Kıbrıs muhassılı Abdülbaki Ağa'nın muhasebe defterinin incelenmesi (1776/7-1784/5)
An examination of the accounting book of Abdülbaki Ağa, the muhassil of Cyprus (1776/7-1784/5)
- Tez No: 882049
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET ALİ BOZKUŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hitit Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 71
Özet
Kıbrıs Adası, Akdeniz'de bulunduğu konum itibarıyla siyasi, ticari ve ekonomik açıdan önemli bir noktadadır. Osmanlı Devleti 1571 yılında Kıbrıs Adası'nı fethetmiştir. Daha sonra Ada'da Osmanlı idari sistemi oluşturulmuştur. Ada'nın yönetiminde“muhassıl”olarak adlandırılan kişiler önemli rol oynamıştır. Muhassıl Abdülbaki Ağa da bunların en önemlilerinden birisidir. Kıbrıs'ın sadaret hası olarak yönetildiği dönemin son muhassılıdır. Eski bir yeniçeri ağası iken muhassıl olan Abdülbaki Ağa, ticaretle de uğraşmıştır. On yıla yakın muhassıllık yapan Abdülbaki Ağa döneminde oldukça renkli, heyecanlı olaylar yaşanmıştır. M.1785 (H.1199/1200) yılında hakkındaki şikayetler sebebiyle Yafa'ya sürgüne gönderilmiş ve orada vefat etmiştir. Bu çalışmada Abdülbaki Ağa'nın Başbakanlık Osmanlı Arşivi Bab-ı Defteri Başmuhasebe Kalemi Defterleri'nde yer alan M.1780-1781/1782 (H.1194-1196) tarihli müfredat defterindeki bilgiler, mali kayıtlar incelenmiştir. Kıbrıs'ın idaresini ve gelirlerini iltizam yoluyla elinde bulunduran Abdülbaki Ağa gelir ve giderleri ayrıntılı şekilde defterde belirtmiştir. Kıbrıs has iltizamı, Kıbrıs cizyesi, bedel-i nüzul malı, mizan-ı harir mukataası, Boğaz gümrüğü iltizamı, Trabzon gümrüğü iltizamı vs. için belirlenen bedellerin yanı sıra caize, mübaşiriye, kalemiyye, avaid, hediye ve döşeme parası vs. adı altında pek çok ödeme yapmak zorunda kalmıştır. Bu ödemelerin yapıldığı kişilerin makam ve mevkileri de oldukça fazladır. Ayrıca muhassılla sarraflar arasındaki ilişki, muhassıl ile gayrimüslim halkın liderleri arasında yaşanan çıkar çatışmalarının önemli sonuçları olmuştur. Bu giderlerin karşılanması için halktan fazla vergi alınması, baskı yapılması gibi sebeplerle muhassıl birçok defa İstanbul'a şikayet edilmiştir. Kıbrıs cizyesi malından ödeme yapılan yerler arasında bulunan Akliman Kalesi'ndeki askerlerin maaşları ile ilgili de sorunlar yaşanmıştır. Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu siyasi, ekonomik ve askeri durumlar Kıbrıs Adası'nın gelirlerini de etkilemiş, savaş dönemlerinde gelirler azalmış, giderler ise çoğalmıştır. Bu dengeyi sağlamaya çalışan muhassıl ise bu durum karşısında çok da başarılı olamamış ve topladığı gelirleri tam anlamıyla hazineye ulaştıramamıştır.
Özet (Çeviri)
The island of Cyprus, due to its location in the Mediterranean, holds significant political, commercial, and economic importance. The Ottoman Empire conquered the island of Cyprus in 1571 and subsequently established its administrative system there. Individuals referred to as“muhassıl”played important roles in the administration of the island. One of the most prominent figures among them was Muhassıl Abdülbaki Ağa, who served as the last muhassıl during the period when Cyprus was governed as a grand vizier domain. Abdülbaki Ağa, a former Janissary commander, engaged in trade alongside his administrative duties as muhassıl. During his nearly ten-year tenure as muhassıl, there were colorful and exciting events on the island. In 1785, (H.1199/1200) due to complaints against him, Abdülbaki Ağa was exiled to Jaffa, where he later passed away. In this study, information from the revenue records of the A.D. 1780-1781/1782 (H.1194-1196) fiscal ledger of the Head Accounting Office of the Prime Ministry Ottoman Archives, related to Abdülbaki Ağa's administration of Cyprus, has been examined. Abdülbaki Ağa, who held the revenue collection rights of Cyprus through tax farming (iltizam), meticulously documented the income and expenditures in the ledger. Apart from the predetermined amounts for Cyprus tax farming, Cyprus poll tax, land revenue, silk weighing fee, Bosporus customs tax farming, Trabzon customs tax farming, etc., Abdülbaki Ağa had to make numerous payments under various headings such as“caize”(an additional tax),“mübaşiriye”(customs officer salaries),“kalemiyye”(scribes' salaries),“avaid”(incidental expenses),“hediye”(gifts), and“döşemeparası”(carriage fees). The recipients of these payments held various positions and titles. Furthermore, the relationship between the muhassıl and the moneychangers (sarraf) as well as the conflicts of interest between the muhassıl and the leaders of the non-Muslim population had significant consequences. The muhassıl was frequently complained about in Istanbul due to issues such as excessive taxation and oppression in order to cover these expenses. Problems also arose regarding the salaries of soldiers stationed at Akliman Castle, which was among the places paid from Cyprus poll tax revenue. The political, economic, and military circumstances of the Ottoman Empire also affected the revenues of Cyprus; during times of war, revenues decreased while expenditures increased. Despite efforts by the muhassıl to balance these dynamics, he was not entirely successful in delivering the collected revenues to the treasury.
Benzer Tezler
- II. Mahmud Döneminde Kıbrıs'ın idari, iktisadi ve ictimai yapısı (1808-1839)
The administirative, economic and social structure of Cyprus during the era of Mahmud the second (1808-1839)
HAYDAR ÇORUH
- 18. yüzyıl Osmanlı Kıbrıs'ında Muhassıllık İdaresi (H. 1130-1199 / M. 1718-1785)
18th century Ottoman Cyprus Accountant Administration (H. 1130-1199 / A.D. 1718-1785)
FATİH ERDEM
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
TarihAydın Adnan Menderes ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BÜLENT ÇELİK
- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti evcil koyunlarının (Ovis ammon aries) ophryoscolecid (entodiniomorphida) işkembe siliyat faunası
The Rumen ciliate ophryoscolecid (entodiniomorphida) fauna of the domestic sheep (Ovis ammon aries) from the Turkish Republic of Northern Cyprus
GÜL HURİSER TALU