Türkiye'de bölgesel gelişme ve kalkınma ajansları: Bölgeler arası performans değerlendirme modeli
Regional development and development agencies in Turkey: İnter-regional performance assessment model
- Tez No: 900006
- Danışmanlar: PROF. DR. GÜLDEN ERKUT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 205
Özet
Türkiye'nin bölgesel eşitsizlikler sorunu 2000'lerin başında Türkiye'nin AB'ye aday ülke olmasının ardından öne çıkmış, AB'ye uyum süreci kapsamında yeni bölgesel gelişme politikaları uygulamaya konulmuş ve bölgesel gelişmeyi hızlandırmak amacıyla ülkemizde kalkınma ajansları kurulmuştur. Türkiye'de merkezi yönetim tarafından kurulan kalkınma ajansları, aşağıdan yukarıya, yukarıdan aşağıya politika geliştirme görevleri, yatırım destek ve promosyon, yerel yönetimlere mali ve teknik destekler vermek, işbirlikleri geliştirmek gibi geniş görevleri ve faaliyet alanı olan genel amaçlı ajanslardır. tezin amacı birbirinden oldukça farklı gelişmişlik düzeyi ve birikimlere sahip bölgelerimizin geliştirilmesi için daha özgün yaklaşımların geliştirilmesine, kalkınmaya dair farklı ihtiyaçları bulunan bölgelerimizde farklı KA yapılarının oluşturulmasına katkıda bulunmaktır. Bölgelerimizin birbirinden farklı yapılarının, bölgesel politikada ele alınması gereken bölgesel özgünlükler ve yarışma üstünlüklerinin ortaya çıkarılması amacıyla bölgelerimiz çeşitli analiz yöntemleri ve özgün yaklaşımlarla incelenmiştir. elde edilen sonuçlara göre bölgelerimiz“güçlü ve yarışma üstünlüklerine sahip bölgeler”,“orta düzeyde rekabetçi güce sahip bölgeler”ve“gelişmeye dirençli, yarışmada zorluk çeken bölgeler”olarak tanımlanmıştır. 2000'li yıllarda izlenen bölgesel politikalar incelenmiş, bu bölgesel politikaların ve bu politikaların başlıca aktörleri olarak görülen kalkınma ajanslarının bölgesel gelişme üstündeki etkileri analiz edilmiştir. Dinamik pay kayma analizi sonuçları gelişmeye dirençli ve yarışmada zorluk çeken bölgelerde yani Türkiye'nin düşük gelirli ve orta-düşük gelirli bölgelerinde güçlü bölgesel gelişme politikalarına ve KA'lara duyulan ihtiyacın büyük olduğunu, ilgili yazında yer alan kamu denetim raporlarında KA'ların mali kaynaklarının yetersiz olması nedeniyle bölgesel gelişmedeki etkilerinin sınırlı olduğunun belirtilmesine karşın, 2010 sonrasında dönemde az gelişmiş ve düşük gelirli 13 bölgeden 7'sinde rekabet artışı sağlanabildiği görülmüştür. Kalkınma Ajansları bölgelerinde yürüttüğü 2010-2017 dönemindeki faaliyetlerine bağlı olarak oluşturulan 13 göstergeli performans değerlendirme modeli ile analiz edilmiştir. Buna göre KA başarısını etkileyen başlıca etmenler finansman kaynaklarının yeterliliği, proje uygulama kapasitesi ve uzman kadrolarının yeterliliği faktörleridir. KA'ların performanslarını düşüren unsurlar da değerlendirildiğinde, 4 il ve daha fazla ilden sorumlu olan ajanslarda bölgesel uyum ve koordinasyondaki zorlukların özellikle düşük gelirli ve orta düşük gelirli bölgelerde KA başarısını azalttığı görülmüştür. Tez araştırmasının sonuçlarına göre, Türkiye'nin yüksek gelirli ve orta yüksek gelirli bölgelerinin kalkınma ihtiyaçlarının düşük gelirli ve az gelişmiş bölgelerin kalkınma ihtiyaçlarından farklı olduğu açıktır. Bu nedenle Türkiye'nin yüksek gelirli ve rekabetçi olan bölgelerinde başta İstanbul, Ankara ve İzmir bölgelerinde olmak üzere kentsel ölçekte faaliyet gösteren, uluslararasılaşma, yatırım-tanıtım, yenilikçilik, işbirliği gibi spesifik alanlarda çalışan ve yerel yönetimler ve yerel iş dünyası ile güçlü bir birlikteliğin sağlandığı KA yapılarının kurulması önerilmektedir. Orta düzeyde rekabetçi güce sahip bölgelerde yerel yönetimlerle yakın çalışan, yerel iş dünyasının, eğitim kuruluşları ve kamu temsilcilerinin, yönetim kurullarında yer aldığı kentsel ölçekli kalkınma ajanslarının kurulması önerilmektedir. Türkiye'nin gelişmeye dirençli ve yarışmada zorluk çeken bölgelerinde ise kalkınma ihtiyaçlarının büyüklüğü, ekonomik, sosyal ve insani gelişmeye dair önceliklerin fazlalığı nedeniyle bölge üstü ölçekte çalışan genel amaçlı, geniş yetkileri ve yüksek bütçesi olan merkezi idare ile etkileşim halinde olan kalkınma ajanslarının faaliyete geçirilmesi, aynı zamanda İngiltere örneğinde olduğu gibi (LEP's-Local enterprise partnership) kentsel ölçekte faaliyet gösteren, yerel yönetimlerle ve yerel iş dünyası ile yönetim ve uygulama düzeyinde çok yakın çalışan, bölge üstü ölçekteki geniş yetkili KA tarafından, yerel yönetim ve yerel iş dünyası tarafından finanse edilen KA'ların kurulması önerilmektedir. Önerilen bu özgün sisteme geçiş için; Türkiye'deki KA kurumsal kapasitesinin varlığı, tüm bölgelerde tek tip KA deneyiminden edinilen dersler ile yenilenme ihtiyacı, yerel aktörler ve iş dünyası ile KA'ların ilişkisinin iyi olması güçlü yanlar olarak görülmektedir. Diğer yandan KA'ların yeniden yapılandırılması için gereken bürokratik süreçler, yetkilendirme ve bütçe aktarımındaki olası eksiklikler de zayıf yönler olarak değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
