Abay Kunanbayev'in eserlerinde doğu felsefesi ve kavramları
The Eastern Philosophy and Concepts in Abay Kunanbay's Works
- Tez No: 891627
- Danışmanlar: PROF. EKREM AYAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Abay Kunanbayev, Doğu Klasikleri, ahlak teorisi, üç hazine, hauas ilmi, üç sevda, Abay Kunanbay, Eastern Classics, moral theory, three treasures, hauas science, three loves
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 143
Özet
Asırlardır Kazak edebiyatının ortak konusu, insani idrak ve insan doğasıdır. Eskiden bilim insanları düşünürler, bilim öğrenmenin insan doğasının gelişme yasalarından biri olduğunu, her bilgili insan doğasının hayata iyilik için hizmet ettiğini açıkça kanıtladılar. Günümüzden önce Aristoteles, Platon ve Plotinos'un çalışmaları ve kavramları, insan varlığının yaratılış amacına yönelmiştir. Ancak insan doğası ile ilgili araştırmaların bu çalışmalar ile sona erdiğini söyleyemeyiz. Çünkü her dönemde toplumda meydana gelen durumlar, o dönemdeki toplum üyelerinin kişilik özelliklerinden kaynaklanır. Bilge Abay'ın söylediği gibi,“İnsanoğlunu çağ yetiştirir, eğer aralarında biri kötüyse, tüm çağdaşları suçludur”. İnsan ruhu ne kadar cesur ve güçlüyse o dönemin toplumsal dertlerinin o kadar güçlü bir dermanıdır. Bugünlerde Plotinos, Aristoteles ve El-Farabi'den başlayan insan doğası, insani idrak ile ilgili ilimlerin devamı olan Abay ilmi tarih sayfalarında önemli yer almıştır. Ahlak ve akıl ilminin kaynağını tüm insanoğluna açan Abay'ın eserleri, gerçek bir moral teorisidir. Abay'a göre ahlaki davranış, yalnızca dış koşullara, eğitim, öğretim, geleneklere uygun olarak değil, aynı zamanda bilinçli olarak insanın iç dünyasına, düşüncesine itaat ederek kendine özgü iradesi ile hareket etmek anlamına gelir. Bilge şair halkının, genel olarak insanoğlunun sanat ve düşünce zenginliğinden edebiyat alanında üç büyük dal oluşturur. Bunlardan birincisi, Kazak halkının çok eski zamanlardan beri toplanıp geliştirdikleri kendine özgü hitabet sanatı, halkın sözlü edebiyat hazinesi, şair Abay bu hazineden çokça yararlanarak kendi şiirlerine sanatsal güzellik katmıştır. Büyük şair Abay'ın ikinci hazinesi, Arap, Fars ve Türk dillerinde yazılmış klasik Doğu edebi şiiridir. Üçüncü büyük sanat hazinesi, edebi alanı, Rus halkının kültürü ve onun aracılığıyla gelen Avrupa medeniyetidir. Bu hazinelere ellerini uzatan Abay, kendi çağdaşları için köklü bir geçmiş, yeni bir çağın başlangıcı, ve güçlü bir gelecekti. Abay şiirlerinin en büyük başarılarından biri üç hazinenin hiçbirine sadece bir öğrenici ya da taklitçi olarak gelmemesidir. Nereden alırsa alsın, ne alırsa alsın, bunların hepsini derin düşünce ve büyük şairlik kabiliyeti ile kalbinden geçirir. Kalbinden geçenleri ise sanatına yansıtır. En önemlisi bu üç alanın içinde klasik doğu edebiyatı yerinin ayrı olmasıdır. Bu fikir ile ilgili bilim adamı Tursın Curtbay Abay'ın Doğu klasikleri üzerine aldığı eğitimin üç yönde geliştiğini belirtmektedir. Birincisi tamamen doğu edebi klasik şiirdir. İkincisi Doğu ilim adamlarının dünya görüşü, fen bilimleri, Arap, İran, İslam tarihi, hadisler, dini şiir. En son üçüncüsü, dini felsefe - cevanmertlik. Büyük şair Abay kendisinden önce yaşamış bilim adamları, El-Farabi, Fizuli, Şemsi, Dauani'nin insan doğasına ve gerçek hayata dair kavramlarını eserlerine yeni bir şekilde yansıtmıştır. Abay felsefesindeki modernizmin görünüşü olan“Hauas”kavramını ve tasavvufun temeli olan“üç sevdanın”anlamını açıklamaya ayrıca önem verilmiştir. Bu çalışmada Abay öğrenim sürecinde gelişimine katkıda bulunan doğu felsefesinin özel bir yeri vardır. Abay'ın eserlerinin ana teması; hak yolu, gerçek bir yaşam ve insanlıktır.
