Sahne aydınlatması bağlamında ışık ı̇le mekânsal algının ve duygu durumun değerlendı̇rı̇lmesı̇ne ı̇lı̇şkı̇n bı̇r yaklaşım

An approach for the evaluation of the spatial perception and emotional state through light in the context of stage lighting

Tez No: 898473
Yazar: MERVE AŞÇIOĞLU YILDIRIM
Danışmanlar: PROF. DR. ALPİN KÖKNEL YENER
Tez Türü: Doktora
Konular: Mimarlık, Sahne ve Görüntü Sanatları, İç Mimari ve Dekorasyon, Architecture, Performing and Visual Arts, Interior Design and Decoration
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2024
Dil: Türkçe
Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Yapı Bilimleri Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 220

Özet

Mekân deneyimi, üç boyutlu mekânsal algı ve mekâna ilişkin duygu durumun bütünleşik deneyimidir. Mekâna ilişkin üç boyutlu algıyı ve buradan hareketle kullanıcıların tüm deneyimleriyle birlikte mekâna ilişkin duygu durumu oluşturan en temel bileşen görsel algıdır ve görsel algı da ışık aracılığıyla oluşur. Bu sebeple aydınlatma tasarımı mekânsal algıyı baştan sona değiştirebilecek güce sahiptir. Bununla birlikte ihtiyaçlara cevap verebilen, değişken ve esnek tasarım anlayışı mekânların işlevsel ve etkin kullanımı bağlamında öne çıkmaktadır. Bu noktadan hareketle; ışıkla mekânsal algının değiştirilmesi, dönüştürülmesi ve tanımlanması, mekânı üç boyutlu elemanların durağan sınırlarından kurtararak, özgür, anlık olarak dönüşebilen ve hızla ihtiyaçlara cevap verebilen dinamik ve esnek bir yapıya dönüştürecektir. Bu bağlamda tiyatro sahneleri, dekor ve ışık kurgu değişimlerinin anlık olarak oluşturulabilmesine olanak sağlayan bir mekân olarak ele alınarak, bu çalışma kapsamında, sahne aydınlatması bağlamında ışığın, mekânsal algı ve duygu durum üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesine ilişkin bir yaklaşım önerilmesi hedeflenmiş ve 'Mekânsal Algı ve Duygu Durum Değerlendirmesi (MADDD) Yaklaşımı' önerilmiştir. MADDD Yaklaşımı; tasarım değişkenlerinin belirlenmesi, değişken değerlerinin belirlenmesi, kurguların oluşturulacağı alanın belirlenmesi, değişkenlerin temsil edildiği kurguların geliştirilmesi, geliştirilen kurguların uygulanması, anketin oluşturulması, katılımcıların belirlenmesi, anketlerin uygulanması, anketlerden elde edilen verilerin istatistiksel olarak analiz edilmesi ve değerlendirilmesi sonucunda; değişkenlerin mekânsal algı ve duygu durum üzerindeki etkilerini ortaya koyan çıktıların elde edilmesi aşamalarından oluşur. MADDD Yaklaşımı kapsamında mekânsal algı ve duygu durumu değerlendirebilmek amacıyla, birbirlerinin karşıtı olan mekânsal algı kavram çiftleri; 'Aydınlık – Karanlık', 'Geniş – Dar', 'Ferah – Basık', 'Sıcak – Soğuk', 'Net – Karışık', 'Dinamik – Monoton', 'Merak Uyandıran – Sıradan', 'Güvenli – Tehlikeli', 'Eğlenceli – Sıkıcı', 'Davetkar – İtici', 'Hoş – Çirkin' olarak, duygu durum kavramları ise; 'Huzur', 'Neşe', 'Mutluluk', 'Sevgi', 'Nefret', 'Üzüntü', 'Sıkıntı', 'Korku' olarak belirlenmiştir. Bu tez çalışması kapsamında, önerilen MADDD Yaklaşımının bir örnek çalışmayla, sahne aydınlatması bağlamında uygulanmasıyla belirlenen 'ışık değişkenlerinin' ve 'ışık değişkeni değerlerinin' mekânsal algı ve duygu durum üzerindeki etkilerinin irdelenmesi; ışığın mekândaki değiştirici, dönüştürücü ve tanımlayıcı etkilerinin belirlenerek, mimari/iç mimari tasarımcılar ve sahne tasarımcıları