Kolektif hafıza bağlamında kamusal mekan ve gündelik yaşamın değişimi üzerine bir değerlendirme: İzmir Konak Atatürk Meydanı
An evaluation on the change of public space and daily life in the context of collective memory: İzmir Konak Atatürk Square
- Tez No: 864702
- Danışmanlar: DOÇ. DR. GÜLDEN DEMET ORUÇ ERTEKİN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı, Şehircilik ve Bölge Planlama, Architecture, Landscape Architecture, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 244
Özet
Kent hafızası, günlük hayatta karşılaşılan soyut ve somut deneyimlerin bir aradalığıyla oluşan kolektif bir üretimdir. Kamusal mekanda edinilen bireysel ve toplumsal deneyimler, sürekli bir devinim halinde gerçekleşerek kolektif üretime katılır ve mekanın hafızasını oluşturur. Kamusal mekanın gündelik yaşam yoluyla imkan verdiği mekan ve toplum etkileşimi sayesinde kent, mimarisi, tarihi, algısal ve simgesel uyarıcıları ile bir bütünlük içerisinde toplumsal belleğin ve bellek izlerinin yaşatılmasında rol oynamaktadır. Kamusal mekanlar ise, kuruldukları günden bu yana toplumsal üretimlerin merkezi olmuştur. Mekan ve bireylerle iletişim kurma, toplumsallaşma ve sosyalleşme, adalet arayışı gibi toplumun kamusal taleplerini karşılayarak bütünleyici bir özellik taşıyan kamusal mekanlar; dönemlerin politik, kültürel ve toplumsal şartlarına göre biçimlenirken toplumu da biçimlendirmiştir. Özellikle Sanayi Devrimi'nden sonra hızlı kentleşme etkisinde gerçekleşen, kentlerin mekansal değişim ve dönüşüm süreçleri, toplumun geçirdiği parçalanma ve ayrışma süreçlerini kapsayan etkileri ile kamusallık ve kamunun anlamı bağlamında birçok tartışmaya konu olmuştur. Gündelik yaşamın mekanı olan kamusal mekanda gerçekleşen kırılmalar, mekanın kurucusu olan bireyin, yaşanılan mekanda ikinci plana atılarak pasifleşmesine neden olurken; bu süreçte gündelik yaşam, toplumsal üretimlerden çok bireysel üretimler çevresinde oluşmaktadır. Bu noktada birey, toplum ve mekan arasındaki ilişkilerin kurulduğu kamusal mekanlarda, mekanın yapısal özelliklerinin gündelik yaşama nasıl yansıdığı ve gündelik yaşamın nasıl üretildiği kolektif hafıza bağlamında önem kazanmaktadır. Kentlerin dönüşüm sürecinde biriken, toplumsal ve mekansal değerler, gündelik yaşamda toplumsal paylaşımlar yolu ile hatırlanmakta ve sürekliliği sağlanmaktadır. Zaman içerisinde katmanlaşan kentte, mevcut gündelik yaşam pratiklerinin, mekanın geçmiş ve şimdiki yaşamına dair taşıdığı izleri ayırt etmek“an”ın barındırdığı rutinlere odaklanarak mümkün olmaktadır. Kamusal mekan olarak meydanlar, kent yaşamının merkezi olarak kültürel, sosyal ve ideolojik pratiklerin ortak bir üretimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Kurtuluş mücadelesinde direnişin sembollerinden biri olan İzmir Konak Atatürk Meydanı, 1901 yılında bir anıt olarak Saat Kulesi'nin açılması ile meydan niteliği kazanmıştır. Toplumun modernleşmesi, yeni bir devletin ve toplumun inşa edilme süreçlerinde bir odak noktası olan Meydan'ın özellikle kentleşme sürecinde geçirdiği mekansal dönüşümler, kolektif hafızasında toplumsal ve fiziksel kırılmalara neden olmuştur. Oluşum ve yıkım süreçlerinden sonra, 2003 yılında Ersen Gürsel tarafından hazırlanan proje ile yeniden oluşum sürecine giren