Özet (Çeviri)
For centuries, the common theme of Kazakh literature has been human understanding and human nature. In the past, scholars and thinkers have clearly demonstrated that learning and knowledge are among the laws of human nature's development, and that every knowledgeable person's nature serves the goodness of life. Long before our time, the works and concepts of Aristotle, Plato, and Plotinus were aimed at the purpose of human ehistence. However, we cannot say that research on human nature ended with these works. This is because the situations that arise in each era are derived from the personality traits of the members of that society at that time. As the wise Abay said,“The era raises a person; if one among them is bad, all contemporaries are to blame.”The braver and stronger the human spirit, the stronger the remedy for the social ailments of that period. Today, the sciences related to human nature and human understanding that began with Plotinus, Aristotle, and Al-Farabi have an important place on the pages of history thanks to Abay's scholarship. Abay's works, which reveal the source of moral and intellectual science to all humanity, are a true moral theory. According to Abay, moral behavior means acting not only in accordance with ehternal conditions, education, training, and traditions but also by consciously obeying the inner world, thoughts, and unique will of a person. The wise poet created three major branches in the field of literature from the artistic and intellectual richness of his people and, in general, humanity. The first of these is the unique oratory art of the Kazakh people, which has been collected and developed since ancient times, and the treasure of the people's oral literature. Abay greatly benefited from this treasure, adding artistic beauty to his poems. The second treasure of the great poet Abay is the classical Eastern literary poetry written in Arabic, Persian, and Turkish languages. The third great artistic treasure is the literary field, the culture of the Russian people, and the European civilization that came through it. Reaching out to these treasures, Abay was a profound past, a new era's beginning, and a strong future for his contemporaries. One of the greatest achievements of Abay's poetry is that he approached none of these three treasures merely as a learner or imitator. Wherever he took from, whatever he took, he passed it through his heart with deep thought and great poetic ability. What passed through his heart reflected in his art. Most importantly, classical Eastern literature holds a special place among these three areas. Regarding this idea, the scholar Tursyn Zhurtbay notes that Abay's education on Eastern classics developed in three directions. The first is purely Eastern literary classical poetry. The second is the worldview of Eastern scholars, natural sciences, Arab, Persian, Islamic history, hadiths, and religious poetry. The third, lastly, is religious philosophy—“civanmertlik.”The great poet Abay reflected the concepts of human nature and real life of scholars who lived before him, such as Al-Farabi, Fuzuli, Shamsi, and Dawani, in his works in a new way. Special importance will be given to ehplaining the concept of“Hauas,”which is a manifestation of modernism in Abay's philosophy, and the meaning of the“three loves,”which form the basis of Sufism. In this study, Eastern philosophy, which Abay learned and which educated Abay, holds a special place. The main subject of Abay's works is the path of truth, a true life, and humanity.
Benzer Tezler
- Kazakistan ortaokul 7, 8, 9 edebiyat dersi kitaplarındaki Abay Kunanbayev'ın metinlerinin değer iletileri bakımından incelenmesi
Kazakistan ortaokul 7, 8, 9 edebiyat dersi kitaplarındaki Abay Kunanbayev'in metinlerinin değer iletileri bakımından incelenmesi
AISAULE TURATOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimErzincan Binali Yıldırım ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MAHMUT ABDULLAH ARSLAN
- Muhtar Avezov'un 'Abay Yolu' romanı incelemesi: Tarih-gerçeklik-metin merkezli bir çalışma.
Muhtar Avezov'un 'Abay Yolu' Romanı İncelemesi: Tarih-Gerçeklik-Metin Merkezli Bir Çalışma.
GÜLNUR ÖZBEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıManisa Celal Bayar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYVAZ MORKOÇ
- Sabit Mukanov - Hayatı, sanatı ve hikâyeleri
Sabit Mukanov - His life, art and stories
DEMİR TEZCAN ÖZAKAYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dünyası Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ EROL
- Abay Kunanbayev'in şiirleri inceleme-metin-aktarma (3 cilt)
Başlık çevirisi yok
KAMİLE GÜNER ÖZEL
Doktora
Türkçe
1999
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET B. ERCİLASUN
- Abay Kunanbayev'in sosyal konulu şiirlerinde söz varlığı
The vocabulary in Abay Kunanbayev's poems on social issues
ASSEL RYMTAYEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıKütahya Dumlupınar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİLAL AKTAN