için referans veriler oluşturulması hedeflenmiştir. Bu doğrultuda örnek çalışma için, yapılan literatür taramalarına dayanarak ve bu taramalardan elde edilen veriler genişletilerek; aydınlatmanın mekân algısına ve duygu duruma etkilerini irdelemek amacıyla aydınlatma tasarımına ilişkin değişkenler; 'ışık miktarı ve loşlaştırma', 'ışık doğrultusu', 'ışık renk sıcaklığı' ve 'ışık rengi' olarak seçilmiştir. Örnek çalışma kapsamında kurguların oluşturulacağı alan için, farklı ışık kurgularının rahatlıkla algılanabilir olması ve renk ya da karmaşık biçimler gibi farklı tasarım değişkenlerinin mekânsal algıyı ve duygu durumu etkilemesini önlemek amacıyla; olabildiğince yalın ve çoğunlukla beyaz renklerde tasarlanmış, günlük yaşamda sıklıkla kullanılabilecek bir mekânı temsil edecek bir dekor tasarımı seçilmiştir. Seçilen dekor üzerinde; 'ışık miktarı ve loşlaştırmanın', 'ışık doğrultusunun', 'ışık renk sıcaklığının' ve 'ışık renginin' değiştiği ışık kurguları oluşturulmuştur. Örnek çalışma yürütüldüğü sırada Covid-19 pandemisinin devam etmesi nedeniyle, çalışmanın dijital olarak yürütülmesine karar verilmiş, bu sebeple oluşturulan ışık kurgularının fotoğraflamaları yapılmış ve bu fotoğraflarla hazırlanan anketler dijital olarak katılımcılara iletilmiştir. Katılımcılardan anket kapsamında gösterilen 'ışık miktarı ve loşlaştırma', 'ışık doğrultusu', 'ışık renk sıcaklığı' ve 'ışık rengi' değişimlerini temsil eden ışık kurgularının fotoğraflarını, mekânsal algı ve duygu durum açısından değerlendirmeleri istenmiştir. Çalışmada ışık miktarı ve loşlaştırmanın mekânsal algı ve duygu durum üzerindeki etkilerini değerlendirmek amacıyla; genel aydınlatma kurgusunu oluşturan led lambalı, dokuz adet robot ışık; %100 - %75 - %50 - %25 oranında ışık vermek üzere kademeli olarak loşlaştırılarak, dört farklı ışık miktarı ve loşlaştırma kurgusu elde edilmiş ve farklı ışık miktarları ve loşlaştırma oranlarının mekânsal algı ve duygu duruma etkileri irdelenmiştir. Ayrıca ışık miktarı ve loşlaştırmanın mekânsal algıda dikkat çekiciliğe etkilerinin irdelenmesi için sahnede iki alan belirlenmiş ve bu iki alan iki adet profil spot ile aydınlatılıp, sonrasında bu ışıklar sıra ile loşlaştırılarak, iki alan arasında ışık miktarı ve loşlaştırma farkı %0, %25, %50 ve %75 olacak şekilde kurgular oluşturularak, ışık miktarı ve loşlaştırmanın mekânsal algıda dikkat çekiciliğe etkileri irdelenmiştir. Işık doğrultusunun mekânsal algı ve duygu durum üzerindeki etkilerini değerlendirmek amacıyla, dokuz adet robot ışıkla oluşturulan genel aydınlatmanın ve iki adet yer ışığı ile oluşturulan önden doğrultulu aydınlatmanın, bir adet profil spot ile oluşturulan arkadan doğrultulu aydınlatmanın, iki adet par ışıkla oluşturulan yanlardan doğrultulu aydınlatmanın ve iki yer ışığı, bir profil spot ve iki par ışıkla oluşturulan ön-yan-genel doğrultulu aydınlatmaların mekânsal algı ve duygu duruma etkileri irdelenmiştir. Işık renk sıcaklığının mekânsal algı ve duygu durum üzerindeki etkilerini değerlendirmek amacıyla doğrusal bir renk sıcaklık artışı sağlamak amacı ile; 3200K renk sıcaklığındaki tungsten halojen lambalı armatürlerle, 5200K renk sıcaklığındaki led lambalı ve 3200K renk sıcaklığındaki tungsten halojen lambalı armatürlerin bir arada kullanılmasıyla yaklaşık 4200K renk sıcaklığında, 5200K renk sıcaklığındaki led lambalı armatürlerle ışık