. Regarding building density, the high number of doors, windows, and showcases in buildings indicates the level of building density and permeability on the street, which increases the frequency of street use and thus consolidates the street within the urban fabric. The building continuity and density on Kurtuluş Street support the street's strong perception of space, which is essential for the main street. The fifth stage of the study is evaluating the analysis data resulting from all stages. As a result, it has been observed that various parameters are effective in the analysis conducted towards the permanence of the main street within the urban fabric. In this context, it has been determined that Kurtuluş Street, with the highest integration rate within the street network, providing various functions primarily as a commercial route, and increasing spatial perception with building density and continuity, is a permeable and used route. These features that Kurtuluş Street possesses as a main street have enabled it to reach the present day as the most frequently used and integrated artery within the city. The parameters examined in the study and the pilot area are thought to contribute to proving the importance of the main street and making interventions for Kurtuluş Street. As a result of the analyses presented by this study, it is believed that examining the formation and consolidation process and parameters of the main street will allow for a different approach to the location and function of the main street in future urban planning and urban design studies. Additionally, after the significant destruction caused by the earthquakes on February 6, 2023, preserving the city's values and reviving Kurtuluş Street as the host to the community's cultural existence has become even more critical to maintain Antakya in the future. In this context, the thesis emphasises the necessity of evaluating Kurtuluş Street as a living space and examining it through this context.
Benzer Tezler
- Tectonic and magmatic structure of Lake Van basin and its structural evolution, Eastern Anatolia accretionary complex (EAAC), East-Turkey
Van Gölü havzasının tektonik ve magmatik yapısı ve yapısal evrimi, Doğu Anadolu yığışım karmaşığı (DAYK), Doğu Türkiye
MUSTAFA TOKER
Doktora
İngilizce
2011
Jeofizik Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİklim ve Deniz Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. A. M. CELAL ŞENGÖR
- Yatay ön araştırma delgi verileri ile kayacın jeomekanik özelliklerinin ilişkilendirilmesi melen boğaz geçiş tüneli örneği
Correlation of geomechanical properties of rock with horizontal pre-drilling data Melen Bosphorus crossing tunnel example
AYDIN BAKIR
Doktora
Türkçe
2024
Jeoloji Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ENVER VURAL YAVUZ
- İstanbul Süleymaniye Bölgesi'nin morfolojik değişim sürecinin Kirazlı Mescit Sokak üzerinden incelenmesi
Analysis of the morphological change process of İstanbul Süleymaniye Region via Kirazli Mescit Street
ŞULE ÇOM
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ALİ KILIÇ
- Depo gazından enerji üretiminde kullanılan gaz motorlarının yanma odasında oluşan depozitlerin karakterizasyonu ve oluşum mekanizmasının belirlenmesi
Determination of characterization and formation mechanism of the deposits formed in the combustion chamber of gas engines used in landfill gas to energy production
ÖZGE ÖSTÜRK SÖMEK
Doktora
Türkçe
2023
EnerjiGebze Teknik ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ORHAN SEVİMOĞLU
- Toplu konut alanlarında biçimsel yapının mekan dizimi yöntemiyle değerlendirilmesi: Eskişehir örneği
Evaluation of morphological structure in mass housing area by space syntax method: Eskişehir case
OSMAN TUTAL