Türk destan ve halk hikâyelerinde eğitim
Education in Turkish epic and ministrel stories
- Tez No: 879163
- Danışmanlar: PROF. DR. METİN EKİCİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Folklore
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Halkbilimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 378
Özet
Eğitim, bireylerin bilgi, beceri, değerler ve kültürel anlayışlarını geliştirmek amacıyla sistematik bir şekilde planlanmış süreçler ve yöntemler aracılığıyla sağlanan öğrenme faaliyetidir. Türk destanlarında ve halk hikâyelerinde eğitim unsuru önemli bir yer tutar. Bu noktada, eğitim unsuru destan ve hikâyelerin içsel yapısını ve amaçlarını şekillendiren önemli bir öğedir. Türk destanları, Türk boylarının hayatında derin iz bırakmış tarihi olaylardan kaynağını almış; olağanüstü yeteneklere sahip kahramanların yaşamları ve mücadeleleri etrafında gelişen sözlü ve yazılı edebi eserlerdir. Destan kahramanları, çeşitli öğreticilerden, ustalardan ve bilge kişilerden dersler alarak kendilerini geliştirirler ve öğrendikleri bilgi ve beceriler sayesinde üstesinden gelinemeyecek zorluklarla başa çıkarlar. Türk kültürüne özgü bir anlatı türü olan Türk halk hikâyesi, çoğunlukla birbirine âşık olan iki sevgilinin aşkını konu eden, ders vermek, hoşça vakit geçirmek, kültürel aktarımda bulunmak için çoğunluğu âşıklar tarafından yaratılan ve sözlü ortamlarda aktarılan ya da belli bir kısmı âşıklar ve diğer anlatıcılardan derlenerek yazıya geçirilmiş veya bir kısmı yazılı olarak yaratılmış halk anlatmalarıdır. Halk hikâyelerinin kahramanları da destan kahramanları gibi belli eğitimleri almakta ve aşkları için mücadele ederken bu eğitimden yararlanmaktadırlar. Halk hikâyesi kahramanlarının okula gittiği, ilmî ve dini eğitim aldığı, usta kişilerden meslek öğrendiği, toplumun yapısına uygun değerleri öğrendiği görülür. Destanlar ve halk hikâyelerinde eğitim kahramanların yetişmesi ve gelişmesinde önemli olduğu kadar, asıl anlatının kurgulanmasında ve yapısında vazgeçilmez unsurlardan biri olarak karşımıza çıkar. Bu durum kahramanın eğitiminin araştırılmasının önemini gösterir. Bu çalışmada incelenmek üzere Türk boylarına ait destanlar ve Türkiye sahasında teşekkül eden halk hikâyelerini taradık ve içlerinde eğitim unsuruna yer veren destan ve hikâye metinlerini incelemeye dâhil ettik. Yapılan ayrıntılı bir araştırma sonrasında eğitim unsuruna yer verdiğini tespit ettiğimiz 28 halk hikâyesi ve 14 destan metnini inceleme konusu ettik ve bu metinlerde eğitim unsurunun pek çok bakımdan bu metinlerde önemli bir yer ve role sahip olduğunu belirledik. Türk destanlarında ve halk hikâyelerinde eğitim konusuna odaklandığımız bu çalışmada, inceleme konusuna uygun olarak seçtiğimiz destan ve halk hikâyelerinde metin merkezli halk bilimi kuramlarından“Yapısal Halk Bilimi Kuram ve Yöntemi”kullanılarak destan ve hikâye metinlerinin yapısallığını ele aldım. Destan ve halk hikâyeleri metinlerinde eğitim çeşidi, eğitimi alan kişi, eğiticiler, eğitim yeri, zamanı ve süreci ve eğitimde kullanılan araç-gereçleri inceledim. Bağlam merkezli halk bilimi kuramlarından“İşlevsel Halk Bilimi Kuram ve Yöntemi”ile de kahramanların aldığı eğitimlerin bireye kazandırdığı nitelikler ve işlevleri, eğitimle kazandırılan toplumsal değerler ve işlevlerini değerlendim. İncelediğimiz Türk destanları ve halk hikâyelerinde eğitim farklı unsurlarıyla olay örgülerinde yer almaktadır. Bu unsurları ilmî eğitim, askeri/savaş eğitimi, mesleki eğitim, dini eğitim, değerler eğitimi, ailede çocuk eğitimi, toplum eğitimi, âşıklık eğitimi ve dil eğitimi gibi farklı kategorilerde inceledik. Kahramanın eğitiminin yer aldığı ya da eğitimine değinilen destan ve halk hikâyeleri dönemin kültürel özellikleri içinde eğitimin veriliş şekline dair bilgiler verir. Destan ve halk hikâyeleri karşılaştırıldığında destanlarda kahramanlara verilen eğitim, genel olarak resmî eğitim kurumları dışında verilirken; halk hikâyelerinde tarihsel gelişime uygun olarak eğitim kurumlarının ön plana çıktığını gördük. Tarihsel gelişim sürecine bakıldığında halk hikâyeleri günümüze daha yakın bir tür olduğu için bu metinlerde kahramanın eğitiminin okul sıralarında olduğu görülmektedir. Tezde destanlar ve halk hikâyeleri eğitimin farklı işlevleri açısından incelendiğinde eğitimin açık ve gizli işlevlerini barındırdığı ortaya konulmuştur.
