Erken dönem mushaflarında zabt olgusu: Türk ve İslam Eserleri Müzesi Şam Evrakı Koleksiyonu örneklemi
Diacritical marks and vocalization system in early Qur'anic manuscripts: The case of Damascus Documents Collection in the Museum of Turkish and Islamic arts
- Tez No: 894556
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET EMİN MAŞALI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Sanat Tarihi, Religion, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tefsir Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 352
Özet
İlk mushaflardaki yazının, telaffuzu tam olarak yansıtmaması üzerine hicri ilk asrın ikinci yarısından itibaren kitabeti tamamlayıcı alamet ve işaretler geliştirme yönünde bir dizi çalışma yürütülmüştür. Bu çalışmaların bir neticesi olarak geliştirilen ve zabt üst kavramıyla ifade edilen bu işaretler, erken dönemlerden itibaren mushaflarda muhtelif düzeylerde uygulamaya konmuştur. Zamanla erken dönem mushaflarında zabt işaretlerinin kullanım şekil ve keyfiyeti etrafında belli bir teorik bilgi oluşmuş ve bu bilgi literatüre taşınmıştır. Ne var ki literatür bilgisinin sınırlı ve yetersiz oluşu, farklı dönemlere ve coğrafyalara ait tam ve nâtamam yazma Kur'an nüshalarını, zabt geleneğinin tarihsel durumunu ve farklı bölgelerdeki gelişimini daha iyi anlamada önemli bir veri haline getirmiştir. Türk ve İslam Eserleri Müzesinde Şam Evrakı Koleksiyonu'nda korunan tarih kayıtlı Kur'an yazmaları örnekleminde erken dönem mushaflarındaki zabt olgusunu incelemeye alan bu araştırmanın hareket noktasını da anılan önem oluşturmaktadır. Bu araştırmayla Kur'an yazmalarında kendini gösteren uygulama ile zabt kaynaklarında geçen bilgilerin mukayeseli olarak incelenmesi ve bunun üzerinden de erken dönem mushaflarındaki zabt uygulamalarının aydınlatılması amaçlanmıştır. Bu amacın tahakkuku için Şam Evrakı Koleksiyonu'nda yer alan ve şimdiye dek literatürde müstakil bir araştırmaya konu edilmemiş olan hicri III-VI. asır tarihli on Kur'an yazması incelenmiştir. Kapsamlı bir literatür taraması üzerine kurulu olması, örneklem mushaflardaki verilerle kadim kaynaklardaki bilgileri, yanı sıra da yazma mushaflara dair güncel araştırmalardaki bulguları bütüncül bir bakışla değerlendirmeye tabi tutması, bu araştırmanın en belirgin özellikleri olarak ifade edilebilir. Bu incelemeler sonucunda, Şam Evrakı Koleksiyonu'ndaki mushafların Meşrik ve Mağrib zabt ekollerinden hangisine ait oldukları belirlenmiş ve kadim kaynaklarda geçmeyen bölsesel/kronolojik zabt işaretleme usulleri ortaya çıkarılmıştır. Bu araştırma, erken döneme tarihlenen mushaflar üzerinden art zamanlı ve bölge temelli zabt geleneklerini aydınlatma imkânı sunmasıyla alan için özgün katkı barındırmaktadır.
Özet (Çeviri)
Beginning from the latter half of the first century of the Hijra, a series of efforts were made to develop supplementary marks and signs to complete the writing, as the script in the earliest masāḥif did not fully reflect pronunciation. Developed as an outcome of these studies and denoted by the overarching concept of ḍabt (the diacritical marks), these marks have been implemented at various levels in the masāḥif from early periods. However, the knowledge of the literature on early period diacritical marks is scarce and insufficient in reflecting regional ḍabt traditions. Given the inadequacies in the current resources on early period ḍabt traditions, examining Qur'anic manuscripts from different periods and regions is critically important for better understanding the historical and regional development of the ḍabt tradition and filling the gaps in this field. This thesis addresses the diacritical marks and vocalization system in early Qur'anic manuscripts, focusing on samples from the Damascus Documents Collection in the Museum of Turkish and Islamıc Arts. This research aims to comparatively examine the practices observed in the Qur'anic manuscripts within the Damascus Documents Collection against the information found in ḍabt sources, to shed light on ḍabt practices in early Qur'anic manuscripts. To achieve this aim, ten Qur'anic manuscripts from the Damascus Documents Collection, dating back to the 3rd-6th centuries AH and not previously studied separately, have been examined. Based on a comprehensive literature review, this study differs from other studies by holistically evaluating the data from the manuscripts that comprise the thesis sample, along with ancient sources and findings from recent research on Qur'an manuscripts. In the thesis, it has been determined which of the Mashriq and Maghrib dabt schools the manuscripts in the Damascus Documents Collection belong to, and regional/chronological ḍabt marking methods not mentioned in ancient sources have been uncovered. Additionally, in this research, the possibility of illuminating both the chronological and regional ḍabt traditions through early-period Qur'anic manuscripts has been demonstrated.
Benzer Tezler
- Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphânesi'nde bulunan Emevî Dönemi mushaflarında tezhip sanatının ilk örnekleri
Topkapi Palace Museum Library first examples of the illumination art in Emevî Period
BURCU HANDE KILINÇER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
El SanatlarıMarmara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AZİZ DOĞANAY
- Mushaf imlası edebiyatının kaynak analizi: Dânî'nin el-Mukni'i örneği
The analysis resource of literature of qur'anic orthography: An example of al-Muqni of Dani
NEVRİN NUR ASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET EMİN MAŞALI
- Türk tezhip sanatında xıv.-xvı. yüzyıl mushaf gülleri
Roses in illumunation at xiv.-xvi. century
AYŞE TANRIVER
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
El SanatlarıMarmara ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
Y.DOÇ. GÜLNUR DURAN
- XV-XVI. yüzyıl Osmanlı tezhip sanatı bağlamında Şeyh Hamdullah mushafları sûrebaşı bezemelerinin değerlendirilmesi
Evolution of decoration characteristics of the beginnigs of the suras of mushafs by Sheikh Hamdullah regarding XV-XVI th centuries Ottoman illumination art
AYŞE TANRIVER CELASİN
Doktora
Türkçe
2014
Sanat TarihiSüleyman Demirel Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SÜREYYA EROĞLU
- Erişkin hastalarda kardiyopulmoner bypass sonrasında gelişen akut böbrek hasarının erken tanısında nötrofil jelatinaz - ilişkili lipokalin ve sistatin c'nin önemi
Importance Of Neutrophil Gelatinase-Associated Lipocalin (NGAL) and Cystatin C In Early Diagnosis Of Cardiopulmonary Bypass Associated Acute Kidney Injury in Adult Patients
OKAN YILDIZ
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2011
Göğüs Kalp ve Damar CerrahisiHacettepe ÜniversitesiKalp ve Damar Cerrahisi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İLHAN PAŞAOĞLU