Konak Atatürk Meydanı, günümüzde tekrar yüzleşmekte olduğu yıkım süreci nedeniyle çalışma alanı olarak seçilmiştir. Bu çalışma, İzmir Konak Meydanı'nın zamansal ve mekansal kırılmalarına odaklanarak değişim sürecini toplum ve mekan üzerinden okumayı amaçlamaktadır. Yapılan okuma, geçmiş ve şimdinin gündelik yaşamına odaklanmaktadır. Kamusal mekanı toplumsal dinamikleri üzerinden anlamlandırarak kamusal yaşamın bir bütün tablosunu çizmeyi, mekansal hafızada kaybolan veya sürdürülen dinamikleri tespit etmeyi hedeflemektedir. Kamusal mekanın fiziksel değişimine göre mekansal hafızanın toplumsal yaşamla ilişkisini çözümlemek için çalışma 3 boyutta hazırlanmıştır: toplum, mekan ve zaman. Öncelikle kamusal mekanın, oluşumundan bugüne geçirdiği dönüşümlerde anıt, kimlik, ölçek ve erişim bağlamında, toplumsal ve mekansal kırılma noktaları belirlenmiştir. Her dönem içerisinde mekana dair fiziksel değişimlerin ve toplumsal yaşam izlerinin tespit edilmesi çalışmanın yol haritasını oluşturmaktadır.“Geçmişin hafızası”araştırması kent meydanının oluşum ve yıkım süreçlerini kapsamaktadır. Mekansal dönüşüm süreçlerine bağlı olarak değişen ve oluşan sosyal pratikler, çalışma alanının geçmişine dair anı yazıları, edebi eserler ve gazete arşivleri üzerinden, mekanın kullanıcılarının ifadeleri ve toplumsal hareketlilikler kapsamında irdelenmiştir.“Şimdinin hafızası”araştırmasında, kentleşme sürecinin beraberinde getirdiği problemlere bir çözüm üretmek amacıyla günümüzdeki haline dönüşen Konak Atatürk Meydanı'nın, mevcut ve kolektif hafızaya ait pratikler ile karmaşıklaşan gündelik yaşamı incelenmektedir. Mevcut gündelik yaşam, video kayıtları ve gözlemlerden yararlanılarak, Lefebvre'nin ritimanaliz yöntemi ile kamusal mekanın aktörlerinin gündelik rutinleri kapsamında incelenmiştir. Çalışma alanında mekan, toplum ve zamana bağlı dinamiklerin keşfi için geçmişin hafızası ritimanaliz çalışmasında odağa alınarak, mevcut gündelik yaşam, kolektif hafıza izleri ile çakıştırılmıştır. İzmir Konak Atatürk Meydanı, 20. Yüzyılın başından itibaren idari ve siyasi kimliği ile var olmaktadır. Gündelik yaşamın neden-sonuç ilişkisi içerisinde incelendiği bu çalışmada, mekansal ve toplumsal dönüşüm süreçlerinde gerçekleşen yıkımlar ile farklı kırılma noktalarından geçen Meydan'da, kolektif hafıza bağlamında kaybettiği ve kazandığı değerler incelenmiştir. Bu noktada, yıkımların izlerinin halen devam ettiği tespit edilmiş; günümüzde geçmişin gündelik yaşamında sahip olunan kamusal yaşamın tekrar canlandırması hedefleri doğrultusunda benimsenen yaklaşımların, yeniden yıkım sürecini başlatması ile Meydan'ı yeni bir kırılma noktasına getirdiği görülmüştür. Elde edilen bulgular doğrultusunda çalışma, gündelik yaşamın toplumsal üretimlerden bireysel üretimlere geçişi ile kolektif hafıza üretimlerinden kopuş ve kentleşme sürecinde toplumu mekansal dönüşümün dışında tutan tasarım yaklaşımlarını eleştirirken, kamusal mekanların geleceğine dair bir iddia ortaya koymaktadır. Günümüzde kamusal mekanların pasif katılım ile içinin boşalmasına karşın, bireylerin mekan ve toplumla ilişkisini temel alarak kentliler ve kent paydaşları bir araya gelmelidir. Kentin geleceğinin inşası, kolektif bir çalışma ile atılan adımlar ile başlatılmalıdır.
