Kentsel kıyılarda yere bağlılığın gelişiminde algısal sürece etki eden faktörlerin tespitine yönelik kavramsal bir model önerisi
A conceptual model proposal for determining the factors affecting the perceptual process in the development of place attachment in urban coastal areas
- Tez No: 864268
- Danışmanlar: PROF. DR. MİNE ULUSOY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Şehircilik ve Bölge Planlama, Architecture, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Konya Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 242
Özet
Kıyılar, ilk çağlardan itibaren kıyı kentlerinin odak noktası olmuştur. Kıyılar tarihsel süreç içinde çeşitli dönüşümler geçirmiş ve farklı kullanımları içermiştir. Sanayi devrimiyle birlikte kıyı alanlarında yer alan endüstriyel alanlar, 1970'li yılların sonrasında kıyılardan uzaklaşmıştır. Bu alanların kent çeperlerine taşınmasıyla birlikte atıl kalan kıyı alanları, kıyılarda tahribata neden olmuştur. Kıyılardaki tahribatın farkına varılmasının ardından atıl, niteliksiz kıyı alanlarında yenileme uygulamaları gerçekleştirilmiş ve kıyılar kamusal mekanlar olarak düzenlenmiştir. Bu düzenlemelerin amacı, kullanıcının yer ile kurduğu bağı güçlendirmek ve kıyıların kullanıcı algısında başarılı bir“yer”olarak yer almasını sağlamaktır. Bu çalışmada, kent kimliğinin gelişiminde önemli rol oynayan kentsel kıyı mekanlarında, bireyin algısında yere bağlılığın gelişimi araştırılmıştır. Çalışmanın amacı, kentsel kıyılarda bireyin yer ile ilişkilerini güçlendirilmesi için algısal süreçte yere bağlılığı etkileyen faktörlerin tespit edilmesi ve tasarım süreçlerine dahil edilmesine yönelik kavramsal bir altlık sunmaktır. Algılama-kavrama-davranış sürecinde birey-çevre-süreç bileşenlerine ilişkin faktörlerin araştırıldığı bu çalışmada birey bileşeni sosyo-demografik faktörleri, süreç bileşeni kıyının kullanım sıklığını belirten faktörleri, çevre bileşeni ise mekan kalitesi faktörlerini içermektedir. Mekan kalitesini oluşturan faktörler kıyı mekanlarına özgü olarak, literatür araştırmaları ve uzman görüşleri alınarak örneklem alanda uygulanan pilot çalışmadan elde edilen veriler doğrultusunda Açıklayıcı Faktör Analizi ile elde edilmiştir. Çalışmada veri toplama yöntemi olarak anket kullanılmıştır. Dört bölümden oluşan anketin birinci bölümü sosyo-demografik özelliklere ilişkin soruları, ikinci bölümü kıyı kullanım özelliklerine ilişkin soruları, üçüncü bölümde mekan kalitesi ölçeğinde yer alan soruları ve dördüncü bölüm ise yere bağlılık ölçeğinde yer alan soruları içermektedir. Mekan kalitesinin objektif yaklaşımla ölçülebilmesi ve algısal özelliklerin sayısal verilere dönüştürülebilmesi için faktör yapısının belirlenmesinin ardından Doğrulayıcı Faktör Analizleri ile“Kentsel Mekan Kalitesi Ölçeği”geliştirilmiştir. Bu ölçek, geçerliliği kanıtlanmış ve güvenilirliği yüksek bir ölçüm aracı niteliğindedir. Yere bağlılık ise literatürde daha önce Williams and Waske (2003) tarafından geliştirilmiş olan faktör analizleri tamamlanmış ve güvenilirliği yüksek olan ölçekle ölçülmüştür. Anket çalışması, çalışmanın örneklem alanı olarak seçilen Antalya Konyaaltı kıyı alanında kamu erişiminin sağlandığı, fiziksel ve sosyal çevre özellikleri açısından farklılaşan alt bölgelerde, 15 yaşından büyük, Antalya Konyaaltı kıyı alanının örneklem alan olarak seçilmesinde, kıyı-kent dokusu boyunca farklı karakterlere ve mekansal niteliklere sahip kıyı alt