Hetê sembolizmê arketipi ra tehlilê efsaneyanê Zazayan (mintiqayê çolig)
Zaza efsanelerinin arketipsel sembolizm yönünden incelenmesi (Bingöl yöresi)
- Tez No: 894130
- Danışmanlar: DOÇ. DR. İSMAİL SÖYLEMEZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Folklore
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Zazaca
- Üniversite: Bingöl Üniversitesi
- Enstitü: Yaşayan Diller Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Zaza Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 317
Özet
Bingöl coğrafyası pek çok kültür, medeniyet ve dine mekân olmuş kadim bir yerleşim yeridir. Bingöl ve çevresinde Büyük İskender İmparatorluğu, Urartu, Bizans, Sasani, İslam Devleti, Selçuklu, Safevi ve Osmanlı gibi pek çok eski medeniyetin izine rastlamak mümkündür. Bu bölge Ermeni, Arap, Fars, Türk, Kürt ve Zaza gibi halklara vatan olmuştur. Zerdüştlük, Hristiyanlık, Şamanizm ve İslamiyet gibi dinler de bu coğrafyada yaşama alanı bulmuştur. Bu medeniyet, millet ve dinlerin tesiriyle bu bölgede bir kültür, tarih ve folklor hazinesi ortaya çıkmıştır. Hiç şüphe yok ki bu hazine bölgenin kadim halkına yani Zazalara miras kalmıştır. Bu miras Zaza folklorunda fazlasıyla kendini hissettirmektedir. Özellikle efsane türünde bu mirasın etkisini açık bir şekilde görebilmekteyiz. Biz de bu sebeple efsane türüne kıymet vererek yörenin efsaneleri üzerinde çalıştık.“Arketipsel Sembolizm Bağlamında Zaza Efsanelerinin İncelenmesi (Bingöl Yöresi)”başlıklı tez çalışmamızda Zazaların yoğun olarak yaşadığı Bingöl coğrafyasında 304 efsane derlendi ve kayıt altına alındı. Yazılı kaynaklardan da Bingöl efsaneleri hakkında bilgi toplandı. Çalışmamızın“Giriş”kısmında bölgenin tarihi, coğrafyası, kültürü üzerinde duruldu ve efsane türü tanıtıldı. Çalışmanın“Birinci Bölüm”ünde derlenen efsaneler incelenmeye tabii tutuldu ve Anadolu'da söylenen diğer efsanelerle ilişkileri ortaya konuldu. Çalışmanın“İkinci Bölüm”ünde ise derlenen efsaneler arketipsel sembolizm açısından incelendi. Bu tahlille Zaza kültüründe en eski insanlık mirasının izlerine ulaşıldı. Çalışmanın“Üçüncü Bölüm”ünde derlenen efsanelerin metinleri verildi. Çalışmanın“Sonuç”kısmında da Bingöl Zazalarının yanı sıra genel olarak Zaza kültürü ve folkloru tanıtıldı ve zenginliği vurgulandı. Türk ve dünya edebiyatında Zaza efsanelerinin yeri belirtildi. Bu çalışma, Bingöl halkı ve Zazalar için önemli bir çalışmadır ve yazılı Zaza edebiyatı için de önemli bir kaynaktır. Çünkü bu çalışmadan önce Zaza edebiyatında efsaneler üzerine herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Umut ederiz ki bu çalışma başka bilimsel çalışmalara referans olur ve Zaza halk edebiyatı için yapılacak araştırma ve incelemelere katkı sağlar.
Özet (Çeviri)
The geography of Bingöl is an ancient settlement that has been home to many cultures, civilizations, and religions. It is possible to find traces of numerous ancient civilizations in Bingöl and its surroundings, such as the Empire of Alexander the Great, Urartu, Byzantine, Sassanid, Islamic State, Seljuk, Safavid, and Ottoman. This region has been the homeland of peoples like Armenians, Arabs, Persians, Turks, Kurds, and Zazas. Religions such as Zoroastrianism, Christianity, Shamanism, and Islam have also found a place to live in this geography. The influence of these civilizations, nations, and religions has created a treasure of culture, history, and folklore in this region. Undoubtedly, this treasure has been inherited by the ancient people of the region, the Zazas. This heritage is deeply felt in Zaza folklore. We can particularly see the influence of this heritage clearly in the legend genre. For this reason, we valued legends and worked on the legends of the region. In our thesis titled“An Analysis of Zaza Legends in the Context of Archetypal Symbolism (Bingöl Region),”we compiled and documented 304 legends from the Bingöl region, where Zazas predominantly live. Information about Bingöl's legends was also gathered from written sources. The“Introduction”section of our study provides an overview of the region's history, geography, and culture, as well as an introduction to the legend genre. In the“First Chapter,”the collected legends were analyzed and their connections with other legends told in Anatolia were explored. In the“Second Chapter,”the legends were examined in terms of archetypal symbolism, revealing traces of the oldest human heritage in Zaza culture. The“Third Chapter”presents the texts of the legends that were compiled. In the“Conclusion”section, the richness of Zaza culture and folklore, particularly focusing on Bingöl's Zazas, is highlighted, and the place of Zaza legends in Turkish and world literature is discussed. This study is significant for the people of Bingöl and the Zazas and is an important source for written Zaza literature. Before this study, no research had been conducted on legends in Zaza literature. We hope that this work will serve as a reference for other scientific studies and contribute to future research and analysis of Zaza folk literature.
Benzer Tezler
- Hîkayeyanê şarî ê Zazakî de sembolîzmo arketîpî
Zazaca halk hikâyelerinde arketipsel sembolizm
BİLAL YAKIŞAN
Yüksek Lisans
Zazaca
2021
Doğu Dilleri ve EdebiyatıBingöl ÜniversitesiZaza Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ YUSUF AYDOĞDU
- Hetê awanî û tematîkî ra romanê Zazakî
Yapısal ve tematik açıdan Zaza romancılığı
NEVZAT ANUK
Doktora
Zazaca
2023
Doğu Dilleri ve EdebiyatıBingöl ÜniversitesiZaza Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ YUSUF AYDOĞDU
- Hetê awanî û temayan ra analîzê romananê Deniz Gunduzî
Deniz Gündüz'ün romanlarının yapı ve tema yönünden analizi / Analysis of Deniz Gunduz's novels in terms of structure and theme
HARUN BOZKURT
Yüksek Lisans
Kürtçe
2022
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Bilim Dalı
DOÇ. DR. İLYAS AKMAN
- Hetê gramerî ra fekê çewlîgî
Gramer açısından Bingöl ağzı
YAŞAR BALUKEN
Yüksek Lisans
Kürtçe
2019
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
ÖĞR. GÖR. İBRAHİM BİNGÖL
- Hetê cinsîyetê gramatîkî ra pêveronayîşê kirdkî (Zazakî) û Kurmanckî
Dilbilgisel cinsiyet açısından Zazaca ve Kurmancca'nın karşılaştırılması
MESUT YEŞİLKAYA
Yüksek Lisans
Kürtçe
2019
DilbilimMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
ÖĞR. GÖR. İBRAHİM BİNGÖL