kurguları oluşturulmuştur. Böylelikle, 3200K – ~4200K – 5200K renk sıcaklıklarındaki ışık kurguları kullanılarak, ışık renk sıcaklığının mekânsal algı ve duygu duruma etkileri irdelenmiştir. Bunlara ek olarak, ışık renklerinin mekânsal algı ve duygu durum üzerindeki etkilerini değerlendirmek amacıyla, led lambalı robot armatürlerle, üç temel ışık rengi olan; kırmızı, mavi ve yeşil renkli ışıklar ve beyaz ışık ile genel aydınlatmada ışıkla boyama yapılarak, ışık renginin mekânsal algı ve duygu duruma etkileri irdelenmiştir. Sonuç olarak örnek çalışmada, 'ışık miktarı ve loşlaştırma', 'ışık doğrultusu', 'ışık renk sıcaklığı' ve 'ışık rengi' değişkenlerinin farklı değerleri kullanılarak, belirlenen sahne dekoru üzerinde ışık kurguları oluşturulmuş, bu kurguların fotoğraflamaları yapılmış ve bu fotoğraflarla mekânsak algı ve duygu durum değerlendirmesi için bir anket hazırlanmıştır. Katılımcılardan, hazırlanan anket aracılığıyla, bu ışık kurgularının oluşturduğu mekânsal algıyı; belirlenen 'karşıt mekânsal algı kavram çiftleri' üzerinden ve 'mekânsal algıda dikkat çekicilik' bağlamında sahnenin iki alanından hangisinin daha dikkat çekici olduğu üzerinden beşli Likert ölçeği ile değerlendirmeleri istenmiştir. Bununla birlikte, katılımcılardan, hazırlanan anket aracılığıyla, bu ışık kurgularının oluşturduğu duygu durumları, belirlenen duygu durum kavramları üzerinden beşli Likert ölçeği ile değerlendirmeleri istenmiştir. Işık miktarı ve loşlaştırma on bir mekânsal algı kavramının beşi üzerinde etkili olarak; mekânsal algı kavramlarının %45,45'ini etkilemiştir. Işık miktarı ve loşlaştırma on bir duygu durum kavramlarının hiçbiri üzerinde etkili olmamıştır. Işık doğrultusu on bir mekânsal algı kavramının dokuzu üzerinde etkili olarak; mekânsal algı kavramlarının %81,81'ini etkilemiştir. Işık doğrultusu sekiz duygu durum kavramından beşi üzerinde etkili olarak; duygu durum kavramlarının %62,5'inde etkili olmuştur. Işık renk sıcaklığı on bir mekânsal algı kavramının onu üzerinde etkili olarak; mekânsal algı kavramlarının %90,90'ını etkilemiştir. Işık renk sıcaklığı sekiz duygu durum kavramından beşi üzerinde etkili olarak; duygu durum kavramlarının %62,5'inde etkili olmuştur. Işık rengi on bir mekânsal algı kavramının on biri üzerinde etkili olarak; mekânsal algı kavramlarının %100'ünü etkilemiştir. Işık rengi sekiz duygu durum kavramının sekizi üzerinde etkili olarak; duygu durum kavramlarının %100'ünde etkili olmuştur. Sonuç olarak, bu çalışmayla; aydınlatma tasarımı değişkenlerinin farklı değerleri, sahne mekânı üzerinde, 'Mekânsal Algı ve Duygu Durum Değerlendirmesi Yaklaşımı ile irdelenmiştir. Yapılan örnek çalışma ile belirlenen ışık değişkenleri ve ışık değişkeni değerleri ile mekân algısı ve duygu durumu değiştirmek ve tanımlamak için referans verilere ulaşılmıştır. Elde edilen veriler mekânsal algının ve duygu durumun; ışık miktarı ve loşlaştırma, ışık doğrultusu, ışık renk sıcaklığı ve ışık rengi gibi ışık değişkenleriyle anlık olarak değiştirilip dönüştürülebileceğini göstermiştir. Dolayısıyla bu çalışmayla; farklı ışık tasarımı parametrelerinin mekân tasarımında etkin kullanımıyla değişen, dönüşebilen, esnek mekân tasarımına yeni bir bakış açısı getirilebileceğini 'Sahne Aydınlatması Bağlamında Işık ile Mekânsal Algının ve Duygu Durumun Değerlendirilmesine İlişkin Bir Yaklaşım Önerisi' ile ortaya konmuştur.

