Nâyî Mustafa Kevserî Efendi özelinde: Bir 18. yüzyıl nota koleksiyonu bağlamında 'İletişimsel istinsah faaliyeti' ve 'Müstensih performansı'
'Communicative copying activity' and 'Scribal performance' in the context of an 18th century musical note collection: In the person of Nâyî Mustafa Kevserî Efendi
- Tez No: 848225
- Danışmanlar: PROF. DR. ÖZKUL ÇOBANOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Müzik, Folklore, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Halkbilimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 342
Özet
Osmanlı/Türk Mûsikîsi'ne (O/TM) dair 19. yy. öncesine ait nota koleksiyonları, Osmanlı'da sözlülük/seslilikten nota okuryazarlığına geçiş döneminin ilk ürünleridir. Sözlü/Sesli kültür ortamından yazılı kültür ortamına eser aktarımlarının dönem itibarıyla nasıl gerçekleştirildiğinin anlaşılması bakımından önem arz eden bu koleksiyonlardan biri de Kevserî Mecmû'ası'nda yer almaktadır. 18. yüzyılın ilk yarısında, çoğunluğunu Nâyî Mustafa Kevserî Efendi'nin yazdığı Mecmû'a, orijinal derlemelerin yanı sıra Kantemiroğlu Edvârı'ndan istinsah edilen pek çok nota metnini de ihtiva etmektedir. Sözlü/Sesli ortamda yaratılan bir eser, üretildiği andan başlamak üzere icra bağlamlarında, yazılı ortama aktarımı ve sonrasında, son okura ulaşıncaya dek, pek çok aracının müdahalelerine tabidir. Bu süreçlerden biri de istinsah faaliyetidir. Mecmû'a'ya aktarılan eserlerin kaynak metinler ile karşılaştırılması neticesinde, müstensih nüshalarında mevcut birtakım farklılıkların sözlü/sesli icralardaki çeşitlenmelere benzer niteliklerde olduğu tespit edilmiştir. İstinsahın gerçekleştiği dönemde, yazılan eserler halen dolaşımdadır; geleneksel icraları fiilen sürdürülmektedir. Meşkle aktarılan bir repertuvardan örnekler içeren bu yazmalarda tespit ettiğimiz nüshalararası farklılıklarla birlikte müstensih Kevserî'nin gelenekte yetişmiş bir mûsikîşinâs olması tarafımızı, O/TM icralarının metinselleştirilme tarihinde, bu özelliği haiz bir müstensihin oynadığı rolü ve istinsah faaliyetini muhakemeye sevk etmiştir. Çalışmamızda, gelenekte yetkinliği olan bir müstensihin“iletişimsel istinsah faaliyetinin”mahiyeti hakkında“kuramsal bir çerçeve”oluşturulmuş ve Kevserî'nin müstensihliği bu çerçevede incelenmiştir. Geliştirilen“kuramsal çerçeve”, 20. yy. sonlarında ortaya konulan ve Performans Teorisi'nin yazılı aktarımlar üzerinde uygulamasına bir örnek teşkil eden“müstensih performansı”ve“icracı olarak müstensih”fikirlerini temel alan Halkbilimsel yaklaşıma dayanmaktadır. Bu yaklaşımın varsayımına göre sözlü/sesli gelenekte yetişmiş olan müstensih, istinsah sürecinde performans sergilemekte; istinsah faaliyeti de geleneksel eserlerin veya ilgili metinlerin sözlü/sesli icralarının sürdürüldüğü bir dönemde gerçekleşmektedir. Kevserî'nin“istinsah faaliyeti”nin mahiyeti, çeşitlenmeye sebep olan aktarımları; kullandığı yazı stilleri; sayfaları kullanım düzeni; aktardığı metnin anlaşılırlığına katkısı ve koleksiyonun oluşum planında üstlendiği sorumluluk kapsamında incelenmiştir. Değerlendirmeler neticesinde, Kevserî'nin“nota koleksiyonu bağlamındaki müstensihliğinde mekanik şekilde kopyalamadan ziyade bir nevi ”iletişimsel faaliyet" içinde bulunduğu ve bir tür performans sergilediği kanaatine varılmıştır.
Özet (Çeviri)
Note collections about Ottoman/Turkish Music (O/TM), in prenineteenth century are the first transition period products from orality/aurality to music literacy of Ottomans. Kevserî Mecmû'ası of which the majority written by Nâyî Mustafa Kevseri Efendi, containing original instrumental music collection and many musical notes copied from Kantemiroğlu Edvârı, is important in terms of understanding how the transmissions from orality/aurality to textual medium was during this period. A traditional oral/aural product is subject to many interventions, starting from the production, through performance contexts and transmission to the textual medium, till reaching the final-reader. One of these processes is the copying activity. By comparing the notes transferred to the Mecmû'a with the source texts, some variations in the copies were observed to be similar to oral/aural performances'. The traditional performances were continued in the period when copying took place. Kevserî was a musician trained in the tradition. These facts led us to judge the role and scribal activity of a copyist like Kevserî in the history of textualization of O/TM performances. We developed a“theoretical framework”about the entity of“communicative copying activity”of a scribe, competent in a tradition and examined Kevserî's scribal activity within this framework. Our“theoretical framework”is based on“scribal performance”and“scribe as performer”ideas, constitute an application example of Performance Theory on textual transmissions. This approach assumes that a copyist, trained in an oral/aural tradition, performs through copying activity, taking place in a period that oral/aural performances continue. We examined the entity of Kevserî's“copying activity”in terms of transmission-caused variations; his writing styles; page usage; contribution to comprehensibility of the texts copied and his responsibilities in the collection planning. As a result of the evaluations, we concluded that Kevserî's scribal activity was“communicative”and“performative”, not mechanical.
Benzer Tezler
- Kevserî Mecmuası'nda bulunan büyük usûllü peşrevlerin transkripsiyonu ve incelenmesi
The transcription and analysis of the big usûl peshrevs composed in Kevserî Journal
TOLGA OTER
- Neyin müzik öğretmeni çalgısı olarak kullanımının lise düzeyindeki öğrencilerin müzik dersi başarısına etkileri
The effects of using ney as a music teacher's instrument on the success of music course in high school
MEHMET DAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimHarran ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÖKHAN YALÇIN
- Türk mûsikîsi icralarında nağme ve perde ilişkisi: Tanburi Cemil örneği
The relationship between melodic pattern and perde in Turkish music performances: Example of Tanburi Cemil
NURULLAH KANIK
Doktora
Türkçe
2024
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİLGÜN DOĞRUSÖZ DİŞİAÇIK
- Cazim Efendi- Raif Dede nüshasındaki Nayi Osman Dede ayinlerinin Konservatuvar ve Saadettin Heper nüshaları ile karşılaştırılması
The comparison of Nayi Osman Dede's mevlevi ayins which take part in Cazim Efendi- Raif Dede edition with conservatory and Saadettin Heper editions
EMRE SOYLU