Özet (Çeviri)
Urban memory is a collective production formed by the combination of abstract and concrete experiences encountered in daily life. Individual and social experiences acquired in public spaces take place in a continuous movement, participate in collective production and create the memory of the space. Thanks to the spatial and social interaction that public space enables through daily life, the city plays a role in keeping social memory and memory traces alive by gaining meaning in integrity with its architecture, history, perceptual and symbolic stimuli. Public spaces have been the center of social production since the day they were established. While public spaces, that have an integral feature by meeting the public demands of the society, such as communicating with places and individuals, socializing and seeking justice, were shaped according to the political, cultural and social conditions of the periods, it also shaped the society. The spatial change and transformation processes of cities, which took place under the influence of rapid urbanization especially after the Industrial Revolution, have been the subject of many discussions in the context of publicity and the meaning of the public, with their effects covering the fragmentation and disintegration processes of society. The ruptures that occur in the public space, the place of everyday life, cause the individual, the founder of the space, to be pacified in the second place in the living space; in this process daily life is surrounded more by individual productions than by social production. At this point, in public spaces where relations between individuals, society and space are established, how the structural features of the space are reflected in daily life and how daily life is produced becomes important in the context of collective memory. Social and spatial values accumulated during the transformation process of cities are remembered and maintained through social sharing in daily life. In the city that has become stratified over time, it is possible to distinguish the traces of the current daily life practices and the past and present life of the place by focusing on the routines contained in the“moment”. Squares, as public spaces, appear as the center of urban life and as a co-production of cultural, social and ideological practices. Izmir Konak Atatürk Square, one of the symbols of resistance and liberation in the struggle for independence, gained the quality of a square with the construction of the Clock Tower as a monument in 1901. The Square, which takes place in collective memory with its military and administrative identity depending on the functions of the structures that defines the Square, has become the center of many socio-cultural and political interactions in daily life. The spatial transformations of the Square, which was a focal point in the processes of modernization of society and the construction of a new state and society, especially during the urbanization process, caused social and physical fractures in its collective memory. While the square turned into an undefined void by losing the physical elements bordering it, the effects of this situation were also seen in the social memory. After the formation and destruction processes, Konak Atatürk Square, which entered the process of re-formation with the“İzmir Konak Square and Surroundings Arrangement Project”in 2003, was chosen as the study area due to the destruction process it is facing again today. This study aims to read the process of change through society and space by focusing on the temporal and spatial ruptures of Izmir Konak Atatürk Square. The reading focuses on daily life of the past and present. In the study, which examines the spatial transformations of public spaces and their reflections on social life in a cause-effect relationship, it aims to draw a whole picture of public life and to detect the dynamics that are lost or maintained in spatial memory by comparing the memory traces of the past with the social life of the present. In the context of urban design, it aims to reconstruct discussions on social productions and publicity through processes in the context of space, society and time; evaluate the transformations of public space through various developments within the framework of collective memory. At that point, it is aimed to build a bridge between the past, present and future through the representations, meanings and functions of public space from past to present and to create a discussion for the production processes of the future. First of all, social and spatial breaking points have been determined in the context of monument, identity, scale and access in the transformations of the public space. Determining the physical changes and traces of social life according to each period constitutes the research path of the study. In the“Memory of the past”research, it covers the formation and destruction processes of the city square. The memory of the past study was examined under four headings such as Pre-Republican Mansion, 1923 and the Proclamation of the Republic, 1950 and the Urbanization Period, Urban Transformation in 1980 and After. The social practices that change and occur depending on the spatial transformation processes are examined within the scope of the expressions of the users of the space and social mobilities through memoirs, literary works and newspaper archives about the past of the work area. In the“Memory of Present”research covers the revival process and the changes after the 2020 Izmir Earthquake, starting with the project implemented in 2003 in order to find a solution to the problems of the space. After examining the spatial change of Konak Atatürk Square, which reached its current form with the“İzmir Konak Square and Surroundings Arrangement Project”, the daily life, which has become complicated, is examined. At this