Özet (Çeviri)

Spatial experience is the integrated experience of three-dimensional spatial perception and the emotional state associated with the space. The most fundamental component that shapes the three-dimensional perception of space and, consequently, the emotional state of users related with the space, is visual perception facilitated by light. Therefore, lighting design possesses the power to completely transform spatial perception. Moreover, a design approach that is responsive to needs, adaptable, and flexible becomes prominent in the context of functional and effective usage of spaces. From this perspective, altering, transforming, and defining spatial perception through light will liberate the space from the static boundaries of three-dimensional elements, via transforming it into a dynamic and flexible structure that is free, capable of instant transformation, and able to rapidly respond needs. In this regard, within the scope of this study; it is aimed to propose an approach to evaluate the effects of light on spatial perception and emotional state, in the context of theater stages, via considering the theater stage as a space where the stage and lighting design setups can be changed instantly, and from this point of view the 'Evaluation of the Spatial Perception and Emotional State (ESPES) Approach is offered. The approach consists of the following stages: determination of design variables, identification of the variable values, determination of the area where scenarios will be implemented, development of scenarios that represent the variables, implementation of the developed scenarios, generation of the survey, determination of the participants, conduction of the surveys, statistical analysis and evaluation of the data obtained from the surveys, and acquisition of outputs that reveal the effects of the variables on spatial perception and emotional state. Within the scope of the ESPES Approach, to evaluate the spatial perception and emotional state; spatial perception notion pairs that are opposite to each other have been determined as; 'Dark-Bright', 'Narrow-Wide', 'Flat-Spacious', 'Cool-Warm', 'Complex-Clear', 'Monotonous-Dynamic', 'Ordinary-Intriguing', 'Dangerous-Safe', 'Tedious-Entertaining', 'Repulsive-Inviting', 'Ugly-Pleasant', and emotional state notions have been determined as; 'Peace', 'Joy', 'Happiness', 'Love', 'Hate', 'Sadness', 'Distress', 'Fear'. In the context of this study, it is aimed to examine the effects of 'lighting variables' and 'lighting variable values' on spatial perception and emotional state within the context of stage lighting through the application of the proposed ESPES Approach in a case study. Also, this study aims to identify the modifying, transformative, and defining effects of light on space, to provide reference data for architectural/interior architectural designers and stage designers. In this regard, based on the conducted literature reviews and the expanded data obtained from these reviews, to examine the effects of lighting on spatial perception and emotional state, the variable parameters related to the lighting design have been selected as 'light amount and dimming ratio', 'light direction', 'light color temperature' and 'light color'. In the context of the case study, to be ensure that different lighting scenarios can be easily perceived and to prevent other design variables, such as color or complex forms, influencing the spatial perception and emotional states, for the space where the scenarios will be created, a set design which is designed as simple as possible and predominantly in white colors, to represent a space that could be frequently used in daily life, has been selected. Lighting scenarios where the 'light amount and dimming ratio', 'light direction', 'light color temperature' and 'light color' changes, applied on the selected set design. Due to the continuation of the Covid-19 pandemic during this study, it was decided to conduct the case study digitally. Therefore, the created lighting scenarios were photographed, surveys were prepared with these photographs and shared with the participants digitally. Participants of this study were asked to evaluate the photographs of the lighting setups that represent different 'light amount and dimming ratio', 'light direction', 'light color temperature' and 'light color' in terms of spatial perception and emotional state. To evaluate the effects of the 'light amount and dimming ratio' on spatial perception and emotional state; four different lighting scenarios were created via dimming nine robotic lights, which include led lamps, to provide 100% - 75% - 50% - 25% light amounts and the effects of different 'light amounts and dimming ratios' on spatial perception and emotional state were examined by these scenarios. Besides, to evaluate the effects of the 'light amount and dimming ratio' on 'attractiveness on spatial perception', two areas were determined on the stage and these two areas were lit with two profile spots which include tungsten-halogen lamp, and then these lights dimmed respectively to create light amount and dimming ratio difference between the selected areas as 0% - %25 - %50 - %75 and the effects of different 'light amounts and dimming ratios' on 'attractiveness on spatial perception' were examined by these scenarios. To evaluate the effects of the light direction on spatial perception and emotional state; the effects of the following scenarios on spatial perception and emotional state were examined; general lighting created with nine robotic lights, frontally directed lighting created with two floor lights, back directed lighting created with one profile spot, laterally directed lighting created with two par lights, and front-laterally-general directed lighting created with two floor lights, one profile spot and two par lights. To evaluate the effects of the light color temperature on spatial perception and emotional state and to provide a linear increase in light color temperature; lighting scenarios were created by using lighting fixtures with tungsten halogen lamps at a color temperature of 3200K, fixtures with led lamps at a color temperature of 5200K, and a combination of fixtures with tungsten halogen lamps at 3200K and led lamps at 5200K resulting in an approximate color temperature of 4200K. Thereby, by using the lighting scenarios at color temperatures of 3200K, ~4200K and 5200K, the effects of the light color temperature on spatial perception and emotional state were examined. To evaluate the effects of the light color on spatial perception and emotional state, by using nine robotic lights which include led lamps, set is painted with light in red, blue, green (which are the three main light colors), and white colors, so effects of the light color on spatial perception and emotional state were examined. Consequently, in this case study, lighting scenarios were created on the determined set design, by using the different values of the 'light amount and dimming ratio', 'light direction', 'light color temperature' and 'light color' variables, the scenarios were photographed, and a survey was prepared for the evaluation of the spatial perception and emotional state with these photographs. Participants were asked to evaluate the 'spatial perception' and 'emotional state' created by these lighting scenarios through the prepared questionnaire. The evaluation in the questionnaire was based on the spatial perception notion pairs and emotional state notions, as well as the attractiveness in spatial perception assessed via 'determining which one of the two areas on the stage was more attractive' by using a five-point Likert scale. Light amount and dimming ratio have impacted 45,45% of the spatial perception notion pairs, affecting five out of the eleven spatial perception notion pairs. Light amount and dimming ratio have no impact any of the eleven emotional state notions. Light direction has impacted 81,81% of the spatial perception notion pairs, affecting nine out of the eleven spatial perception notion pairs. Light direction has impacted 62,5% of the emotional state notions, affecting five out of the eight emotional state notions. Light color temperature has impacted 90,90% of the spatial perception notion pairs, affecting ten out of the eleven spatial perception notion pairs. Light color temperature has impacted 62,5% of the emotional state notions, affecting five out of the eight emotional state notions. Light color has impacted 100% of the spatial perception notion pairs, affecting all of the eleven spatial perception notion pairs. Light color has impacted 100% of the emotional state notions, affecting all of the eight emotional state notions. In conclusion, with this study the different values of lighting variables were examined on the stage space via the 'Evaluation of the Spatial Perception and Emotional State Approach'. Also, with the conducted case study, reference values to modify and define the spatial perception and emotional state by using the determined light variables and the determined light variable values were reached. The obtained data demonstrated that spatial perception and emotional state could be instantly changed and transformed by parameters such as 'light amount and dimming ratio', 'light direction', 'light color temperature', 'light color'. Thus, this study reveals that the effective usage of different lighting design parameters in spatial design can introduce a new perspective of adaptable, transformable, and flexible design of spaces via offering 'An Approach for the Evaluation of the Spatial Perception Through Lighting in the Context of Stage Lighting'.