Özet (Çeviri)
Education is a learning activity provided through systematically planned processes and methods in order to develop individuals' knowledge, skills, values and cultural understanding. The element of education has an important place in Turkic epics and minstrel stories. At this point, education is an important element that shapes the internal structure and purposes of the narratives. Turkic epics are narrations of historical events that have left a deep mark on the lives of Turkic speaking peoples. They were created in oral tradition or written that develop around the lives and struggles of heroes with extraordinary abilities. Heroes improve themselves by taking various types of education from various teachers, masters and wise people, and they overcome insurmountable difficulties thanks to the knowledge and skills they learn. Turkic minstrel stories or folk romances, which is a type of narrative specific to Turkish culture, is mostly about two people who fall in love with each other. Turkic minstrel stories are either composed or narrated orally by the minstrels to teach lessons, to enable cultural transmission and to entertain or is compiled and written down according to the oral narrations of the minstrels and other narrators. In many minstrel stories, the heroes obtain education, receive scientific and religious courses, learn a profession from masters, and learn values appropriate to the structure of the society. Education appears as structural parts in Turkic epics and minstrel stories. This situation reveals the importance of investigating the hero's education. We investigated the epics belonging to Turkic speaking peoples and minstrel stories taking place in Turkey area and we chose the epics and minstrel story narratives that have educational elements for analysis in this study. After a detailed research, we found out that 28 minstrel stories and 14 epic narratives included educational elements and we closely examined them and we determined that the educational elements have an important place and role in these texts in many respects. In this study that we focus on the issue of education in Turkic epics and minstrel stories I discussed the structurality of epic and story texts by using the“Structural Folklore Theory and Method”, one of the text-centered Folklore theories, in the Turkic epics and minstrel stories we selected in accordance with the subject of examination. I examined the type of education, the person receiving the education, the trainers, the place, time and process of education, and the tools and equipment used in education in the texts of epics and minstrel stories. With the“Functional Folklore Theory and Method”, one of the context-centered Folklore theories, I evaluated the qualities and functions that the heroes' education provided to the individual, and the social values and functions gained through education. In the Turkic epics and minstrel stories we examined, education is included in the plots with different elements. We examined these elements in different categories such as scientific education, military/war education, vocational education, religious education, values education, child education in the family, social education, minstrelsy education and language education. Turkic epics and minstrel stories that include or mention the hero's education provide information about the way education was given within the cultural characteristics of the period. When Turkic epics and minstrel stories are compared, the education given to heroes in epics is generally given outside of official educational institutions; we saw that educational institutions come to the fore in the minstrel stories in accordance with historical development. When we look at the historical development process, it is seen that the hero's education in these texts was in school, since minstrel stories are a genre closer to today. When Turkic epics and minstrel stories are examined in terms of different functions of education, it is revealed that they contain explicit and latent functions of education.
Benzer Tezler
- Halk anlatılarında şiddet (Ardahan örnekleminde)
Violence in folk narratives (Case study of Ardahan)
DİLEK SARIKAYA
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıArdahan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDOĞAN ALTINKAYNAK
- Anadolu halk hikâyeleri ve kültüründe, mit algısı ve sanat eserlerinde kültürel imgelerin analizi
Myth perception in Anatolian folktales and culture and analysis of cultural images in artworks
FADİME PEKTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Güzel SanatlarDokuz Eylül ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TUBA GÜLTEKİN
- Âşık Günay Yıldız'ın hikâyelerinin epizot ve motiflerinin incelenmesi
Investigating motifs and episodes of lover Gunay Yildiz's tales
SİBEL KARADENİZ YAĞMUR
Doktora
Türkçe
2016
Halk Bilimi (Folklor)Ahi Evran ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ENSAR ASLAN
- Kırgız mitolojisininansiklopedik sözlüğü(A)
Encyclopedic dictionary of Kyrgyz mythology (A)
SELİM ÖRS
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Halk Bilimi (Folklor)Kırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OZAN YILMAZ
- Kazak halk hikâyelerinin psikanalitik yaklaşım çerçevesinde incelenmesi
Analyzing Kazakh folk tales in a psychoanalytic approach
TANAT NURGAZİYEV
Doktora
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıArdahan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYABEK BAİNİYAZOV