bölgelerinin olması, kentsel tasarım uygulamaları ile kıyıda dönüşümlerin gerçekleşmiş olması, ancak bu kapsamda yapılan düzenlemelerin kıyının bir bölümünü kapsaması dolayısıyla kıyının bir bölümünün eski mekansal karakterini sürdürmesi, kıyının farklı sosyo-demografik yapıdaki bireyler tarafından farklı kullanım sıklıkları ile ziyaret ediliyor olması etkili olmuştur. Anketler, Konyaaltı kentsel kıyı alanındaki farklı nitelikteki kıyı alt bölgeler tespit edilerek uygulanmıştır. Anketten elde edilen bulgular SPSS programı aracılığıyla istatistiksel olarak değerlendirilmiştir. Birey ve süreç bileşenine ilişkin faktörler Anova Testi, Bağımsız gruplar t Testi ile analiz edilirken, mekan kalitesi faktörleri ile yere bağlılık ve alt boyutları arasındaki ilişkiler Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) ile analiz edilmiştir. Bu yöntem, mekan kalitesine ilişkin faktörlerin birbirleri üzerindeki etkileri ve ölçüm hatalarını modele dahil ederek, faktörlerin yere bağlılık üzerindeki etkisini eş zamanlı olarak değerlendirmeye olanak sağlaması nedeniyle tercih edilmiştir. Ayrıca mekan kalitesi faktörlerinden her birinin yere bağlılık üzerindeki tekil etkisini belirlemek amacıyla regresyon analizi uygulanmıştır. Analizlerden elde edilen sonuçlar, Konyaaltı kentsel kıyı alanında sosyo-demografik faktörlerden yaş, meslek ve ikamet süresinin yere bağlılık üzerinde belirleyici olduğunu göstermiştir. Kıyı kullanım sürecine ilişkin olarak ise kıyının ne kadar yıldır ziyaret edildiği, günlük kıyı kullanım süresi ve kıyının kullanım sıklığı faktörlerinin tümünün yere bağlılık üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Yapısal Eşitlik Modeli ile yapılan analizlerde, mekan kalitesi faktörlerinden açık yeşil alan kalitesi, canlılık ve çekicilik, güvenlik, bakım ve hareket kolaylığının, yere bağlılık ve alt boyutlarını etkilediği ortaya konulmuştur. Ancak, açık yeşil alan kalitesinin yere bağlılık ve alt boyutlarını olumsuz yönde etkilediği de elde edilen sonuçlar arasındadır. Regresyon analizinden elde edilen bulgular ise, tüm faktörlerin yere bağlılığa pozitif yönde etki ettiğini göstermektedir. Bu iki analizden elde edilen sonuçlar, faktörlerin eş zamanlı olarak birbirleri üzerindeki etkileri ve ölçüm hataları da analize dahil edildiğinde farklı sonuçlar elde edildiğini göstermiştir. Sonuç olarak, kentsel kıyı alanlarında yere bağlılığın gelişiminin çözümlenmesine ilişkin kavramsal bir model geliştirilerek örneklem alanında uygulanmış ve birey-süreç-çevre bileşenlerine ilişkin belirleyici faktörler tespit edilmiştir. Kentsel kıyılarda mekan kalitesi düzeyinin belirlenmesi için bir ölçüm aracı geliştirilmiş, çok faktörlü yapıların analizi için de bir yöntem önerisi sunulmuştur. Özellikle açık yeşil alanlara dikkat çekilmiş ve bu faktörün, erişim, bağlantılar, okunabilirlik ve arazi kullanım özellikleri gibi mekan kalitesini belirleyen diğer parametrelerle birlikte ele alınarak kıyılarda tasarım önerileri geliştirilmesi gerektiği ortaya konulmuştur. Kentsel kıyılarda yere bağlılığın gelişiminde birey ve sürece ilişkin faktörlerin yanı sıra, mekanın niteliğine ilişkin bu parametrelerin tasarım araçlarına dahil edilmesiyle yeni yapılacak kentsel tasarım çalışmalarında yere bağlılığın korunması ve geliştirilmesi mümkün olacaktır. Böylece başarılı bir“yer”olarak kıyı alanları oluşturulabilecek ve kıyı kimliğinin fiziksel ve sosyal sürdürülebilirliği desteklenecektir.