point, the study was divided into three stages in order to question the space through the current experience. In the first stage, current daily life rhythms in linear time are analyzed through with behavior maps and daily flow graphs created from video recordings and observation data. Daily activity routines are examined with the method created by using the rhythmanalysis method developed by Henri Lefebvre to examine the multiple rhythms and the activity classification approach developed by Jan Gehl to determine the level of relationship with space and society. At this point, rhythmanalysis of daily life reveals individual and social behavior patterns in the current daily life of public space and the purposes of use of public space. In the second stage, daily life practices are compared with collective memory traces in two different memory routes determined through spatial memory codes that are lost or maintained. First of all, the spatial experience was documented with Gordon Cullen's“Serial Vision”method to explore the interaction styles of users with the images and the functions offered by the space. In the process of spatial experience that is documented, the daily flow is reinterpreted with the concepts put forward in Lefebvre's rhythmanalysis method and is evaluated according to the level of establishing relationships with space and society in Gehl's activity classification. After the change and continuity of spatial and social practices are questioned with this innovative method, the findings were overlapped with the spatial experience in the memory of the past study. In the third stage, public rhythms that took place in cyclical time were questioned in the context of socio-cultural and political life. In this phase, which was carried out through news sources and municipal announcements, the social routines that took place from the square arrangement in 2003 until today were compared with the traces of social life in the memory of the past. Izmir Konak Ataturk Square has existed with its administrative and political identity since the beginning of the 20th century. In this study, the values forgotten and remembered in the context of collective memory in the Square, which passed through different breaking points with the destruction that took place in the spatial and social transformation processes, were examined. While questioning the transformation of the physical qualities and social life based on the analysis of the past and present public life of Konak Atatürk Square, various aspects are investigated. These include the way that the user experience is affected by the processes; the actors and elements affecting the process; and the new social life dynamics and contradictions, which are explored in the context of the continuity of collective memory. It has been observed that the demolitions carried out by ignoring the existing dynamics of the city center lead to a loss of spatial identity and meaning. Also, visual code productions that cannot establish a relationship with the collective memory cannot find their counterpart in social life and cause the superficial social relations and the creation of new lifestyles independent of memory. While public life is created by various cultural, social and political social productions in the memory of the past; the memory of the present appears as passive experiences in daily life. At this point, while it was determined that the traces of the demolition were still continuing, the“square”and“publicity”status of Konak Atatürk Square was questioned. As a result, the approaches adopted today in line with the aims of revitalizing the public life of the past in daily life have brought the Square to a new breaking point by starting the demolition process again. In line with the findings obtained, the study puts forward a claim about the future of public spaces while criticizing the transition of daily life from social productions to individual productions, the break from collective memory productions, and the design approaches that exclude the society from spatial transformation in the urbanization process. Today, although public spaces are becoming empty with passive participation, urbanites and city stakeholders should come together based on the relationship of individuals with space and society. The construction of the city's future should be started with steps taken through collective work.
Benzer Tezler
- Kolektif hafıza ve mekansal pratiklerin dijital iletişim araçları etkisinde dönüşümü
Transformation of collective memory and spatial practices in the effect of digital communication tools
SEDA ZAFER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İFFET HÜLYA ARI
- The sounds of political actions in the streets of Istanbul
İstanbul sokaklarında politik eylem sesleri
EMİNE ŞİRİN ÖZGÜN
Doktora
İngilizce
2012
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzik Ana Bilim Dalı
PROF. Ş. ŞEHVAR BEŞİROĞLU
DOÇ. DR. ROBERT REİGLE
- Cultural encounters of ethnic identities: An ethnographic study of belonging in the urban landscape of Sarajevo
Etnik kimliklerin kültürel karşılaşmaları: Saraybosna kent peyzajında aidiyete ilişkin etnografik bir çalışma
TÜLAY ZIVALI
Doktora
İngilizce
2022
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HATİCE AYATAÇ
- Geçmişten geleceğe değişkenleriyle mimari tasarım sınırları Aksaray kent merkezi örneği
Architectural design boundaries with variables from past to future, instance of Aksaray city center
KEMAL FURKAN ULUSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
MimarlıkKonya Teknik ÜniversitesiBina Bilgisi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MURAT ORAL
- Sesin politikası ve göçmen kadınların vokal icraları: Rezonans küresi
The politics of voice and vocal performances of immigrant women: Resonance sphere
SELDA ÖZTÜRK
Doktora
Türkçe
2022
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. F. BELMA OĞUL