Sadrazam Lutfi Paşa'nın ilmihâli: Tuhfetü't-Tâlibîn (Metin-inceleme-sözlük)
Grand vizier Lutfi Pasha's ilmihal: The Tuhfat al-Tālibīn (Text-examination-index)
- Tez No: 864363
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SEVİM ÖNDER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 778
Özet
Kânûnî Sultan Süleyman dönemi sadrazamlarından olan Lutfi Paşa (ö. 970/1563) Osmanlı Devleti'nin birçok kademesinde devlet idaresi tecrübesi kazanmıştır. Enderun mektebinde başlayan ilimle meşguliyeti, sadrazamlık görevinden azledildikten sonra taşraya çıktığında da devam etmiştir. Nitekim Dimetoka'ya yerleşen Lutfi Paşa burada hem kendi adına vakıf kurmuş hem de ilmî eserler kaleme almıştır. Bunlardan biri de fıkıh alanında güzel bir nesih hattıyla 1544 yılında kaleme aldığı Tuhfetü't-Tâlibîn adlı ilmihâl kitabıdır. Bu çalışma giriş, inceleme, metin ve sözlük-dizin olmak üzere dört ana bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında ilmihâllerin oluşumu ve tarihi ile ilmihâl geleneğinin Anadolu sahasındaki gelişimi ele alınmıştır. İnceleme kısmında Lutfi Paşa ve eseri Tuhfetü't-Tâlibîn hakkında detaylı bilgi verilmiştir. Söz konusu eserin bölümleri, kaynakları, tavsifi, Arapça unsurlar ve imlası, ses bilgisi, biçim bilgisi ile dil incelemesi yapılmıştır. Metin kısmında ise eserin transkripsiyon alfabesiyle Latin harflerine aktarımı bulunur. Sözlük-dizin bölümünde ise eserin söz varlığı ortaya çıkarılarak anlamları tespit edilmiş ve metinde geçen varak numaraları ile gösterilmiştir. Çalışmamızın amacı Klasik Osmanlı Türkçesinin ilk döneminin karakteristik özelliklerini ortaya koyan Tuhfetü't-Tâlibîn'i söz varlığı, imla ve dil özellikleri açısından ele alarak Türkçenin tarihsel sürecinin şekillenmesi konusunda yapılan araştırmalara katkı sağlamaktır. Ayrıca ilmihâl geleneğinin oluşumu, Anadolu sahasında yayılması ve gelişmesi birincil ve ikincil kaynaklar ışığında bir değerlendirmeyle anlatılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın son kısmındaki sözlük-indeks bölümünde metnin söz varlığı ortaya konulmuştur. Son olarak Lutfi Paşa'nın devlet idareciliğinin yanı sıra ilmi bir kişiliğe sahip olan münevver bir insan olarak da tanınması için kendisi ile alakalı literatüre katkı sağlamak hedeflenmiştir.
Özet (Çeviri)
Lutfi Pasha (d. 970/1563), one of the Grand Viziers of the reign of Suleiman the Magnificent, gained experience in state governance at many levels of the Ottoman Empire. His preoccupation with science, which started at the Enderun School, continued when he moved to the provinces after he was dismissed from his duty as grand vizier. As a matter of fact, Lutfi Pasha settled in Dimetoka, where he established a foundation in his name and wrote scholarly works. One of them is the book of Ilmihal titled Tuhfat al-Tālibīn, which he wrote in the field of fiqh in 1544 with very beautiful Naskh calligraphy. This study consists of four main parts: introduction, review, text, and glossary index. In the introduction, the formation and history of ilmihâl and the development of the ilmihâl tradition in Anatolia are discussed. In the review section, information about Tuhfat al-Tālibīn and the life and works of its author, Lutfi Pasha, is given. The sections, sources, advice, Arabic elements, orthography, phonology, morphology, and language analysis of the work in question are analyzed. In the text section, there is a translation of the work into Latin letters with the transliteration alphabet. In the dictionary-index section, the vocabulary of the work is revealed, and its meanings are determined and shown with the varak numbers mentioned in the text. The aim of our study is to contribute to the historical process of Turkish by analyzing Tuhfat al-Tālibīn, which reveals the characteristic features of Classical Ottoman Turkish, which constitutes the first period of Western Turkish, in terms of vocabulary, orthography, and language features. In addition, the formation of the ilmihal tradition and how, when, and in what way it spread in the Anatolian field are tried to be evaluated in the light of primary and secondary sources. In the last part of the study, in the dictionary-index section, the vocabulary of the text is presented. Finally, it is aimed at contributing to the literature about Lutfi Pasha in order to recognize him as a scholarly and intellectual person as well as a state governor.
Benzer Tezler
- Grand Vizier Koca Sinan Paşa and factional politics in the court of Murad III
Sadrazam Koca Sinan Paşa ve III. Murad Devri'nde hizipçilik
ELİF ÖZGEN
Yüksek Lisans
İngilizce
2010
Siyasal Bilimlerİstanbul Bilgi ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SURAİYA FAROQHİ
- Sadrazam Ferhad Paşa'nın hayatı (Ö.1595)
The life of Grand Vizier Ferhad Pasha (Ö.1595)
MUHAMMED HÜSEYİN ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
TarihAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ALKAN
- Sadrazam ve devlet adamı olarak bir Köprülüzâde: Numan Paşa (1674-1719)
A Köprülüzade as a statesman and Grandvizier: Numan Pasha (1674-1719)
MEHMET ÇAĞLAR ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Biyografiİstanbul ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YUSUF ALPEREN AYDIN
- Sadrazam Kıbrıslı Mehmed Kamil Paşa: 1832-1913
Grand vizier Mehmed Kamil Pasha from Cyprus: 1832-1913
İSMAİL ŞEN