Özet (Çeviri)
Coasts have been the focal points of coastal cities since ancient times. Throughout history, coastlines have undergone various transformations and encompassed different uses. With the advent of the Industrial Revolution, industrial areas located on the coastlines moved away from the shores after the late 1970s. As a result of these areas relocating to the city peripheries, the unused coastal areas have caused degradation along the coasts. Upon the realization of the degradation along the coasts, renewal practices were implemented in the idle, low-quality coastal areas, and the coasts were arranged as public spaces. The aim of these arrangements is to strengthen the connection the user establishes with the place and ensure that the coasts are perceived as successful“places”by users. This study investigates the development of place attachment in urban coastal spaces, which play an important role in the development of urban identity. The purpose of the study is to identify the factors influencing place attachment in the perceptual process to enhance the relationship of individuals with places in urban coasts and to provide a conceptual framework for their inclusion in design processes. In this study, which explores the factors related to the components of individual-environment-process in the perception-understanding-behavior process, the individual component includes socio-demographic factors, the process component includes factors indicating the frequency of coastal use, and the environment component includes factors of space quality. The factors constituting space quality were derived through Exploratory Factor Analysis based on literature research and expert opinions specific to coastal spaces, as well as data obtained from a pilot study conducted in the sample area. An survey was utilized as the data collection method in the study. The survey consisted of four sections: the first section included questions regarding socio-demographic characteristics, the second section included questions about coastal usage characteristics, the third section included questions from the space quality scale, and the fourth section included questions from the place attachment scale. After determining the factor structure to measure space quality objectively and convert perceptual characteristics into numerical data, a“Urban Space Quality Scale”was developed using Confirmatory Factor Analyses. This scale is a validated and highly reliable measurement tool. Place attachment was measured using a reliable scale previously developed by Williams and Waske (2003) in the literature. The survey was conducted in different sub-regions with varying characteristics within the urban coastal area of Antalya Konyaaltı, where public access is provided, and which differs in terms of physical and social environment characteristics. The selection of Antalya Konyaaltı as the sample area was influenced by the presence of coastal sub-regions with different characters and spatial qualities along the coast-city fabric, the transformations on the coast through urban design applications, and the fact that the regulations made in this context cover only a part of the coast, thereby maintaining some of the old spatial character of the coast. Additionally, the fact that the coast is visited by individuals with different socio-demographic backgrounds with varying frequencies also played a role. The surveys were conducted in different coastal sub-regions with varying characteristics identified in Konyaaltı urban coastal area. The findings obtained from the survey were statistically evaluated using the SPSS program. While factors related to the individual and process components were analyzed using Anova Test, Independent Samples t Test, the relationships between space quality factors and place attachment and its sub-dimensions were analyzed using Structural Equation Modeling (SEM). This method was preferred because it allows for the simultaneous evaluation of the effects of space quality factors on place attachment, including their effects on each other and measurement errors. Additionally, regression analysis was applied to determine the singular effects of each space quality factor on place attachment. The results obtained from the analyses indicate that in the urban coastal area of Konyaaltı, socio-demographic factors such as age, occupation, and length of residence are determinants of place attachment. Regarding the coastal usage process, it was found that factors such as the duration of visits to the coast, daily coastal usage time, and frequency of coastal usage all have a significant effect on place attachment. The analyses conducted with Structural Equation Modeling revealed that the quality of open green spaces, liveliness and attractiveness, security, maintenance, and ease of movement among space quality factors influence place attachment and its sub-dimensions. However, it is also among the results that the quality of open green spaces has a negative impact on place attachment and its sub-dimensions. The findings from the regression analysis indicate that all factors positively contribute to place attachment. The results from these two analyses show that different results are obtained when the effects of factors on each other and measurement errors are included in the analysis simultaneously. In conclusion, a conceptual model was developed and implemented in the sample area for the analysis of the development of place attachment in urban coastal areas, and determinative factors related to individual-process-environment components were identified. A measurement tool,“Urban Space Quality Scale,”was developed to determine the level of space quality in urban coasts, and a method proposal was provided for the analysis of multifactorial structures. Particularly, attention was drawn to open green spaces, and it was emphasized that this factor, along with other parameters determining space quality such as access, connections, readability, and land use characteristics, should be considered in developing design proposals for coasts. By including these parameters related to individuals, processes, and the quality of the space in future urban design studies, it will be possible to preserve and enhance place attachment in urban coastal areas, thereby creating successful“places”and supporting the physical and social sustainability of coastal identity.
Benzer Tezler
- Kıyı alanlarında kamusal kullanımın geliştirilmesine yönelik tasarım stratejilerinin belirlenmesi:Çeşme/İzmir örneği
Determining design strategies for improving public use in coastal areas: Case of Çeşme/İzmir
İSMAİL OĞUZ ATAKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Şehircilik ve Bölge PlanlamaDokuz Eylül ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AHU DALGAKIRAN ERDOĞAN
- Kentsel bileşenleri ve kıyı kenti bağlamında İstanbul'un öznel ve nesnel değerlendirmesi
Objective and subjective evaluation of İstanbul in the context of its coastal and urban components
FATMA ERKÖK
- Kentsel turizm: İstanbul Tarihi Yarımada'da turizm kümelenmesi
Urban tourism: Tourism clustering in Historical Peninsula
GÜLRİZ BORA
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYKUT KARAMAN
- Kentsel kıyı planlaması ve tasarımında kıyı tasarımrehberinin rolü: İstanbul Maltepe örneği
The role of waterfront design guide in urban waterfrontplanning and design: İstanbul maltepe case
NİHAL AYAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Şehircilik ve Bölge PlanlamaYıldız Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ALİ KILIÇ