Benzer Tezler

Tez No
846836
Assessment of urbanization history of Addis Ababa city, Ethiopia
Addıs Ababa cıty, Ethıopıa'nın kentleşme tarihinin değerlendirilmesi
ABDURAHMAN HUSSEN YIMER
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Şehircilik ve Bölge Planlama Mersin Üniversitesi
Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ CENAP YOLOĞLU
Tez No
341330
Korku gerilim sinemasında aydınlatma kullanımı ile atmosfer ve duygu yaratımı: Siyah Kuğu film örneği
Creating atmosphere and emotion in horror-thriller movies by using light: Black Swan film case
MERİÇ BİLEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Mimarlık Maltepe Üniversitesi
İç Mimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ESRA SAKINÇ ÖNER
PROF. DR. SİMTEN GÜNDEŞ
Tez No
863331
Örgüt topluluklarında yeni örgüt formlarının oluşumu: Türkiye ve Avrupa bağlamında bir araştırma
Formation of new organizational forms in organizational populations: A study in the context of Türkiye and Europe
SENCER ÖZEL
Doktora
Türkçe
2024
İşletme Galatasaray Üniversitesi
İşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NACİYE AYLİN ATAAY SAYBAŞILI
Tez No
188354
Televizyon'da dekor yapma prensipleri ve bu bağlamda 'televizyon kanallarından biri için', bir dekor uygulaması
The Principals of set design for television and in this context a set application for one of the tv channels
KAYA ZEKİ KOÇER
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Sahne ve Görüntü Sanatları Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
Sahne Dekorları ve Kostümü Ana Sanat Dalı
PROF. DR. BENGİ BUGAY
Tez No
314185
Görüntünün ontolojisi ve kavramsal fotoğraf
Ontology of vision and conceptual photography
ÖMER ALANKA
Doktora
Türkçe
2012
Gazetecilik Ege Üniversitesi
Genel Gazetecilik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SELDA AKÇALI

Geri Dön