Regional inequalities and regional development policies came to prominence in Turkey in the early 2000s as the EU accession and adaptation process. The new regional development policies were implemented in Turkey after 2000 within the scope of the EU harmonization process and Development Agencies were established in the country in order to accelerate regional development. Founded by central goverment and having local representation to a certain extent the Development Agencies in Turkey are general purpose agencies having broad scope of duty and activity like bottom-up-top-down interactive policy development tasks, investment support and promotion, fiscal supports for local economy, developing cooperation and etc. In this context, the aim of this thesis is to contribute to the development our regions having quite different levels of development via more unique policy approaches and to the creation of different DA models in our regions with different developmental needs. According to the results obtained from the researches and analyzes within the thesis, regions of Turkey are defined as“strong regions with competitive advantages”,“regions with moderate competitive power”and“regions that are resistant to development and have difficulty in competition”in parallel with the regional income levels.The dynamic shift-share analyses results showed that although it was stated that the financial resources of the Development Agencies were insufficient and therefore their impact on regional development was limited, an increase in competition could be achieved in 7 regions among 13 underdeveloped and low-income regions in the post-2010 period. Furthermore index values were calculated according to Development Agency performances for 13 indicator variables created depending on the activities of DAs in the 2010-2017 period. The main factors affecting the success of Development Agencies are the adequacy of financial resources and the sufficient skilled staff. According to the results of the analysis, it was observed that the difficulties in regional cohesion and coordination in agencies those responsible for 4 or more provinces reduced DA performance, especially in low-income and middle-low-income regions. According to the results of the thesis research, It is recommended to establish urban-scale Development Agencies, which work closely with local governments in regions with moderate competitive power, where representatives of the local business world, educational institutions and the public take part in the boards of directors. On the other hand, needs for economic, social and human development in low-income and less-competitive regions require multidimensional and multisectoral interventions. For this reason, in line with the findings in the literature and the results obtained within the scope of the thesis, it is crucial to activate such development agencies operating on a supraregional scale, having broad authorities and high investment budgets, and being interacted with the both central and local government. Moreover, it is recommended to establish DAs operating on urban scale in each province of these regions, as in the UK example, operating on multi-level governance processes, with local governments, local business world, educational institutions and public representatives on the board of directors. For the transition to this proposed new institutional system; presence of DA institutional capacity in Turkey, the need for renewal with lessons learned from the uniform DAs in all regions, and good relations between local actors and the business world and DAs are seen as strengths. On the other hand, the bureaucratic processes required for restructuring of DAs, possible deficiencies in authorization and budget transfer were also evaluated as weaknesses.
Benzer Tezler
- Bölgesel kalkınmada yeni bir model: Kalkınma ajansları ve Türkiye'de uygulanabilirliği
A New model on regional development: Development agencies and their applicabilitiy in Turkey
KILIÇ KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Kamu YönetimiAtılım ÜniversitesiKamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF.DR. İSMAİL BİRCAN
- Türkiye kalkınma planlarının sosyoekonomik etkileri: İstanbul Kalkınma Ajansı örneği
Socio-economic impacts of development plans of Turkey: The case of Istanbul Development Agency
AYŞE AYBİKE BAYKAL
- Kalkınma ajansları ve kalkınma ajanslarının Türkiye ekonomisine beklenen katkıları
Development agencies and development agencies in Turkey economy expected contributions
ERDAL ARSLAN
- Bölge kalkınma ajanslarını'nın Türkiye uygulaması örnek olay: Çukurova Kalkınma Ajansı
The implementation of regional development agencies in Turkey case study: Çukurova Development Agency
ONUR BAŞAR ÖZBOZKURT
- Avrupa Birliği'nde ve Türkiye'de yeni bölgeselcilik anlayışı çerçevesinde bölgeler arası gelişmişlik faklılıkları ve yakınsama
Interregional development disparities and convergence in the EU and Turkey in the framework of new regionalism
AYŞEN ALTUN